Erken dönem Osmanlı mimarisi ve özellikleri: Erken dönem Osmanlı mimarisi yapıları neler?
Toplam 6 farklı dönemden oluşan Osmanlı mimarisinin, devletin kurulduğu tarih olan 1299 ile Bayezid Camii'nin inşasının başladığı 1505 tarihi arasındaki yılları kapsayan evresine Erken Dönem Osmanlı Mimarisi denmektedir. Kendinden önce gelen Selçuklu ve Bizans mimarisi etkilerini de bünyesinde barındıran erken dönem Osmanlı mimarisi özellikleri nelerdir? Ağırlıklı olarak Edirne, İznik ve Bursa'da kendi gösteren erken dönem Osmanlı mimarisi eserleri hangileridir?
Yaklaşık 200 yılı kapsayan bu dönemde; Bursa Ulu Camii, Yeşil Camii gibi eserleri de ifade eden erken dönem Osmanlı mimarisi cami plan tipleri nelerdir? Erken dönem Osmanlı mimarisi hakkında merak ettiğiniz tüm bilgileri bulabileceğiniz içeriğimizi sizler için hazırladık. İşte, tüm detaylar…
Erken Dönem Osmanlı Mimarisi Temel Özellikleri
1299 ile 1505 yılları arasını kapsayan erken dönem Osmanlı mimarisi; Bizans ve Selçuklu mimarisinden esintiler taşımasının yanında, klasik döneme temel oluşturacak birtakım uygulamaların da ilk örneklerini bünyesinde barındırır. Örnekse, klasik döneme damga vurmuş olan kubbe kullanımının ilk örnekleri erken dönem Osmanlı mimarisinde ortaya çıkmıştır.
Havadar ve yeterince ışık alan yapıların oluşturulmasına dikkat edilen bu dönemin başlarında tek kubbeli yapılar inşa edilirken takip eden yıllarda iki veya çok kubbeli yapılar da ortaya çıkarılmıştır. Tek kubbeli Osmanlı camii türüne de örnek olan ve 1334 yılında İznik’te yapılan Hacı Özbek Camii, aynı zamanda Osmanlı mimarlık tarihinde inşa edilmiş ilk camiidir.
Erken dönem Osmanlı mimarisi yapıları ağırlıklı olarak Bursa, İznik ve Edirne’de bulunmaktadır. 1335 ile 1364 yılları arası Osmanlı Devleti’ne başkentlik yapmış olan Bursa’da inşa edilmiş olan görkemli yapılardan hareketle bu döneme Bursa Dönemi adı da verilmiştir.
Erken dönem Osmanlı mimarisinin başlıca örneklerini külliyeler ve bu külliyelerin merkezine ana yapı olarak oturtulan camiiler oluşturmaktadır. Birbirinden bazı farklılıklar gösteren bu camiiler üç ayrı plan şemasıyla değerlendirilmektedir.
Şimdi gelin, bu dönemde verilen eserlere geçmeden önce, erken dönem Osmanlı mimarisi camii plan tipleri nelermiş onlara bir göz gezdirelim.
Erken Dönem Osmanlı Mimarisi Camii Plan Tipleri
Klasik Osmanlı mimarisinin yaratılmasına esas teşkil eden erken dönem Osmanlı mimarisi, birbirinden farklı denemelere sahne olmuştur. Kendisini, inşa edilen camiler üzerinde de gösteren bu araştırma ve denemeler, 3 farklı camii plan tipinin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
1-) Tek Kubbeli Camiler
Erken dönem Osmanlı mimarisinin başlıca örneklerinden bir tanesidir. Kare planlı ve tek bir kubbe ile kapatılan örtülü bir iç mekândan oluşturulan bu camilere bir de minare eşlik etmektedir. Kubbeler genellikle Bizans geleneğinde olduğu gibi kiremitle örülmüştür. Osmanlı mimarisinin ilk camisi olan ve İznik’te bulunan Hacı Özbek Camii; tek kubbeli camilerin en nadide örneklerindendir.
2-) Payeli ve Çok Kubbeli Camiler
Anadolu Selçuklulardan bu yana kullanılmış ve Anadolu’da yerleşmiş olan ulucami plan tipidir. Bu plan tipinin en bilinen örneği Bursa’da bulunan Ulu Camii’dir. İç mekânı 20 farklı kubbeyle örtülen caminin içinde on altı köşeli bir şadırvanı ve dışında 2 adet minaresi bulunmaktadır.
3-) Zaviyeli Camiler
Dini görevlerini yerine getirmesinin yanında, içinde oturulacak ve yaşanacak alanları da barındıran yapılardır. En önemli örneklerinden bir tanesi Bursa’da bulunan Orhan Camii’dir. Ayrıca bu camii, kullanılan tuğla ve taş işçiliğinden ötürü de erken dönem Osmanlı mimarisi için oldukça önemlidir.
Erken Dönem Osmanlı Mimarisi Yapıları
1299 ile 1505 yılları arasında inşa edilmiş olan, erken dönem Osmanlı mimarisi eserleri; camiler, medreseler ve türbeler olarak üç ayrı başlıkta ele alınabilir.
Camiler
Medreseler
Türbeler
