Çalışırken kazancı eksik gösterilen, düşük emekli aylığına mahkûm olur

KAZANCINIZIN EKSİK GÖSTERİLMESİ GELECEĞİNİZDEN ÇALMAK DEMEKTİR

Soru: 1978 doğumluyum. Sigorta girişim 2002. 3300 prim günüm bulunuyor. Aldığım maaş maalesef bordroda düşük gösteriliyor. Gerçek kazancım 19.000 TL olduğu halde, bordroda 6000 TL gösteriliyor. Emekli olduğumda kabaca ne kadar maaş kaybım olur? (İsmi saklı)

Yanıt: Emekli aylığı bağlama oranları önce 2000’de, sonra da 2008 yılında düşürüldü. Kabaca, 25 yıl prim ödeyen SSK’lılar için aylık bağlama oranı 2000 öncesinde yüzde 76 iken, 2000’de yüzde 65’e, 2008 yılında da yüzde 50’ye düşürüldü. Emekli aylığını doğrudan etkileyen bir başka unsur olan, prime esas kazançların güncellenmesinde de çalışanların aleyhine değişiklikler yapıldı. Sigortalıların bu konudayapabileceği bir şey bulunmuyor. Emekli aylığını yükseltmek için sigortalıların elindeki en önemli koz, olabildiğince yüksek kazanç üzerinden prim ödenmesini sağlamak. Bu amaçla, kazancın bordroda eksiksiz gösterilmesi gerekiyor.

Asgari ücretin 7.5 katına kadar kazançlar için prim ödenebiliyor. Bu da 2019 yılı için 19 bin 200 liraya ulaşıyor. Brüt kazancınızın tamamı üzerinden prim ödenmesi gerekir.

Eksik yatırılmasının nasıl bir kayba yol açtığını örnekle anlatayım. Tüm çalışma sürenizin 2008’den sonra geçtiğini varsayalım. Prim gün sayınız dikkate alındığında zaten durumunuz da aşağı yukarı böyle görünüyor. Prime esas kazancınızın yüzde 50’si üzerinden aylık bağlandığında, bordroda kazancınız 19 bin lira gösterilirse 9 bin 500 liraya kadar emekli aylığı alabilirsiniz.Ancak, kazancınız 6 bin lira gösterilirse, emekli aylığınız da 3’te 1’e iner ve 3 bin lirada kalır.

Kazançlarınızın bordroda eksik gösterilmesi devletin vergi, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun da prim kaybına yol açar. Sizin ise geleceğinizden çalmak anlamına gelir.

SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİNİN EMEKLİ AYLIĞINA KATKISI YOK

Soru: 1964doğumluyum. 2013 yılında SSK’dan emekli oldum. 2015 yılında tekrar aynı işyerinde sigortalı olarak çalışmaya başladım. Asgari ücretin altında emekli aylığı almaktayım. Sigortamın tekrar sona ermesi durumunda emekli aylığım yükselir mi? Bununiçin yapılması gereken bir şey var mı? (Aydın Kahyaoğlu)

Yanıt: Aydın Bey, emekli aylığı almakta iken çalışmaya devam edenlerden sosyal güvenlik destek primi (SGDP) kesiliyor. Bu prim kesintisinin emekli aylığına bir katkısı bulunmuyor. Emekli aylığını artırabilmek için aylığı kestirerek normal sigortalı olarak çalışmaya geçmelisiniz. Bu da faydadan çok zarar demektir. Emekli aylığını kestirdiğiniz dönemde mahrum kalacağınız geliri telafi edecek bir artış elde edemezsiniz.

Emekli aylığı kestirildiğinde asgari ücretin en az 6-7 katı gibi yüksek kazanç üzerinden prim yatırılmış olsa, o durumda elde edilecek artış, emekli aylığının kesilmesiyle ortaya çıkan kaybı telafi eder.

İŞVERENİN ÜCRETE ZAM YAPMAMASI FESİH HAKKI DOĞURMAZ

Soru: 2005 yılında bankadan emekli oldum, halen finans sektöründe çalışmaya devam ediyorum. Yaklaşık on yıldır aynı şirkette çalışıyorum. Kıdem tazminatımı alabilir miyim? Emekli maaşımı artıracak bir yöntem var mı? Emekli maaşımı kaç yıl kestirmeliyim ki yeniden aylık bağlattığımda yüksek maaş alabileyim?

Bir diğer sorum da şu: Çalıştığım şirket personeline yıllardır zam yapmamakta, işten de çıkartmamakta. İş Kanunu’nda işverenin zam yapma sorumluluğu olmamasına rağmen; finans hassas bir sektör olduğu için özel bir kanun veya yöntem var mıdır? (Gürhan Ş.)

Yanıt: Gürhan Bey, emekli aylığı alarak çalışmaya devam ettiğiniz şirketten çıkartıldığınızda kıdem tazminatınızı alabilirsiniz. Kendi isteğinizle ayrıldığınızda ise alamazsınız. Siz ayrıldığınızda alabilmeniz için emekli aylığını bir ay kestirip normal çalışmaya geçip, ertesi ay tekrar emeklilik dilekçesi vererek işverenden kıdem tazminatınızı alıp ayrılabilirsiniz.

Emekli aylığınızı artırabilmek için de aylığı kestirip normal çalışmaya geçmeniz gerekir. Ancak, bu şekilde elde edeceğiniz artış, o sürede mahrum kalacağınız emekli aylığını karşılamaz.

İşverenin yıllarca zam yapmaması konusuna gelince, sözleşmede bir hüküm yoksa, gerek İş Kanunu, gerekse yargı kararlarına göre işveren ücrete zam yapmak zorunda değil. Her yıl ilan edilen asgari ücretin altında kalmadığı sürece işverenin ücrete zam yapma mecburiyeti bulunmuyor.Kıdem tazminatını yakmamak için çalışanlar düşük ücrete katlanmak zorunda kalıyor. Son yıllarda bu durum tüm sektörlerde görülüyor.Bunun tek çözümü sendikal örgütlenmek.

MEMUR BAŞKA KAMU KURUMLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ HİZMETİ VEREBİLİR

Soru: Bir kamu kurumunda sözleşmeli uzman olarak çalışmaktayım. Aynı zamanda A Sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sertifikam da bulunmaktadır. Sahip olduğum bu sertifika ile özel sektörde herhangi bir işte çalışabilir miyim? (Mehmet Ş. A.)

Yanıt: Mehmet Bey, mülga Devlet Personel Başkanlığı’nın daha önce bu konuda kamu kurumlarından yapılan başvurular üzerine vermiş olduğu görüşler bulunuyor. Buna göre, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip kişiler, asli görevlerinin yanında sadece çalışmakta oldukları kurumlarda veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarında iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirilebilirler.

Ancak, kamuda görev yapan iş yeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitici belgesine sahip olan personel, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin eğitimlerini vermek üzere yetkilendirilen özel sektör niteliğindeki eğitim kurumlarında mesai saatleri dışında, kurumunun izniyle haftada 10 saati geçmemek üzere ders verebilir.

İADE EDİLMEYEN VERGİ İÇİN DAVA AÇABİLİRSİNİZ

Soru: 29.04.2016 tarihinde, 6 sene çalışmış olduğum işyerimden karşılıklı anlaşarak ayrıldım. Çıkış evraklarım ektedir. Ödenen tazminattan kesilen vergilerin iadesi için İnteraktif Vergi Dairesi'nden başvurumu yaptım. Şu ana kadar bir cevap alamadım, ne yapmalıyım? (Volkan Aktaş)

Yanıt: Volkan Bey, her ne kadar bir ikale sözleşmesi yapılmamış olsa da size ödenen para ikale tazminatı niteliğinde. Dolayısıyla, bu tazminat için ödediğiniz verginin iadesini alabilirsiniz. Vergi dairesiyle görüşün, sizden vergi ödeme dökümlerini isteyebilirler. Bu bilgileri başvuru sırasında vermedi iseniz, işlemleriniz bundan dolayı gecikmiş olabilir. Dilekçenize cevap alamazsanız 29 Nisan 2021 tarihine kadar, yani 5 yıllık zaman aşımı süresi dolmadan idare mahkemesinde dava açmalısınız.

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?

Soru: Eşim15.11.1962 doğumlu. İlk işe giriş tarihi SSK’dan 23.12.1982. Toplam prim gün sayısı 2190. Sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan bir çocuğumuz bulunuyor. Şu an Ek-5 tarım sigortası devam ediyor. Ne zaman emekli olabilir? (Mustafa Şahin)

Yanıt: Mustafa Bey, eşiniz, prim gününü 3600’e tamamladığı takdirde SSK’dan 60 yaşında emekliliğe hak kazanır. Ek-5 tarım sigortası primleri 4/a (SSK) kapsamında sigortalılık süresi olarak değerlendiriliyor. Ek-5 ödemeleri devam ederken iki yıllık doğum borçlanması yaptığı takdirde prim gün sayısı 2910’a ulaşır. Buna ilaveten 690 gün daha prim ödemesi gerekir. Eşiniz, prim gününü 3600’e tamamladığı tarihte emeklilik dilekçesi verebilir.

Soru: Ekim 1999’da kamuda göreve başladım. 2010 ve 2012 doğumlu iki çocuğum var. Doğum nedeniyle 2 yıl ücretsiz izin kullandım. İki yılın prim borcunu ödersem, emeklilik yaşımı 2 yıl öne alabilir miyim? (Huriye Çakmak)

Yanıt: Huriye Hanım, sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuklarınız için yapacağınız doğum borçlanması, sadece eksik prim günlerinizi tamamlamanızı ve prim günlerinizi artırmanızı sağlar. İşe başlama tarihiniz itibarıyla 58 yaşında emekli olabilirsiniz, doğum borçlanmasıyla emeklilik yaşınızı öne çekemezsiniz. Emeklilik tarihinin öne çekilmesi, staj sigortası bulunan ve staj yaptığı tarih ile sigortalı çalışmaya başladığı tarih arasında doğum yapmış olan kadınlar için mümkündür.

Yaşınız yaklaştığı halde prim gününüzü tamamlayamayacağınızı görürseniz, ihtiyacınız olan gün kadar borçlanma yapabilirsiniz.