E-ticarete hem pazaryerini, hem satıcıyı hem de tüketiciyi etkileyecek yeni kriterler geliyor

Sektördeki faaliyetler, çoğu esnaf ve KOBİ statüsünde olan işletmelerin platformlar üzerinde yaptıkları satış hacmine bakılarak 10 milyar TL’nin altı, 10 – 30 milyar TL arası ve 30 milyar TL üstü limitlerde olmasına göre düzenlemelere tabi olacak.

Peki düzenleme son 5 yılda 6-7 milyar dolarlık yabancı yatırımcı çeken sektörde hangi alanlarda değişiklikleri öngörüyor?

Dünyada ve Türkiye'de son yıllarda istikrarlı şekilde büyüyen e-ticaret, Kovid-19 salgınıyla birlikte rekor seviyelere ulaştı.

Türkiye'de 2021 yılında e-ticaret hacmi 381 milyar lirayı bulurken bunun yüzde 28'ini sektörün önde gelen e-ticaret pazar yerlerinde gerçekleşen satışlar oluşturdu. e-Ticaret yapan 484 bin 347 işletmenin 472 bin 604'ü e-ticaret pazar yerlerinde faaliyet gösteriyor. Bu işletmelerin pazar yerlerine göre dağılımında ise yüzde 74'ünün yalnızca bir, yüzde 12'sinin 2, yüzde 6'sının 3 ve yüzde 3'ünün 4 pazar yerinde satış yaptığı belirlendi.

Söz konusu çalışmalar iki ana başlık altında toplanıyor. Bunlardan ilki, ekonomik parametreleri tek başına belirleyebilme güçleri giderek artan büyük ölçekli platformların olası rekabeti ortadan kaldıracak uygulamalarına müsaade etmemek, ikincisi de bünyelerinde faaliyet gösteren satıcılara nazaran yüksek pazarlık gücüne sahip dijital platformların, kendi lehlerine satıcıların aleyhine ticari koşullar olası dayatmasının önüne geçilmesi olarak öne çıkıyor.

AĞIR PARA CEZALARI GÜNDEMDE

Sektör oyuncuları yasadaki rakipleri dışlayıcı şekilde tanıtım faaliyetlerinde bulunulamayacak. e-Ticaret pazar yerlerinin elde ettiği verileri kullanarak bünyesindeki satıcılarla haksız rekabet etmesi engellenecek. e-Ticaret pazar yerleri kendini haksız şekilde sıralamada ön plana çıkaramayacak ve satıcılar arasında ayrım gözetemeyecek. Söz konusu düzenlemelere uygunluk göstermeyen kurumlar için de ağır para cezaları verilmesi gündemde. Örneğin satıcının fiyatını tek taraflı değiştirip, kampanyaya zorlayan pazaryerine 500 bin TL ceza verilecek. Satıcının verilerini rekabette kullanan platforma net satışının yüzde 10'u kadar para cezası verilecek.

İşte 10 maddede geçen yıl 381 milyar liralık dev bir ekosisteme dönüşen e-ticaret sektörüne dönük yeni düzenlemelerin ana hatları.

1-KAMPANYALARA SINIR GELİYOR

Net işlem hacmi üzerinden belirlenecek limite takılan e-ticaret şirketlerinin bir yıl içinde yurtiçi satışlara yönelik iskonto ve indirimlerine sınırlama gelecek. Türkiye’yi başta kasım kampanyaları olmak üzere düzenli fırsat günleri ile öne çıkan e-ticaret şirketlerinin kampanyaları azalacak ve çapları görece küçülecek. Geleneksel ticarette yaşananların aksine indirimler e-ticarette sınırlanacak.

2-ELEKTRONİKTE İLAVE MALİYET

E-Ticarete aracılık eden platformların 1 yıllık net işlem hacimlerinden belirli bir pay alınacak. İşlem hacmi, 1 yılda 30 milyar ile 60 milyar TL arasındaysa, 30 milyarı aşan kısmın yüzde 1'i, 60 ila 75 milyar TL arasındaysa, yüzde 1'e ilave olarak 60 milyarı aşan kısmı için yüzde 5'i, 75 milyar TL'nin üzerindeyse aşan kısım için yüzde 30'u oranında elektronik ticaret payı tahsil edilecek. Bu düzenlemenin yüksek vergi yükü bulunan elektronik sektörünün üzerine ek maliyetler getirmesi gündemde. Düzenlemeye göre büyük ölçekli e-ticaret şirketlerinin elektronik ticaret payı ödeyecek. Bu payın toplam satış hasılatından alınması planlanırken bu maliyetin gerek satıcılara gerekse müşterilere yansıtılması halinde özellikle bunun elektronik ürünlerde fiyatları artırma riski bulunuyor. Söz konusu payın KOBİ'lerin e-ticaret girişimlerinin desteklenmesi için kesileceği de ifade ediliyor.

3-TEK ŞİRKETLE ÇALIŞMAYA ENGEL

Satıcılar sadece bir e-ticaret pazar yerinde faaliyet göstermek zorunda bırakılamayacak. e-Ticaret pazar yerleri satıcıları belirli bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamayacak. Bu pazar yerleri tarafından satıcılara yapılacak ödemeler artık daha kısa sürede gerçekleştirilecek. e-Ticaret pazar yerleri ve satıcılar arasındaki sözleşmelerde haksız şartlara yer verilemeyecek ve söz konusu pazar yerlerince tek taraflı değişiklik yapılamayacak. Buralarda hizmet verilmeden haksız şekilde satıcılardan bedel alınması engellenecek. Satıcıların e-ticaret pazar yerlerine karşı hak arama hürriyetini engelleyici uygulamalara izin verilmeyecek. Satıcılar kendilerine ait verileri diledikleri zaman diğer e-ticaret pazar yerlerine taşıyabilecek.

4-TAKLİT ÜRÜN SATIŞI ENGELLENECEK

e-Ticaret pazar yerlerindeki satıcıların haklarının güvence altına alınması kapsamında da buralarda taklit ürün satışı ve hukuka aykırı içerikler engellenecek. Taklit ürün satışı yapıldığına dair şikâyet gelirse onu platformundaki satıcıya bildirecek, ürünü yayından kaldıracak. Üç defa satışını durdurduğu firmanın sözleşmesini feshedecek. Sözleşmesi feshedilen satıcıya 2 yıl aracılık hizmeti sunmayacak. Ayrıca 1 yılda 10 milyar TL'nin üzerinde satış yapan online platformlar, satıcılar tarafından sunulan içeriği, mal veya hizmetle ilgili mevzuata aykırı hususları tespit için kontrol ekibi oluşturacak. Bu ekibin incelemelerini bakanlığa rapor edecek. Ekip oluşturmayan platforma 100 bin TL'den az olmamak üzere bir yıllık satış tutarının on binde 5'i kadar ceza kesilecek.

5-CÜZDANLARA DÜZENLEME GELİYOR

Genel olarak Cüzdan olarak bilinen e-ticaret platformlarına entegre ödeme kolaylaştıran uygulamalar kaldırılacak. e-ticaretin satıcı, tüketici arasındaki ödeme ilişkisini anlığa varan hızlardan çıkaracak. Bu düzenlemenin müşterilere sağlanan indirimleri azaltma olasılığı bulunuyor.

6-HİSSE SATIŞLARI TAKİP EDİLECEK

E-Ticaret pazaryerleri bağımsız denetim şirketlerince hazırlanan faaliyet ve denetim raporunu, yönetim ve organizasyon yapısını, finansal tablolarını bakanlığa gönderecek. Ortaklık yapısında yüzde 3'ten fazla değişiklik olursa 30 gün içinde bakanlığa bildirecek. Süresinde bildirmeyene 100 bin TL ceza kesilecek.

7-REKLAM BÜTÇELERİNE DÜZENLEME

Sektördeki şirketlerin reklam ve ilan bütçelerine net işlem hacimlerine göre üst limitler belirlenecek. Bir önceki yıl net işlem hacminin; 30 milyar TL'si için binde 15'ten fazla reklam harcamasına izin verilmeyecek. Eğer işlem hacmi 30 milyar TL'den fazlaysa 60 milyar TL'ye kadar olan kısım için binde 15'e ilave olarak, otuz milyar Türk lirasını aşan kısmın binde 10'u, 60 milyar Türk lirasını aşan kısmın ise binde 5'inden fazla reklam harcaması yapılamayacak. Bu düzenlemenin reklam sektöründeki gelirleri daraltacağı gibi bazı kaynakların yurtdışına kaçmasına da sebebiyet verebileceği yorumları yapılıyor.

8-PLATFORM MARKALARINA SINIRLAMA

E-ticaret platformlarının kendi markalı ürünlerini ve hizmetlerini platformları üzerinden sunmasına sınırlama geliyor. Bu düzenlemenin söz konusu sektörde oluşturulan ekonomik değere ve paydaşlarına zarar verebileceği istihdama kadar etkisi olabileceği ifade ediliyor. Yurtdışında ciddi ihracat hacimlerine ulaşan markaların zarar görmesi bu düzenlemenin eleştirilen yönlerinden.

9-HEM HİZMET HEM MAL SATILAMAYACAK

E-Ticaret pazaryerleri hem hizmet hem de mal satışı yapan yerler olamayacak. Turizm, eğitim, sağlık, sigortacılık, danışmanlık, kültür, sanat, eğlence, spor ve istihdam hizmeti sektörleri ile gayrimenkul ve otomotiv sektörlerinin bir veya birkaçına aracılık hizmeti sunan, başka bir sektörde aracılık faaliyetinde bulunamayacak. Başta gayrimenkul ve turizm sektöründe olmak üzere artık adı oturmuş, kamuoyu tarafından da adları jenerik hale gelmiş oyunculara dolaylı bir koruma geliyor. Hem ilan yayınlayan hem de ürün satanlar artık ikisini birden yapamayacak. Sadece ilan sitesi olarak kalabilecek. Bunun tüketici açısından rekabeti azaltma yönünde etki yaratacağı yorumları yapılırken diğer yandan da pek çok kurumun iş çeşitlendirmesini kısıtlayacak.

10-KARGO FAALİYETLERİNE AYARLAMA

Pazaryerlerinin kurdukları taşıma ağları pazaryeri dışına hizmet veremeyecek. Bu nedenle, pazaryerleri, platformları üzerindeki satılan ürünlerin daha büyük bir bölümünü kendileri taşımayı tercih edecek. Bunun sonucu doğrudan kargo şirketlerine verilen kutu sayılarında azalması gündeme gelebilir. E-ticaret şirketlerinin kurduğu kargo ağları özellikle salgın döneminde kargo sektörüne dinamizm getirmişti.