Bedelli askerlik yapan kıdem tazminatını alabilir

BEDELLİ ASKERLİK YAPANLAR KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

Soru: Bedelli askerlik yapmak kaydıyla işten ayrılmak istiyorum. Şirketim “Kısa dönem askerlikte ücretli izinveriyoruz. Bu nedenle kısa dönem askerlikte kıdem tazminatı alamazsın ama uzun dönem askerlik yaparsan kıdem tazminatı almaya hak kazanabilirsin” dedi. 2018 yılında çıkan bedelli kanunu ile 2019’da çıkan kalıcı bedelli kanunu arasındaki farklar hakkında belge yoluyla bana yardımcı olabilir misiniz? Farklılıkları şirketime gösterip, bedelli askerlik için kıdem tazminatımı alıp ayrılmak istiyorum. (Murat E.)

Yanıt: Murat Bey, kıdem tazminatı 1475 sayılı eski İş Kanunu’na göre ödeniyor. Kanunun 14. maddesinin 1. fıkrasının 5. bendine göre, iş akdi işçi tarafından muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla sona erdirilir ise kıdem tazminatı ödenir. Askerliğin kaç gün ya da kaç ay olduğunun bir önemi yok. Bedelli askerlik için kriter silah altına alınmaktır.

Geçen yıl çıkartılan bedelli askerlik kanununda bir defaya mahsus, silah altına alınacak kişilerin o dönemde ücretsiz izinli sayılacaklarına dair istisnai hüküm konuldu. O hüküm, sadece 2018’de çıkartılan kanun kapsamında bedelli askerlik yapan kişileri bağlar.

Bu yıl çıkartılan ve bedelli askerlik uygulamasını kalıcı hale getiren kanunda ise böyle bir hükme yer verilmedi. Dolayısıyla, yeni kanun kapsamında bedelli askerlik yapacak kişiler 1475 sayılı kanundan yararlanarak, askere giderken iş akitlerini feshettikleri takdirde kıdem tazminatını alabilirler.

Kanunda uzun dönem, kısa dönem diye bir ayrım söz konusu değil. İşverenin kısa dönem askerlik yapan personeline ücret ödemesi, kıdem tazminatı ödememe hakkı vermez. Kaldı ki, işveren askerlik döneminde sadece açıktan ödeme yapabilir. Bu dönem için sigorta bildirimi yapılamaz. Askerde olan kişi 4/a’lı olarak sigortalı gösterilemez. İşveren, kanundaki açık hükmü aşan kurallar koyamaz. Sadece çalışanın lehine olacak tasarrufta bulunabilir.

Askere gidenlerin en erken ne zaman iş akdini feshedeceğine ilişkin mevzuatta bir hüküm bulunmuyor. Ancak, askere sevk belgesini alıp işverene bir nüshasını vererek iş akdini feshetmenizde yarar var. İşverenin, belgeyi aldıktan sonra işten ayrılan çalışana kıdem tazminatını ödememe hakkı bulunmuyor. Kaldı ki, askere sevk belgesini almadan işten ayrılıp 3 ay içinde askere gidenlere de kıdem tazminatı ödenmesi gerektiği yönünde Yargıtay’ın vermiş olduğu kararlar bulunuyor.

Önemli olan, sizin aynı işverene bağlı iş yerlerindeki toplam çalışma sürenizin en az bir yılı doldurmuş olmasıdır.

EMEKLİ AYLIĞI, DİLEKÇE VERİLDİĞİ TARİHTE Mİ BAŞLAR?

Soru: Doğum tarihim 01.01.1970. Sigorta başlangıcım 02.07.1987.Prim günüm: 8987. 01.01.2020 tarihinde bütün şartları yerine getirerek emekliliği hak ediyorum. 2013 yılında başlayan, toplamda 494 gün tabandan 4/b prim ödemem var. Sistem otomatik olarak bu primleri 4/a’ya dahil eder mi, yoksa benim başvuruda bulunup dahil ettirmem gerekir mi? Prim ödemeleri 4/b öncesinde ve sonrasında tavandan yatırıldı. 4/b dahil edilirse emekli maaşımda düşme olur mu? Emekliliği hak ettiğim tarihte 8983 günüm oluyor. 9000 günü doldurmam konusunda tavsiye veren arkadaşlarım var. 9000 günde maaş hesaplama oranının arttığı söyleniyor. Doğru mudur? Son olarak emeklilik dilekçemi verdiğim günden itibaren maaşım işlemeye başlar mı? (Özdemir Özçağlayan)

Yanıt: Özdemir Bey, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) farklı statülerdeki primleri birleştirme işlemini belli bir program dahilinde doğrudan yapıyor. Ama her ihtimale karşılık e-devletten hizmetlerinizin birleştirilip birleştirilmediğini kontrol edin. Birleştirilmemiş ise dilekçe ile birleştirme talebinde bulunun. Sosyal güvenlik primleri brüt asgari ücret ile bunun 7.5 katı tutarındaki kazanç üzerinden ödeniyor. 4/a primleriniz bu şekilde tavandan ödenmişse, zaten kısa sürmüş olan 4/b’li günlerinizin emekli aylığına olumsuz etkisi olmaz. Her ne kadar prim tabandan ödenmiş ise de her 360 günlük prim, aylık bağlama oranını yüzde 2 oranında artıracağı için emekli aylığınızı artırır.

Emekli aylığı bakımından 8983 gün ile 9000 gün arasında bir fark yok.

Emeklilik için gerekli yaş koşulunu 1 Ocak 2020 tarihinde yerine getirmiş olduğunuz için emeklilik dilekçenizi 1-31 Ocak tarihleri arasında verebilirsiniz. Emekli aylığı, dilekçenin verildiği tarihi izleyen ayın başından itibaren işlemeye başlar. Dilekçeyi ocak ayında hangi gün verirseniz verin emekli aylığınız 1 Şubat 2020 tarihinden başlar. Emekli Sandığı mensuplarında uygulama farklıdır. Emekli Sandığı mensubu olsaydınız, dilekçeyi 14 Ocak tarihine kadar verdiğiniz takdirde, emekli aylığınız 15 Ocak’tan geçerli olmak üzere bağlanırdı.

Eğer emekli aylığı bağlattıktan sonra çalışmaya devam edecekseniz ay ortasında dilekçenizi verip, alacağınız yazı doğrultusunda iş yerinizde 31 Ocak’ta işten çıkış, 1 Şubat’ta da sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi olarak yeniden işi giriş işlemi yapılması gerekir. Bu durumda işvereni önceden bildirmelisiniz.

PRİMLER SİSTEMDE GÖRÜNMEZSE NE YAPILMALI?

Soru: Sigorta başlangıcım 03.09.1997, fakat bu tarih lise staj başlangıç tarihim. Kasım 1998 tarihinde işe başladım ve sigortalı olduğuma eminim. Çalıştığım iş yeri büyük bir firma (D.M.) ve bu firma sigortasız eleman çalıştırmazdı. E - devletten baktığımda bu firmaya ait primler görünmüyor. Bu firmadan sonra Kasım 1999’da çalışmaya başladığım iş yerine ait primler ve sonrası görünüyor. 08 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalıştığım için 15 yıl ve 3600 gün koşulunu doldurdum. Bu durumda kıdem tazminatımı talep etsem alabilir miyim, yoksa SGK’ya gidip Kasım 1998 – Kasım 1999 tarihleri arasında çalıştığım iş yerinden bildirilen primlerimin çıkartılmasını mı talep etmeliyim? Ne tavsiye edersiniz? (Bülent)

Yanıt: Bülent Bey, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) eski dosyaları tarayarak prim bildirimlerini sisteme yüklüyor. Ancak, bazen sizinki gibi sorunlar da yaşanabiliyor. Sigortanızın bildirildiğinden gerçekten emin iseniz, şirketin o tarihte bağlı bulunduğu sosyal güvenlik birimine giderek doğrudan şirketin prim bildirimlerine bakılmasını talep edebilirsiniz. Kayıp görünen tarih sizin açınızdan önemli. Sadece kıdem tazminatı açısından değil, emekli yaşınızı 60’tan 58’e çekmesi açısından da önem taşıyor.

Çalıştığınız şirket halen faaliyet gösteriyor. Onların muhasebe servisinden de yardım isteyebilirsiniz.

Staj sigortası sigorta başlangıç tarihi olarak kabul edilmediği için 8 Eylül 1999 tarihinden önce uzun vadeli sigorta primi yatırıldığını kanıtlayamadığınız takdirde 15 yıl 3600 prim günüyle SGK’dan kıdem tazminatı yazısı alamazsınız. Önce o dönemdeki primlerinizin durumunu netleştirip, daha sonra yazı talebinde bulunmalısınız. (Okurumuzun daha sonra yaptığı araştırma sonucunda, sicil numarasındaki bir rakamın yanlış kaydedilmesi nedeniyle primlerinin görünmediği ortaya çıktı.)

EK-5 TARIM SİGORTASI MI, İSTEĞE BAĞLI SİGORTA MI AVANTAJLI?

Soru: Eşimin ilk işe giriş tarihi17.09.2007’dir. Bugüne kadar SSK’dan ve ek-5 tarım sigortasından toplam gün sayısı 1460’dır. Eşim 3600 günden mi, 5400 günden mi emekli olacak? Toplam ne kadar prim yatırmamız gerekir? Ek-5 tarım sigortası yerine ev hanımı sigortası yatırmam daha mı iyi olur? (Yasin D.)

Yanıt: Yasin Bey, eşiniz 8 Eylül 1999 tarihinden sonra çalışmaya başladığı için 3600 prim günüyle emekli olamaz. Eşiniz SSK’dan normal emeklilikte 7000 prim günüyle 58 yaşa tabi. Ancak, bu primi dolduramazsa 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle de yine 58 yaşında emekli olabilir.

Ev hanımı sigortası ile sanırım isteğe bağlı sigortayı kastediyorsunuz. İsteğe bağlı sigorta 4/b yani BAĞ-KUR statüsüne sayılır. O durumda daha geç emekli olur. Ek-5 tarım sigortası ile devam etmeniz gerekir.

NOT: Bazı okurlarımız sorularını sosyal medya veya messenger gibi kanallar üzerinden yöneltiyor. Lütfen sorularınızı, tüm yazılarımızda yer alan e-mail adresi üzerinden gönderin. Diğer kanallardan gelen soruları takip etmem ve yanıtlamam mümkün değil.