Tarım BAĞ-KUR’luların hakları neler?
Kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunanlar, diğer çalışmalarından dolayı sigortalı değiller ise 4/1-b'li olarak sigortaya tabi tutuluyor. Çiftçilere sigorta primi ve emeklilik konusunda çeşitli kolaylıklar sağlanıyor. Sigorta primini ödemeyen çiftçilerin prim borçlarına karşılık, ürün satışında yüzde 2 oranında kesinti yapılıyor. Ürünlerini lisanslı depolara satan çiftçilerden ise prim borçlarına karşılık kesinti yapılmıyor. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, tarım sigortalılarının haklarını ve yükümlülüklerini yazdı
Kendi mülkünde, ortaklık veya kiralamak suretiyle başkalarının mülkünde veya kamuya ait arazilerde bitki, orman, hayvan ve su ürünleri yetiştirenler, “tarımsal faaliyet” kapsamında değerlendiriliyor. Tarımsal faaliyetlerde bulunan kişiler, kendi nam ve hesabına çalışanlar ile başkalarına bağımlı olarak çalışanlar olarak ikiye ayrılıyor.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca, kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunanlar 4/1-b maddesinin 4. alt bendi kapsamında zorunlu sigortaya tabi bulunuyor. Ancak, yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinin, masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının asgari ücretin altında olduğunu belgeleyenler ile 65 yaşını dolduranlar, talepte bulunmaları halinde sigorta zorunluluğundan kurtulabiliyor. SGK’dan aylık ve gelir alanlar ile çalışması nedeniyle başka sigortalılığı bulunan çiftçiler de muaf bulunuyor.
Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların, bağlı oldukları ziraat odalarınca, ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde ise tarım il/ilçe müdürlüklerince 30 gün içinde, kendileri tarafından ise en geç bir yıl içinde SGK’ya bildirilmesi gerekiyor. Bildirimle birlikte 4/1-b zorunlu sigortalılık tescili yapılıyor. Sigortalılık tescil tarihi, tarımsal faaliyete başlandığının bir yıl içinde SGK’ya bildirilmesi halinde, ziraat odasına kayıt tarihinde başlatılıyor. Bir yıllık sürenin geçirilmesi halinde ise SGK’ya bildirilen tarih, sigorta başlangıç tarihi olarak kabul ediliyor.
İNDİRİMLİ PRİM UYGULANIYOR
Tarımsal faaliyette bulunanların sigortalı olmasını teşvik etmek amacıyla prim indirimi uygulanıyor. 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 1 Ekim 2018 ile 31 Aralık 2018 tarihleri arasında, yatırdıkları 15 günlük prim 30 gün olarak kabul ediliyor. İzleyen yıllarda bu süre her yıl 1 gün artırılıyor. Tarım sigortalıları, 2019 yılı itibarıyla 30 gün yerine 26 gün üzerinden prim ödüyorlar. Prim tutarı, brüt asgari ücret ile bunun 7.5 katı arasında değişen tutar üzerinden sigortalının kendisi tarafından belirleniyor.
Tabandan ödemelerde günlük prime esas kazancın tespitinde 2019 yılı için, brüt 2 bin 558.40 TL asgari ücretin 30’da 1’i olan 85.28 lira esas alınıyor. Buna göre, tarım sigortalılarının bu yıl 2 bin 217 liralık kazanç üzerinden yüzde 34.5 olmak üzere, aylık 765 lira prim ödemeleri gerekiyor.
Tarımsal faaliyette bulunanlar, primlerini bir sonraki ayın sonuna kadar ödeyebiliyorlar. Örneğin, nisan ayının primi mayıs ayının sonuna kadar ödeniyor. Sonraki ayların primlerini önceden ödeme hakları da bulunuyor.
Primlerin süresinde ödenmemesi halinde, ilk üç ay için gecikme cezası uygulanıyor. Üç ayın sonunda da ödenmediği takdirde, gecikme cezası eklenen tutar üzerinden gecikme faizi alınıyor.
HASATTAN TAHSİLAT YAPILIYOR
Prim borcu bulunan çiftçilerin sattıkları ürün bedelleri üzerinden, borçlarına mahsuben yüzde 2 oranında kesinti yapılıyor. Çiftçi sattığı ürünün parasını hemen alamıyor. Çoğu zaman tüccar veya diğer alıcılar önce avans veriyor. Avanstan prim kesintisi yapılmıyor. Kesinti, ürün bedelinin tamamının ödenmesi aşamasında gerçekleştiriliyor.
Prim kesintisi yapmakla yükümlü gerçek ve tüzel kişiler, konuyla ilgili tebliğ ile belirlenmiş bulunuyor. Kamu kurumları, iktisadi kamu müesseseleri, ticaret şirketleri, dernekler, vakıflar, tüccarlar çiftçilerden aldıkları ürünlerden kesinti yapmak ve kesilen parayı SGK’ya yatırmakla yükümlü.
Tarım BAĞ-KUR’lularının sigorta yükümlülükleri, tarımsal faaliyetlerini durdurdukları tarihte sona eriyor. Tarımsal faaliyete son verildiğine ilişkin bildirimin, ziraat odalarınca veya tarım müdürlüklerince ya da kendilerince on gün içinde SGK’ya yapılması gerekiyor.
HASATTA PRİM KESİNTİSİNDEN KURTULMAK MÜMKÜN
Gerçek ve tüzel kişilere yapılan tarımsal ürün satışlarında prim kesintisinden muaf tutulanlar da bulunuyor. Lisanslı depo işletmelerine satılan ürünlerin satış bedelinden kesinti yapılmıyor. Aslında bu muafiyet süresi 1 Ocak 2019 tarihinde sona ermişti. Dün Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğ ile muafiyet süresi 1 Ocak 2024 tarihine kadar uzatıldı.
TARIM SİGORTALILARININ HAKLARI
Tarımsal faaliyette bulunanlar emeklilik ve sağlık hizmetlerinin yanı sıra iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından yararlanıyor. Sigortalı kadın ise doğumda emzirme yardımı ile 16 hafta (çoğul gebelikte 18 hafta) süreyle geçici iş göremezlik ödeneği veriliyor. Bu haktan yararlanabilmek için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün prim ödenmiş olması ve prim borcu bulunmaması gerekiyor.
Tarımsal sigortalılar, işte çalışırken iş kazası geçirirse, meslekte kazanma gücünün en az yüzde 10 oranında azaldığının tespit edilmesi halinde sürekli iş göremezlik geliri alabiliyor. İşine devam ederken sürekli iş göremezlik geliri almaya devam edebiliyorlar. Bu haktan yararlanabilmek için de prim borcunun bulunmaması koşulu aranıyor.
Tarım sigortalıları, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü en az yüzde 60 oranında kaybederlerse malûl sayılıyor. Malûl sayılanlara, en az 10 yıldır sigortalı ve 1800 gün prim ödemeleri koşuluyla malûl aylığı bağlanır. Başka birinin sürekli bakımına muhtaç hale gelmesi durumunda ise 10 yıllık sigortalılık koşulu aranmadan, 1800 gün prim ödemek yeterli sayılıyor.
