Osmanlı’nın ilk kadın dergisinin kurucusu: Nuriye Ulviye Civelek
Nuriye Ulviye Civelek, 1913 yılında cinsiyet eşitliğine dair farkındalık yaratmak, kadınların toplumda varlığının ve görünürlüğünün artmasına destek vermek adına Osmanlı'nın ilk kadın dergisi, 'Kadınlar Dünyası'nı kurdu
"Üzüntüyle boyun eğen ve hiçbir işe yaramayan hayatımızın artık gelişmesinin ve aydınlanmasının gereği konusunda devamlı düşünüyordum. İlerlemek ve yükselmek için hem pratik cesaretin hem de ruhsal cesaretin, başka bir deyişle çağdaş kişiliğin önemi konusundaki düşüncelerim artık iyice olgunlaşmıştı. İçinde yaşadığımız uyanış devrinin ve kurulan toplumun temelini oluşturan sosyal bilimlerin Işığında, (kadınların ilerlemesi için) gerekli olan (adımları) cesaretle gerçekleştirecek bir gazete çıkarmaya giriştim." (Ulviye, Kadınlar Dünyası imzası ile, "Terakkiye Doğru", Kadınlar Dünyası, 8 Nisan 1329 (1913), no. 5, s. 2-3, günümüz Türkçesine aktaran Meral Akkent)
Nuriye Ulviye Civelek, 1913 yılında cinsiyet eşitliğine dair farkındalık yaratmak, kadınların toplumda varlığının ve görünürlüğünün artmasına destek vermek adına "Bugünkü Hayat Yenilik İstiyor" diyerek Osmanlı döneminin ilk kadın hakları dergisi olan Kadınlar Dünyası'nı yayımlamaya başladı.
Kadınların üniversiteye gitmesi ve kamuda işe girmesi gibi konularda toplumsal bilinci destekleyen çalışmalara imza atan Civelek, Osmanlı döneminin ilk kadın hakları derneği olan Osmanlı Kadın Haklarını Savunma Derneği'nin (Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-1 Nisvan Cemiyet) de kurucuları arasında yer aldı.
1914 yılında kadınların yüksek öğrenim görebilmesi için "İnas Darülfünunu"nun da kurulmasının kapılarını araladı.
KADINLAR DÜNYASI DERGİSİ'NİN İLK SAYISINI 1913 YILINDA YAYIMLADI
1893'te Balıkesir Gönen'de dünyaya gelen Civelek, önce Yıldız Sarayı'nda eğitimini tamamladı, henüz 13 yaşındayken kendisinden yaşça büyük II. Abdülhamid'in sütkardeşi Hulusi Bey ile evlendirildi.
1912'de eşi vefat ettikten sonra dönemin zorlu şartları altında, toplumdaki cinsiyet eşitsizliklerine karşı toplumsal farkındalığı geliştirme amacıyla cesur bir adım atarak, "Kadınlar Dünyası Dergisi"nin ilk sayısını 1913 yılında yayımladı.
Önce günlük, sonrasında haftalık olarak yayımlanan dergide "Kadınların hak ve hukuku tanınmadıkça erkek yazılarına yer verilmeyecektir" ilkesi doğrultusunda yalnızca kadınlar çalışmaktaydı.
TOPLUMSAL FARKINDALIĞI ARTIRDI
"Bugünkü Hayat Yenilik İstiyor" mottosuyla yayımlanan dergi, kadın ve erkek arasında bir fark bulunmadığının, kadınların yetiştirilme koşulları sebebiyle arka planda kaldığının, kadının yalnızca eş, anne veya ev kadını olarak görülmemesi gerektiğinin altını çizen yazılarıyla, kadınları harekete geçirerek onlara öğrenilmiş yaşam tarzlarından farklı bir yaşamın da mümkün olabileceğini, haklarını daha iyi bildikleri noktada daha eşit bir dünyada toplumun değerli bir yapı taşı olarak hayatlarını sürdürebileceklerini işaret etti.
Dergi, düzenli bir biçimde yayımladığı içerikler ile kadınların eğitim dünyasına ivedi bir biçimde dahil edilmelerinin önemini vurgularken, kadının çalışma hayatına entegre edilmesi halinde toplumsal refahın da artacağının altını çizmekteydi.
MÜSLÜMAN BİR KADININ FOTOĞRAFINI YAYIMLAYARAK İLKE İMZA ATTILAR
Hem Ulviye Hanım hem de derginin diğer kadın yazarları büyük bir tutku ile bu konuları gündeme getirerek toplumsal dönüşümde etkili bir rol oynadılar.
Dönemin koşulları ve yaratılan farkındalık sayesinde tarihimizde ilk kez 7 Müslüman kadın kamu dairesinde memur olma hakkını kazanarak, Telefon İdaresi'nde çalışmaya başladılar.
Yine derginin yarattığı farkındalıkla kurulumuna destek verilen Inas Darülfünunu sayesinde kadınlar yükseköğretim görme yolunda ilerlediler.
Müslüman bir kadın fotoğrafını yayımlayarak bir ilke imza atan dergi, faaliyet gösterdiği dönem itibarıyla ilklere imza atarak öncü pozisyonunu korumuştur.
NURİYE ULVİYE CİVELEK KÜTÜPHANESİ HATAY'DA
1964'te Hatay Kırıkhan'da vefat eden Nuriye Ulviye Civelek'in adı Kırıkhan'da bulunan bir Halk Kütüphanesi'nde yaşatılıyor. 1970'ten beri faaliyetlerini sürdüren kütüphane, 6 Şubat'ta meydana gelen depremler sebebiyle tamamen yıkıldı.
L’Oréal Türkiye, cinsiyet eşitsizliği ile mücadele etmek için 111 yıl önce ilk kadın hakları dergisi Kadınlar Dünyası'nı yayımlamaya başlayan Nuriye Ulviye Mevlan Civelek'i günümüze taşıdı. Kadınlar Dünyası'nın 1913 yılından yayımlanan ilk sayısını Civelek'i onurlandırmak için orijinal sayfalarıyla birlikte günümüz Türkçesi ile paylaşan L’Oréal, 6 Şubat depremlerinde tamamen yıkılan Hatay'ın Kırıkhan ilçesindeki Nuriye Ulviye Civelek adını taşıyan halk kütüphanesinin renovasyonuna da destek verecek.
