Muammer Kaddafi kimdir? Ölümünün 9. yıl dönümü olan Muammer Kaddafi neden öldü?
Muammer Kaddafi 9 yıl önce 20 Ekim 2011 yılında bir suikast sonucu öldürüldü. 1969 yılında yapmış olduğu darbe ile resmi bir görevi olmasa da 42 yıl boyunca Libya'yı yönetti. Peki Muammer Kaddafi kimdir? Muammer Kaddafi neden öldü?
1969 yılında yapmış olduğu darbe sonucu iktidara gelip, 1970'ten 1972'ye kadar Libya başbakanlığı, 1972'den 1979'a kadar ise Libya devlet başkanlığı görevini yürüttü. 1979-2011 yılları arasında Libya Arap Halk Sosyalist Cemahiriyesi nin Kardeşçe Lideri ve Bir Eylül Büyük Devriminin Rehberi unvanını kullanarak, resmî bir görevi olmadan toplam 42 yıl boyunca Libya'yı yönetti. Her ne kadar dünya kamuoyu tarafından bir diktatör olarak görülmüş olsa da Kaddafi bunu reddetmekte ve kendisinin Libya halkı için sadece bir rehber ve yol gösterici olduğunu söyledi. Başlangıçta kendisini ideolojik olarak Arap milliyetçiliği ve Arap sosyalizmine adamıştı, ancak daha sonra kendisi tarafından önerilen bir hükûmet tarzı olan Üçüncü Uluslararası Teorisine göre hüküm sürdü.
MUAMMER KADDAFİ KİMDİR?
7 Hazirsn 1942 yılında İtalyan Libyası'nda, Sirte yakınlarında fakir bir Bedevi ailesinin yanında doğan Kaddafi, Sabha'daki okulunda Arap milliyetçisi oldu ve daha sonra Bingazi Kraliyet Askeri Akademisi'ne kaydoldu. Ordu içinde, Batı destekli Senussi I. İdris monarşisini 1969 darbesinde deviren devrimci bir grup kurdu. İktidara gelen Kaddafi, Libya'yı Devrim Komutanlığı Konseyi tarafından yönetilen bir cumhuriyete dönüştürdü. Kararnameye göre Libya'nın İtalyan ve Yahudi nüfusunu sınır dışı etti ve Batılı askeri üsleri ülkeden çıkardı. İslamcı modernist, hukuk sisteminin temeli olarak şeriatı ve "İslami sosyalizmi" tanıttı. Petrol endüstrisini kamulaştırdı ve orduyu güçlendirmek, yabancı devrimcilere fon sağlamak ve ev inşası, sağlık ve eğitim projelerini vurgulayan sosyal programlar uygulamak için devletin giderek artan gelirlerini kullandı. 1973'te, doğrudan demokrasi sistemi olarak sunulan Temel Halk Kongrelerinin kurulmasıyla bir "Popüler Devrim" başlattı, ancak büyük kararlar üzerinde kişisel kontrolünü korudu. O yıl Üçüncü Uluslararası Teorisini ana hatlarıyla açıkladı ve bu fikirlerini Yeşil Kitap'ta yayınladı.
Kaddafi, Libya'yı 1977'de Jamahiriya ("kitlelerin devleti") adı verilen yeni bir sosyalist devlete dönüştürdü. Resmi olarak yönetiimde sembolik bir rol üstlendi ancak muhalefetin polislik ve baskılanmasından sorumlu askeri ve Devrim Komitelerinin başı olarak kaldı. 1970'lerde ve 1980'lerde Libya'nın Mısır ve Çad ile başarısız sınır çatışmaları, yabancı militanlara destek vermesi ve İskoçya'daki Lockerbie Faciası'nın sorumluluğunu aldığı için dünya sahnesinden gittikçe izole olduğunu iddia etti. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve İsrail ile özellikle düşmanca bir ilişki içine girdi ve 1986'da Libya'nın ABD'nin ve Birleşmiş Milletler tarafından bombalanmasıyla ekonomik yaptırımlar uygulandı.
1999'dan itibaren Kaddafi Arap sosyalizminden kaçındı ve ekonomik özelleştirmeyi, Batı uluslarıyla yakınlaşmayı ve Pan-Afrikanizmi teşvik etti; 2009-2010 yılları arasında Afrika Birliği Başkanlığı yaptı. 2011'deki Arap Baharı'nın ortasında, Libya'nın doğusunda yaygın yolsuzluk ve işsizlikle ilgili protestolar başladı. Durum, NATO'nun Kaddafi karşıtı Geçici Ulusal Konseyi (GUK) lehine askeri müdahalede bulunduğu iç savaşa dönüştü. Hükümet devrildi ve Kaddafi, Geçici Ulusal Konseyi militanları tarafından yakalandığı ve öldürüldüğü yer olan Sirte'ye geri çekildi. 2011 Libya İç Savaşı sonucunda kurduğu rejim devrildi ve isyancılar tarafından linç edilerek öldürüldü.
Oldukça bölücü bir figür olan Kaddafi, Libya'nın siyasetine kırk yıl boyunca egemen oldu ve yaygın bir kişilik kültünün konusu oldu. Anti-emperyalist duruşu, Arap Birliği ve sonra Afrika Birliğinin desteği ve hükûmetinin Libya halkının yaşam kalitesine getirdiği önemli gelişmeler için övgüde bulundu. Tersine, birçok Libyalı, sosyal ve ekonomik reformlarına şiddetle karşı çıktı ve ölümünden sonra cinsel istismarla suçlandı. Pek çok kişi tarafından, otoriter yönetimi insan haklarını ihlal eden ve küresel terörizmi finanse eden bir diktatör olarak kınandı.
TÜRKİYE İLE İLİŞKİSİ
Kıbrıs Harekâtı sırasında Türkiye'ye askeri yardımda bulundu. Türkiye'yi ABD ve İsrail ile yakınlaşıp beraber hareket etmekle suçladı ve 1996 yılında Libya'yı ziyaret eden dönemin Türkiye Başbakanı Necmettin Erbakan'ı sert bir dille eleştirdi. Kaddafi, 1998 yılında Türkiye ile Suriye'nin arasının gerilmesinden sonra Türkiye'nin Kürt ayrımcılığı yaptığını ve İsrail'in Suriye'yi işgalini kolaylaştırmada öncü rol oynadığını ifade etti. Ayrıca Türkiye'nin Suriye'ye saldırması halinde, Libya'daki Türk şirketlerini kapatacaklarını ve yerine Yunan şirketlerinin çalışmasına izin vereceklerini açıkladı.
ÖLÜMÜ
2011 yılında Arap Baharı'nın etkisiyle ülkede bir iç savaş yaşandı. 23 Ağustos 2011 tarihinde Trablus'un düşmesiyle Kaddafi rejimi yıkıldı. 20 Ekim 2011 tarihinde, memleketi Sirte'de, Ulusal Geçiş Konseyi askerleri tarafından yakalandı. Halk tarafından linç edilerek öldürüldü. Sol kulak ile göz aralığının ortasında ve sağ alt karın boşluğunda kurşun izleri bulundu. Linç edilerek öldürülmesi bazı çevrelerde tepkiye sebep olmuştur. Kaddafi'nin cesedi "Afrika Pazarı" adı verilen bir pazardaki soğuk hava deposunda tutuldu ve isteyen insanlar Kaddafi'nin cesedi ile fotoğraf ve video çektirdiler. Kaddafi 25 Ekim 2011 tarihinde Sahra Çölü'nde kimsenin bilmediği bir yere gömüldü.
