Kim, neden yasaklı?
Wikipedia yasağını kaldıran Anayasa Mahkemesi kararının ardından, dünyada kullanılan fakat Türkiye'de yasaklı diğer hizmet ve siteler de gündeme geldi. Bunların başında PayPal, Uber ve Booking geliyor. Peki milyarlarca dolarlık bu şirketler ve hizmetleri neden yasaklandı, süreç nasıl işledi? Alper Öcal derledi
29 Nisan 2017'de, Türkiye’yi Suriye iç savaşına destek vermekle suçlayan İngilizce 2 içeriğin kaldırılmaması nedeniyle Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği tarafından erişimi engellenen Wikipedia, Anayasa Mahkemesi (AYM) kararıyla yeniden erişime açılıyor.
AYM, gerekçeli kararında erişim engelinin demokratik toplum düzenine uymadığını, bilgi ve fikirlere erişimin sınırlandırıldığınıve ifade özgürlüğüne orantısız müdahale edildiğini belirtti.
Wikipedia kararının ardından, dünyada kullanılan fakat Türkiye'de yasaklı diğer hizmet ve siteler de gündeme geldi. Bunların başında PayPal, Uber ve Booking geliyor. Peki milyarlarca dolarlık bu şirketler ve hizmetleri neden yasaklandı, süreç nasıl işledi?
PAYPAL
PayPal, Peter Thiel ve Elon Musk gibi ünlü girişimcilerin de arasında bulunduğu 7 kişi tarafından 1998 yılında kurulmuştu. İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte e-ticaret alışverişlerinde ödeme imkanı sağlayan uluslararası bir şirket olarak hızla büyüdü. 2004 yılında Türkiye'yi de hizmet ağına ekleyen PayPal, 2016 yılının haziran ayından itibaren Türkiye'de hizmet vermiyor.
Yasağın gerekçesi olarak PayPal'ın Türkiye'de sunucu bulundurmayı reddetmesi ve yapılan işlemleri Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurulu (BDDK) ile paylaşmak istememesi gösterildi. Dünya genelinde bireylerin yanı sıra, pazaryerlerinde birçok irili ufaklı ve büyük ölçekli şirketin ödeme aracı olarak tercih edilen PayPal, BDDK'dan faaliyet lisansı alamadı ve 3.5 yıldır Türkiye'de yok. Şirketin piyasa değeri 135 milyar dolar ve dünyada 300 milyona yakın kullanıcısı var.
UBER
2009 yılında kurulan internet tabanlı yolculuk paylaşım ve taksi çağırma uygulaması olan Uber, Türkiye'ye 2014 yılında girdi. Başlangıçta sadece 10 adet siyah lüks araçla hizmet veren Uber, taksi hizmetinden memnun olmayan vatandaşların ilgisiyle zamanla yüzlerce özel sürücüye ulaştı ancak korsan taşımacılık yaptığı ve vergi vermediği gerekçesiyle Uber hakkında itirazlar yükselmeye başladı. İstanbul Taksiciler Esnaf Odası 2017 eylül ayında Uber'e dava açarken, şirket davanın ardından 1 yıl sonra e-fatura sistemine geçti.
2018 yazında, Başbakan Binali Yıldırım’ın talimatıyla Uber'i de kapsayan bir düzenlemeyle Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde değişikliğe gidildi. Düzenlemeden 2 gün sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Tüm Özel Halk Otobüsleri Birliği'nin iftar programında Uber'in sonunu getiren konuşmasında şu ifadeleri kullandı:
“Bir de bu UBER muber diye bir şey çıkmış. O iş bitti. Artık böyle bir şey yok. Bizim taksicilik sistemimiz var kardeşim, nereden çıktı bu iş? Avrupa'da varmış, bana ne Avrupa'dan. Bunun kararını biz vereceğiz. Bu konuyla ilgili Sayın Vali, bütün yetki sizde. İçişleri Bakanlığımız talimatı verdi. Öyle kendine göre yok özel taksicilik sistemi mi, Uber mi, bilmem ne, yok böyle bir şey ya, kusura bakmasınlar. Bunların üzerine trafik gidecek, gereğini yapacak. Çünkü biz taksilerimizin, taksicilerimizin hakkını birilerine kaptıramayız, yedirtemeyiz.”
Emniyet, korsan taşımacılık kapsamında denetimlerini sıklaştırırken Uber araçlara ceza yağdı. ABD merkezli şirket önce Maslak vergi dairesine kayıt olarak vergi vermeye başladı ardından da, XL araçlarla faaliyetlerini mayıs 2019 itibarıyla durdurduğunu ve sarı taksilerle hizmet vereceğini açıkladı ancaktaksicilerin haksız rekabet gerekçesiyle açtığı davanın aleyhte sonuçlanmasıyla, 16 Ekim 2019 tarihinde İstanbul 10. Asliye Ticaret Mahkemesi kararıyla Uber faaliyetlerinin durdurulmasına, mobil uygulamasına ve internet sitesine erişimin engellenmesi sağlandı.
60'ın üzerinde ülkede faaliyet gösteren Uber'in piyasa değeri 59 milyar dolar.
BOOKING
İnternet üzerinden otel rezervasyonu imkanı veren Amsterdam merkezli seyahat portalı booking.com için Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB),haksız rekabet gerekçesiyle 2015 yılında dava açtı.
Mahkeme, Mart 2017'de davayı kabul ederken, şirketinTürkiye'deki otel, konaklama tesislerinin pazarlanması ve pazarlanmasına aracılık edilmesi yönündeki faaliyetinin durdurulmasına karar verdi. Yurtdışı rezervasyonlara ise bir kısıtlama getirilmedi.
Booking.com'un yaptığı itirazlar ise reddedildi. 1997 yılında kurulan Booking.com'un piyasa değeri 80 milyar dolardan fazla.
