Kaosa sürükleyen 499 kilometre: Brexit, Birleşik Krallık'ı parçalayabilir

.png

İngiltere Başbakanı Theresa May'in, iki yılı aşkın bir süre Brüksel'le müzakere ettiği Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden ayrılmasını düzenleyen anlaşma İngiliz parlamentosunda tarihi bir farkla reddedildi. May'in anlaşmasının uçuruma, İngiltere siyasetinin ise kaosa sürüklenmesinin en önemli nedenlerinden biri anlaşmada yer alan ve 'backstop' ismi verilen tedbir maddesiydi.

Birçok İngiliz vekilin şiddetle karşı çıktığı 'Backstop' maddesi aslında Birleşik Krallık'ın bir parçası olan Kuzey İrlanda ile Avrupa Birliği'nin üye ülkelerinden biri olan İrlanda Cumhuriyeti arasındaki sınırın düzenlenmesi için anlaşmaya konulan bir 'sigorta' maddesi.

Anlaşmaya göre, İngiltere ile AB arasında yürütülecek geçiş sürecinde bir ticaret ve güvenlik anlaşmasına varılamasa bile Kuzey İrlanda, Gümrük Birliği ve ortak pazar içerisinde kalacaktı ve İrlanda Cumhuriyeti ile Kuzey İrlanda arasında bir fiziki sınır konulmaması garanti altına alınacaktı. Ancak bu tedbir maddesi, bir zaman sınırı içermediği için İngiltere toplumunun hiçbir kesimini memnun etmedi.

Öyle ki birçok İngiliz siyasetçi, bunun Avrupa Birliği tarafından İngiltere'yi sonsuza kadar Gümrük Birliği içerisinde hapsedecek bir 'tuzak' olarak nitelendirirken, durumun Kuzey İrlanda'yı Birleşik Krallık'tan koparacağı savunuldu. Diğer yandan anlaşmasız ayrılık seçeneğinin, İrlanda Cumhuriyeti ile Kuzey İrlanda arasına fiziki bir sınır ve kontrol noktaları getirecek olması, adanın çatışmaları günlerinde açılan eski yaraların yeniden açılması anlamına gelebilir...

*Dikkat! Sert sınır olursa bu yol Mart 2019 kapanabilir.

TARİHİ GERİLİM BREXIT'E DE YANSIDI

Uzun yıllar ayrılıkçı Katolikler ile İngiltere ile birlik yanlısı Protestanlar arasında çatışmalara sahne olan Kuzey İrlanda'da bu tarihi gerilim Brexit'e de yansımış bulunuyor.

Bir tarafta İngiltere ile aralarına dolaylı da olsa bir sınır girmesini istemeyen Protestanlar, diğer tarafta aynı hassasiyeti İrlanda Cumhuriyeti için gösteren Katolikler olunca Brexit müzakerelerini tıkayan 'backstop' maddesi bir zorunluluk haline dönüşüyor. Zira, İrlanda adasında fiziki sınırların geri getirilmesi ve tarafların memnun edilememesi durumunda barış sürecinin sona erebileceği ve eski çatışma günlerine dönülebileceği ifade ediliyor.

Kuzey İrlanda'da 1960'ların sonunda başlayan ve 1998'de imzalanan Hayırlı Cuma Anlaşması'na kadar devam eden düşük yoğunluklu savaş, paramiliter güçlerle İngiliz güvenlik güçlerini karşı karşıya getirmişti. Çatışmalarda yarısı sivil olmak üzere 3500 kişi hayatını kaybetmişti.

Madolyonun öbür yüzünde ise, Kuzey İrlanda'nın zaman içerisinde Birleşik Krallık'tan kopabileceği endişesi yer alıyor. Kuzey İrlanda'nın belirsiz bir süre daha Gümrük Birliği ve ortak pazar içerisinde kalmasının, bölgeye özel bir statü tanınması anlamına geleceği ve bunun da Belfast ile Londra arasındaki bağları zayıflatacağı ifade ediliyor. Zira ciddi bir 'sert Brexit' yanlısı olan eski Dışişleri Bakanı Boris Johnson, İskoçya ile Kuzey İrlanda arasına dev bir köprü yapılarak bölgenin merkezle bağının kuvvetlendirilmesi gerektiğini savunan bir açıklama yapmıştı.

İrlanda adasının otoyollarında ilerlerlerken, para biriminin değiştiğine yönelik tabelalar görmek çok sıradan. Sınır hattında yer alan otoyollarda ilerlerken, farkında olmaksızın 3-4 kere ülke değiştirmiş olabilirsiniz.

KUZEY İRLANDALILARA GÖRE BREXIT DAHA ÖNEMLİ

Belfast Anlaşması'na göre Katolik ve Protestanların ortak hükümetiyle yönetilmesi gereken Kuzey İrlanda'da, geçen yıl bozulan hükümetin yerine yenisi de henüz kurulamadı.

Ancak Avam Kamarası'nda yer alan Kuzey İrlanda partisi DUP, Theresa May'in azınlık hükümetini dışardan destekleyerek İngiliz siyasetinin anahtar partisi konumuna gelmiş durumda. DUP, May'in Brexit anlaşmasına karşı oy kullansa da, güven oylamasında May'e destek vererek hükümetin düşmesini engelledi.

Kuzey İrlanda'da oy kullanan seçmenlerin yüzde 44.2'si Birleşik Krallık'ın AB'den ayrılması yönünde oy kullanmıştı. Cardiff ve Edinburgh Üniversiteleri'nin yaptığı bir araştırma ayrılık yönünde oy kullanan seçmenlerle ilgili çarpıcı bir gerçeği de ortaya koydu.

Araştırmaya göre, ayrılık oyu veren seçmenlerin yüzde 87'si, İrlanda adasındaki barış sürecinin çökmesini Brexit'in gerçekleşebilmesi için 'kabul edilebilir bir bedel' olarak görüyor. Ancak anlaşmasız bir ayrılık, adanın her iki tarafında yaşayanlar için diğer tarafa pasaport kontrolü olmadan geçememe ve hatta işlerini kaybetme gibi sonuçları da beraberinde getirebilir. Ada'da her gün tahmini 35 bin kişi, işten eve evden işe gitmek için ülke değiştiriyor.

Birleşik Krallık'ın tamamına bakıldığında ise, Muhafazakarların yüzde 75'i Brexit gerçekleştiği sürece barış sürecinin çökmesini destekleyeceğini söylüyor.

UZMAN GÖRÜŞÜ: BREXIT, BİRLEŞİK KRALLIK'IN DAĞILMASINA NEDEN OLABİLİR

Birleşik Krallık'ın Kuzey İrlanda çıkmazını ve Brexit sonrası bölgede yaşanabilecek olası gelişmeler ve tehlikeleri Dublin City Üniversitesi'nde Doç. Dr. Donnacha Ó Beacháin ile konuştuk...

May'in anlaşmasında yer alan 'backstop' maddesi en tartışmalı unsurlardan biri olarak görülüyordu. Kimi uzmanlar ve politikacılar bunun Birleşik Krallık'ın egemenliğine ilişkin riskler taşıdığını düşünüyorlar. Bu konu neden Brexit yanlılarınca bu kadar endişe verici ve kabul edilemez?

Doç. Dr. Donnacha Ó Beacháin: Backstop, tüm koşullar altında İrlanda adasında görünür bir sınırın yeniden inşa edilmeyeceğini garanti eden bir sigorta politikasıdır. İngiliz hükümeti mevcut görünmez sınır politikasını sürdürme sözüne bağlı olduğunu söylese de, ortak pazar ve gümrük birliği dışında kalmak yönünde belirlenen 'kırmızı çizgiler' bunu imkansız kılıyor.

Theresa May ve Muhafazakar Parti'nin çoğunluğu bunu biliyor. Bu nedenle, sınırdaki durumun iyi tanımlanmamış 'teknolojik çözümlerle' devam edeceğini söylediler. Burada backstop'u gerekli hale getiren bir ikna edicilik ve teknolojik çözümün ne olacağına dair detay eksikliği var. Çünkü İngiliz hükümeti, teknolojik çözümün gerçekte muhtemel olduğunu düşünmüyor ve 'backstop' maddesinin kalıcı olmasından korkuyor. Bu da Birleşik Krallık'ı sonsuza dek, bir çıkış mekanizması olmadan, Gümrük Birliği'ne bağlıyor.

Görünür veya diğer bir deyişle 'sert sınır' olmasının İrlanda ve Kuzey İrlanda halklarının günlük hayatını nasıl etkileyeceğini bizim için açıklar mısınız?

Doç. Dr. Donnacha Ó Beacháin: Yumuşak sınır şu andaki durumu anlatıyor. İrlanda adasında şu anda iki ayrı yönetim var ama bunların birinden diğerine geçmek için herhangi bir sınırdan ve kontrol noktasından geçmiyorsunuz. İrlanda ile Kuzey İrlanda arasındaki 500 kilometrelik sınırda, şu anda görünmez olan 300 sınır noktası bulunuyor. Bunu Avrupa Birliği'nin doğu sınırıyla ve komşu devletlere geçilebilen 137 sınır geçişiyle kıyaslayın. 'Sert sınır' fiziksel bir altyapıyla birlikte görünür bir sınır hattı getirecek. İngiltere'nin AB'den sert ayrılığı, İrlanda'da sınır kontrolleri uygulanması konusunda daha büyük riskleri beraberinde getiriyor.

Sert sınır İrlanda'da istenmeyen bir misafir olur. Kuzeyde veya güneyde, bölgede yaşayanların büyük bir çoğunluğu bu sınırı istemiyor. Bunu savunan bir siyasi düşünce de yok. Bu sınır ötesi ekonomiye, kültüre, sosyal ilişkilere ve barış sürecine zara verecek.

*Ada'nın ihtilaflı günlerinde kalma, artık kullanılmayan sınır noktalarından birisi. 'Sert sınır' uygulamasına geçilmesi durumunda bu ve buna benzer 300 kontrol noktasının İrlanda-Kuzey İrlanda geçişine kurulması gündeme gelecek

1998'de imzalanan Hayırlı Cuma Anlaşması'yla birlikte Kuzey İrlanda'da çatışmalı günler geride kalmış ve adaya barış gelmişti. Brexit'ten sonra barış sürecinin çökme riski var mı?

Doç. Dr. Donnacha Ó Beacháin: Brexit, zaten barış sürecine zarar verdi. Muhafazakar Parti'nin müttefiki DUP nedeniyle, meclisteki kurumlardaki güç dengesinin yeniden düzenlenmesine ilişkin konular da olmak üzere, Kuzey İrlanda'da diyalog engellendi. Bu ittifak, İngiliz hükümetinin Kuzey İrlanda ile ilişkilerinde tarafsız olmasını temel olarak engelledi. Bu Hayırlı Cuma Anlaşması'nın şartlarından biriydi. Brexit'in sert sınır getirmesi durumunda, İrlanda hükümeti ve Avrupa Birliği de dahil olmak üzere birçok aktör şiddetin Ada'ya tekrar dönmesinden korkuyor.

Haziran 2016'da, Brexit referandumundan hemen sonra Avrupa Birliği'nin dağılacağı yönünde birçok senaryo yüksek sesle dile getiriliyordu. Fakat şimdi, İngiliz siyasetinin kaos içerisinde olduğunu görüyoruz. Beklentilerin aksine, Birleşik Krallık'ın dağılışını görebilir miyiz? Brexit, yakın gelecekte İskoçya ve Kuzey İrlanda'da bağımsızlık referandumlarını tetikleyebilir mi?

Doç. Dr. Donnacha Ó Beacháin:Brexit'in Birleşik Krallık'ın dağılmasına neden olması çok muhtemel. İskoçya, 2014'te Birleşik Krallık'ın içerisinde kalmaya Avrupa Birliği'nden uzaklaşmamak için ikna olmuştu. Meclisleri ve büyük oranda verdikleri AB'de kalalım oyu ve çıkarları Brexit sürecinde Londra'daki azınlık hükümeti tarafından görmezden gelindi. İkinci bir bağımsızlık oylaması İskoçya'nın Birleşik Krallık'tan ayrılmasını sağlayabilir.

Kuzey İrlanda'da ise azımsanmayacak sayıda insan, yüzde 25'in üzerinde, Brexit'in bir sonucu olarak olası bir referandumda birleşik İrlanda için oy kullanacağını söylüyor. Demografik değişimleri de düşününce, birçok kişi gelecek 10 yılda Kuzey İrlanda'da bir sınır oylaması bekliyor. Bu da birleşik İrlanda referandumu için yolu açabilir. İskoçya ve Kuzey İrlanda olmadan Birleşik Krallık olmaz.