Her yıl biraz daha eğiliyordu... Neden Pisa Kulesi hala yıkılmadı? Mühendisliğin sınırlarını zorlayan yapı!

İtalya'nın kuzeyindeki Toskana bölgesinde yer alan Pisa şehri, her yıl milyonlarca turisti kendine çeken sıra dışı bir yapıya ev sahipliği yapıyor: Eğik Pisa Kulesi. Romanesk mimarinin zarif bir örneği olan bu çan kulesi, estetik görünümünün yanı sıra eğik yapısıyla da yüzyıllardır merak konusu. Peki, bu tarihi yapı neden eğik duruyor? Daha da önemlisi: Nasıl oluyor da hala yıkılmıyor?

Giriş: 10.04.2025 - 09:30 Güncelleme: 10.04.2025 - 09:30

Yüzyıllardır bir yana doğru eğik duran ama bir türlü yıkılmayan bir kule düşünün. İtalya’nın sembollerinden biri haline gelen Pisa Kulesi, fizik kurallarına meydan okurcasına varlığını sürdürüyor. Peki bu tarihi yapı nasıl ayakta kalıyor?

Eğik Pisa Kulesi’nin hikayesi 1173 yılında başlıyor. Katedral Meydanı'ndaki (Piazza del Duomo) büyük katedral kompleksinin bir parçası olarak inşa edilmeye başlanan kule, başlangıçta düz ve sağlam bir yapı olarak tasarlanmıştı. Ancak işler planlandığı gibi gitmedi.

REKLAM

Yapının temeli, kum ve kilden oluşan yumuşak bir nehir yatağı üzerine atılmıştı. Bu zemin, 16.000 tonluk mermer ve taş ağırlığını taşıyabilecek yeterlilikte değildi. Kule henüz üçüncü katına ulaşmışken eğilmeye başladı. O dönemin mühendisleri, bu sorunu çözmek yerine eğimi dengelemeye çalışarak bir tarafı diğerinden daha yüksek inşa etti.

Kulenin yapımı çeşitli savaşlar ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle yaklaşık 200 yıla yayıldı. 1173’te başlayan inşa süreci, 1350’lere kadar sürdü. Bu uzun zaman aralığı, ironik biçimde kulenin lehine oldu. Zemin zamanla oturdu ve yapının eğimi daha dengeli bir şekilde gelişti.

Eğimin artmasıyla ilgili asıl tehlike ise son yüzyılda ortaya çıktı. Zamanla her 20 yılda bir yaklaşık bir inç daha eğilen kule, 1990 yılına gelindiğinde 5 derecelik bir eğime ulaşmıştı. Bu, fiziksel olarak artık sınırda olduğu anlamına geliyordu. Kuleye çıkan ziyaretçilerin yarattığı ek ağırlık, yıkımı tetikleyebilirdi. Bu nedenle kule acil olarak halka kapatıldı.

REKLAM

1990-2001 yılları arasında uluslararası bir mühendisler ekibi devreye girdi. Amaç, kuleyi mümkün olduğunca dikleştirmek ve yıkılmasını önlemekti. İlk olarak kuleyi çelik bantlarla sardılar, ardından kuzey tarafına büyük karşı ağırlıklar yerleştirdiler. Ancak en büyük başarı, toprağın dikkatlice kazılmasıyla geldi.

Kulenin yüksek tarafındaki toprak kademeli olarak çıkarıldı. Böylece zemin yavaş yavaş yer değiştirdi ve kule 44 santimetre kadar dikleştirildi. 1838 yılındaki eğim değerine geri dönen yapı artık 3,99 derece eğimle ayakta duruyor. Bugün kulenin tepe noktası, dik olması gereken yere göre yaklaşık 4 metre yana kaymış durumda.

Mantıklı bir soru: Madem kulenin eğimi sorun yaratıyordu, neden tamamen düz hale getirilmedi?

Bunun cevabı Pisa halkının duygusal bağlılığında gizli. Kule, yalnızca bir yapı değil; kentin sembolü, turizm kaynağı ve kimliğinin bir parçası. Eğer düz olsaydı, bu özgünlük tamamen yok olurdu. Bu nedenle kule, eğik ama güvenli şekilde bırakıldı.

REKLAM

Pisa Kulesi'nin yıkılmamasının temel nedeni fiziksel bir ilkeye dayanıyor: Kütle merkezi (ağırlık merkezi) hala yapının tabanı içinde kalıyor. Yani kulenin ağırlığının oluşturduğu düşey çizgi, taban sınırının dışına çıkmadığı sürece yapı devrilmiyor.

1990’da bu sınır neredeyse aşılmıştı. Zemin iyileştirmeleri sayesinde bu tehlike bertaraf edildi. Ayrıca kuleye çeşitli sensörler yerleştirilerek her milimetrik hareket anında takip ediliyor. Olası bir deprem ya da zemin kayması gibi durumlara karşı mühendisler sürekli tetikte.

Kulenin mevcut haliyle yüzlerce yıl daha ayakta kalabileceği düşünülüyor. Ancak bu, doğal afetler olmadığı sürece geçerli. Özellikle güçlü bir deprem, yapının geleceğini tehdit edebilir. Bu yüzden Pisa Kulesi’nin korunması için teknolojik takip sistemleri sürekli çalışıyor.

2018’de yapılan açıklamalara göre kule, artık eğilmemeyi bırakın, yılda birkaç milimetre dikleşiyor bile. Bu değişim o kadar yavaş ki çıplak gözle fark edilmesi mümkün değil. Yine de bu, mühendislik başarısının ve dikkatli bakımın bir göstergesi.