Hatay üç semavi din için de oldukça büyük önem taşıyor

6 Şubat'ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler, bu ilimizin yanı sıra Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa'da büyük bir yıkıma neden oldu.

Ne yazık ki an itibarıyla 45.968 vatandaşımız hayatını kaybederken on binlerce bina yıkıldı. Hasar alan yüz binlerce bina yıkılacak.

Yıkılan / yıkılacak binaların, çöken alt yapı sistemlerinin ikamesi için çalışmalara başlandı. Dileriz en yakın zamanda afet bölgesinde hayat yeniden canlanır.

Depremlerden önce Hatay'da bir sokak.

Yıkımın en çok meydana geldiği 3 şehir olan Adıyaman, Hatay ve Kahramanmaraş, görünen o ki baştan aşağı yenilenecek. Elbette ilçe ve köyleriyle birlikte...

'Haftanın Portresi'nde Hatay'ın tarihinde neler yaşandığını, doğal güzelliklerinin ve şehrin simgelerinin neler olduğunu okuyacaksınız.

Bulunduğu konumdan dolayı tarihi boyunca tüm ulusların ve toplulukların gözde yerleşim merkezi olan Hatay, bizim için ülkemiz sınırlarına dâhil olması adına Atatürk'ün büyük uğraş vermesi açısından da ayrı bir öneme sahip. Hatay, aynı zamanda 3 semavi din açısından dolayı küresel ölçekte de önem taşıyan bir şehir.

Neden mi?

• Dünyanın ilk kilisesi olan St. Pierre Kilisesi Hatay’da inşa edildi. Hristiyanlığın Kudüs’ten sonra yayıldığı ilk şehir oldu. Hristiyan kelimesi, ilk kez Hatay’da kullanıldı. Hatay, bu nedenle Hristiyanlığın kutsal şehirlerinden biri.

• Anadolu’nun ilk camisi Habib-i Neccar Camii Hatay’da inşa edildi. (638)

• Yahudilerin Anadolu’da ilk yerleşim yeri Hatay oldu.

Bu nedenle derin bir kültürel değere sahip Hatay, aynı zamanda coğrafi özellikleri ve konumu bakımından da önemli bir tarım, hayvancılık ve sanayi şehri.

Nüfusu (2022)…1.686.043

ADININ KAYNAĞI

Hatay…

Hatay Valiliği, bu konuda şu açıklamada bulunuyor.

Hatay adının kaynağına ilişkin ilk bilgiler, M.Ö. 1200 ile başlayan Genç Hitit prenslikleri dönemine tarihlenmektedir. Bu dönemde, Amik Ovası'ndaki Hitit Prenslikleri’nin birleşerek Hattena Krallığı adını aldıkları bilinmekte, Hatay adının da buradan geldiği sanılmaktadır. Yöreye bu adı 1936’da Atatürk vermiştir.

Antakya…

Antakya'nın kaynağı ise şöyle; M.Ö 300’de Seleukos Kralı Nikator, şehre babası Antiokheia’nın adını verdi.

Hatay’da ilk yaşam bulguları M.Ö 100.000’lere kadar uzanıyor.

Bulgulara göre Antakya; Orta Paleolitik Dönem, Neolotik Dönem, Kalkolitik Dönem ve Tunç Çağında yaygın bir yerleşim yeri olarak kullanıldı.

Amik Ovası, Tunç Çağı'nda (M.Ö 3300 - M.Ö 1200) sırasıyla Akadlar, Yamhad Krallığı, Hititler ve Mısırlıların egemenliğine girdi. Hitit İmparatoru I. Şuppiluliuma (M.Ö 1344 - M.Ö 1322) döneminde tekrar Hitit egemenliğine girdi. Bu durum, M.Ö 13’üncü yüzyıla kadar devam etti.

M.Ö 6’ncı yüzyılın ortalarından itibaren ise Pers İmparatorluğu'na bağlı Kilikya Satraplığı’nın içinde yer aldı.

Sonra;

M.Ö 333…

Büyük İskender ile Pers İmparatoru III. Dareios, İssos kenti civarında savaştı. Makedon ordusu, Pers ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı. Myriandros’un (bugünkü İskenderun) adını değiştirerek Aleksadria adını verdi.

Büyük İskender (M.Ö - 356 - M.Ö 323)

M.Ö 300…

Seleukos Kralı I. Nikator, günümüzdeki Antakya’nın yerinde olan Antigonia’yı tamamen yıktırdıktan sonra tahta geçişinin 12’nci yılında yeni bir kentin temelini attı.

İnşasında da Antigonia’nın atık malzemesi kullanılırken I. Nikator, babasının şerefine yeni kentin adını ‘Antiokheia’ olarak belirledi.

Şehir, ‘lzgara plan’ olarak tanımlanan düzende inşa edildi.

Böylelikle şehirde sokaklar kışın güneşi görüyor, yazın ise Asi Vadisi´nden gelen rüzgârı alabiliyordu.

MÖ 195…

Seleukos Kralı III. Antiokhos döneminde Kartacalı Anibal Antakya'yı ziyaret etti. Bu dönemde Antakya'nın bölgede ticari ve askeri yönlerden önemli bir yeri vardı. Seleukos Devleti'nin başkenti olmanın ayrıcalığını taşıyan kent, görkemli yapılarla donatılmıştı. III. Antiokhos; kentte su kemeri, kent kurulu binası, Jupiter Kapitolinus Tapınağı ve ticaret agorası yaptırdı.

M.Ö 67…

Kilikya Valisi Markius Reks şehirde bir sirk yaptırdı.

M.Ö 64…

Antakya, serbest şehir statüsü ile Roma İmparatorluğu'na katıldı ve imparatorluğun Suriye Eyaleti'nin başkenti oldu.

638…

Doğu Roma İmparatorluğu’nun sınırları içinde kalan Antakya, İslam orduları kumandanı Ebu Ubeyde İbn’ül Cerrah tarafından fethedildi.

661…

Antakya, Emeviler döneminde Halep’e bağlandı.

Daha sonra Abbasiler, Tolunoğulları ve İkşitlerin eline geçti.

944…

Kuzey Suriye’de Antakya’yı da içine alan Hamdanoğulları Devleti kuruldu.

969…

Antakya, Bizans İmparatoru Nikephorus Phokas’ın kumandanlarından Mihail Burtzes tarafından ele geçirildi.

1074…

Kutalmışoğlu Süleyman Bey 1074’te Antakya’yı kuşattı. Vali İsaakios Komnenos 20 bin altın karşılığında barış yaparak kuşatmayı kaldırttı. 1084'te Antakya Askeri Valisi Philaretes Urfa’ya gidince kötü yönetim ve baskıdan bıkan halk bunu fırsat bilip İznik’te bulunan Süleyman Bey’i kente davet etti. Bunun üzerine Kuzey Suriye’ye bir sefer düzenleyen Süleyman Bey, 12 Aralık 1084’te Antakya’ya girdi.

1097…

Haçlı orduları, 21 Ekim 1097’de Antakya’yı kuşattı. Uzun süren kuşatma sonunda 1098’de Antakya, Haçlı ordusunun eline geçti.

Antakya’da Kudüs’e bağlı olan Dükalık kuruldu.

1268…

Baybars komutasındaki Memluk ordusu Antakya’yı kuşatarak şehre girdi. Kudüs’e bağlı olan dükalık sona erince bölgeye Türkmenler yerleşti.

1516…

Antakya, Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferi sırasında Osmanlı hâkimiyetine girdi. Osmanlı yönetiminde Antakya, Halep eyaletine bağlı bir sancak oldu. Zaman içinde yapılan düzenlemeyle Antakya kaza statüsüne getirilerek, Şam Beylerbeyliği'ne bağlı olarak yönetildi.

1832…

Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa, Suriye’yi fethederek Osmanlı ordusuyla 28 Temmuz 1832'de Belen Geçidi’nde yaptığı savaşı kazanarak Antakya’yı aldı.

1839…

Osmanlılar, Antakya’yı geri alarak Adana eyaletine bağlandı.

1918…

Antakya, Fransızlar tarafından işgal edildi.

1938…

Hatay Devleti kuruldu.

1939…

Hatay Devleti, Türkiye Cumhuriyeti’ne katıldı.

Hatay'ın Türkiye'ye katılma kararının alındığı, şehrin simge binalarından olan Hatay Devleti Meclis Binası, 2019'da Hatay Valiliği tarafından 30 milyon liraya satın alınıp kamulaştırıldı. Bina, restorasyon çalışmalarının Temmuz 2021'de tamamlanmasının ardından Meclis Kültür Sanat Merkezi olarak hizmete girdi.

Ne yazık ki bu tarihi bina da 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremlere dayanamayarak yıkıldı.

Bina, 1927’de Fransız mimar Leon Benju tarafından inşa edildikten sonra 2 Eylül 1938 - 29 Haziran 1939 arasında Hatay Devleti Meclisi'nin binası olarak kullanıldı.

Köprübaşı Meydanı’ndaki bina, 1939’dan 2019’a kadar sinema salonu, künefe salonu ve lokanta olarak kullanılmıştı.

• Hatay, I. Dünya Savaşı'ndan sonra Fransızlar tarafından işgal edildi. Milletler Cemiyeti'nin aldığı karar doğrultusunda iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde ise Suriye'ye bağlı olmak suretiyle 2 Eylül 1938’de Hatay Devleti kuruldu.

Atatürk, Orta Asya’dan gelerek bölgeye yerleşen Türk kavmi Hıtayların yoğun nüfusundan dolayı Hatay’ın il olarak Türkiye sınırları içinde yer almasını çok istiyordu. 1937'de "Bu benim şahsi meselemdir" diyen Atatürk, bu konuda yoğun diplomasi çalışmalarında bulundu.

Atatürk'ün büyük ülküsü olan Hatay, en nihayet, 22’si Türk olmak üzere 40 üyeli Hatay Devleti Meclisi, 29 Haziran 1939’da Hatay’ın Türkiye’ye dâhil edilmesine karar verdi.

Atatürk, Hatay'ın Anavatan'a katıldığını göremese de Hataylılar, şehrin girişine kurdukları zafer takını ulu öndere olan sevgi ve saygılarını ifade eden cümlelerle donattı.

MÜZELERİ

Hatay Arkeoloji Müzesi

Mozaik koleksiyonu açısından dünya birincisi olan Hatay Müzesinde 2 – 5’inci yüzyıllar arasına ait mozaikler, mimari mekân canlandırmalarıyla birlikte sergileniyor.

Geç Hitit Döneminde hüküm süren Kral Şuppiluliuma’ya ait heykel, Hatay Arkeoloji Müzesi’nin dikkat çekici tarihi eserleri arasındayer alıyor.

Depremde hasar almayan bir buçuk ton ağırlığındaki Kral Şuppiluliuma heykeli, müze tadilattan geçene kadar kum torbalarıyla donatılmış çelik kafes içinde korunacak.

Müzede ayrıca şu tarihi eserler sergileniyor.

• Neolitik dönemden Demir Çağının sonuna kadar yerleşilmiş olan höyük kültürleri.

• Amik ovasında yer alan Tell Kurdu, Tell Tayinat ve Tell Aççana höyük mimarilerinden esinlenerek o dönemin yapıları ve bu yapılarından çıkan buluntular.

• Mimarisi canlandırılan höyükler dışında, Amik Ovası'ndaki höyüklerden bulunan buluntular.

• Tell Cüdeyde, Çatalhöyük, Tabal el Akrad buluntuları ile Amik Ovası dışında kalan ve kazısı yapılan höyüklerden Samandağ’da yer alan Al Mina ve Sabuniye'den çıkan eserler.

• Dörtyol'da bulunan Kinet Höyük mimarisinde bulunan eserler.

• Büyük İskender’in Hatay’a gitmesinden sonraki süreçte komutanlarının kurduğu devletlere ait eserler.

• Sasani, Helenistik ve Selevkos dönemine ait eserler.

• Antiokheia Tykhe’sinin tasvir edildiği heykeller ve sikkeler.

• Helenistik ve Roma Dönemi'nde inanılan tanrı - tanrıça ve kahramanların heykelleri.

• Antik çağda ölü gömme gelenekleri ve kültleriyle ilgili lahitler.

• Urneler, ostotekler ve mezar stelleri.

• Ortaçağ eserleri.

• İslami eserler

Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Müzesi

Ülkemizde bulunan yaklaşık 10 bin bitki türünün 3300 kadarı endemik. Hatay'da ise 2000 den fazla tespit edilen bitki türünden 300 kadarı endemik. Buna göre ülkemizdeki endemik bitkilerin % 10 u Hatay’da yetişiyor. Bu bölgede 2 binden fazla tespit edilen bitki türlerinden birçoğunun tıbbi ve aromatik bitki olduğu saptandı.

Hatay'da tespit edilen bazı tıbbi ve aromatik bitkileri tanıtmak amacıyla 2012'de restorasyonun tamamlanması sonucu ziyarete açılan Türkiye’nin ilk tıbbi ve aromatik bitkiler müzesine ev sahipliği yapan yapı, 19'uncu yüzyılda inşa edilen 2 katlı eski bir Antakya evi.

* Endemik Bitki... Bulunduğu bölgenin ekolojik şartları sebebiyle yalnızca belirli bölgede yetişen, dünyanın başka yerinde yetişme ihtimali olmayan, yöreye özgü bitki.

İlk Kurşun Müzesi

Dörtyol ilçesi Özerli Mahallesi’nde bulunan ve üç kattan oluşan müzede, balmumu tekniğiyle yapılan dayanıklı silikon karışımlı materyaller kullanılarak hazırlanan heykeller de yer alıyor. Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere, Selim Çavuş, Hacı Emin Hoca, Mustafa Deliağa, Çifte Tabancalı Müftü, Mehmet Kara, Karahasan Paşa’nın heykelleri, tarihi resim ve tablolar, istiklâl madalyaları, resmi belgeler, Milli mücadelede Türk kadını resimleri, kamalar, tarihi kılıçlar, hançerler süngüler, silahlar sergileniyor.

KÜLLİYELERİ

• Belen Kanuni Külliyesi

Kanuni Sultan Süleyman’ın 1553 Mısır seferi sırasında Hatay’ın Belen ilçesinde Mimar Sinan tarafından inşa edildi. Tarihi İpek Yolu üzerindeki külliye, yörenin yerleşime açılmasını sağlaması açısından önem taşıyor.

• Payas Sokullu Külliyesi

1574’te Kanuni Sultan Süleyman’ın veziri Sokullu Mehmet Paşa’nın emri üzerine Mimar Sinan tarafından inşa edildi. Külliyede bir kervansaray, kadın ve erkekler için birer hamam, bir medrese, bir camii ve 45 dükkân yer alıyor.

KALELERİ

• Bakras Kalesi

Kızıldağ eteğinde inşa edildi. Birkaç kademe halinde yapılan yuvarlak ve yüksek kale burçlarının mevcut kısımları taşıdıkları özellikten dolayı Ortaçağ'a ait olduğu düşünülüyor.

• Cin Kalesi

Bir hendekle çevrili olan kulenin Haçlılar ya da Cenevizliler tarafından yapıldığı sanılıyor. İnşa tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte saldırılara karşı bir gözetleme kulesi olarak kullanılan yapı, denizle Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi arasındaki en yüksek tepede yer alıyor.

• Darb-ı Sak Kalesi

Kırıkhan-Hassa yolunun kuzey tarafında küçük bir tepede kuruldu. Sarp ve kayalık olan tepenin zayıf noktalarına surlar yapıldı.Kale duvarları yer yer büyük hasarlara uğramakla birlikte bazı kısımları ayakta durmaya devam ediyor.

• İmma Kalesi (Reyhanlı)

Reyhanlı ilçe merkezinde, Yenişehir Mahallesi'nde bulunan kale, kesme taştan inşa edildi. İnşaasında bir kısım devşirme malzeme de kullanıldı.

• Koz Kalesi

Kuseyr Çayı'nın doğduğu bir dere başlangıcında etrafı duvar biçiminde oyulmuş bir tepecik üzerine inşa edildi. Güney tarafta 100 metre arayla iki yarım daire planlı burç bulunuyor.

• Kurt Kalesi

Haymaçınar yaylasının yaklaşık 1.5 km kuzeybatısında yer alıyor. Kaleye stabilize yayla yolundan sonra 20 dakika süren orman içi bir yoldan gidiliyor. Kaleye geçit veren tek yer kale girişi, 30-35 cm genişliğinde bir kısmı kırık kesme taştan yapıldı.

• Mancınık Kalesi

Amanos Dağları üzerinde bulunan bir Ermeni manastırı. Sadece yaya olarak gidilebilir.

• Ortaçağ Kalesi

Silpius üzerindeki en geniş yapı olan kale, Amik Ovası’na ve Asi Vadisi’ne hâkim konumda. Şehir surları, Habib-i Neccar Dağının Silpius olarak adlandırılan kısmında en yüksek noktasında kaleye bağlanıyor.

• Payas Kalesi

Osmanlılar zamanında İstanbul’dan gelip, Tarsus, Adana, Payas, Belen ve Antakya üzerinden Mısır ve Hicaz’a giden Hac Yolu, bu bölgede türeyen eşkıyalar yüzünden tehlikeye düştü. Eşkıyalara karşı emniyet sağlayabilmek için Payas Kalesi yapıldı. Adana tarafında Kurt Kulağı denilen yerde süvariler tarafından karşılanan yolcular; Payas’a, oradan da Belen Geçidi'ne kadar götürülerek emniyetleri sağlanıyordu.

• Sarıseki Kalesi

İskenderun - Adana asfaltı üzerinde küçük bir tepede kuruldu. Kalenin Hellenistik devirden beri var olduğu kabul ediliyor. Önce Seleukoslar daha sonra da Romalılar, Bizanslılar, Haçlılar, Selçuklular ve Osmanlılar zamanında da kullanıldı.

• Şıvlan Kalesi

Kırıkhan ile İskenderun arasında sarp ve kayalık bir tepeye kuruldu. Sarıseki Kalesi gibi Hellenistik devirden beri var olduğu düşünülüyor. Bizans ve Haçlılar tarafından da kullanıldı.

.png

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, 17 Şubat’ta yaptığı açıklamada depremlerden zarar gören tarihi ve kültürel yapıların restorasyonuna gelecek ay başlanacağını dile getirdi.

SAMANDAĞI SAHİLİ

14 km’lik uzunluğuyla Türkiye’nin yanı sıra dünyanın en uzun sahili olma özelliğine sahip. Bu sahil, geniş kumsalı olan halka açık plaj. Bu sahil, aynı zamanda nesli tehlikede olan Chelonia Mydas ve Caretta Caretta deniz kaplumbağalarının dünyadaki sayılı yumurtlama-üreme alanlarından biri.

HATAY MEDENİYETLER KOROSU

2012'de Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterilen Hatay Medeniyetler Korosu da Hatay'ın simgelerinden.

Sünni, Alevi, Ermeni, Ortadoks, Katolik ve Museviler'den oluşan 6 mezhebin üyelerinin yer aldığı 120 kişilik koro, “Yaradılanı sev, Yaratan’dan ötürü” felsefesiyle 2007’de kuruldu.

“Ben değil, biz” ilkesiyle hareket eden Hatay Medeniyetler Korosu, medeniyetler arasında köprü oluşturarak insanları evrensel bir dil olan müzikle bir arada tutmayı ilke edindi.

Koronun 7 üyesi, 6 Şubat’ta meydana gelen depremde hayatını kaybetti.

Hayatını Kaybeden Koro Üyeleri

• Mehmet Özdemir

• Gizem Dönmez

• Hakan Samsunlu

• Pınar Aksoy

• Fatma Çevik

• Müge Mimaroğlu

• Ahmet Fehmi Ayaz

ARKEOLOJİK DOĞAL VE KENTSEL SİT ALANLARI

Hatay’da 150 arkeolojik sit alanı, 5 doğal sit alanı ve bir kentsel sit alanı bulunuyor.

Hatay'daki Haron Cehennem Kayıkçısı Kabartması da şehrin simgelerinden biri.

St.Pierre Kilisesinin 200 metre kuzeyinde bulunan kabartma, kayalara oyulmuş dev bir büstle dikkat çekiyor. Büst, başında örtü bulunan tamamlanmayan bir kadın portesini andırıyor.

Kabartmalar, birinci yüzyılda Antiochus zamanında bir veba salgını sırasında yapıldı. Mitolojide Haron, ölülerin ruhunu para karşılığı, Styx Nehri’nden geçirerek yeraltı dünyasının kapılarına taşıyan kayıkçının adı.