Habertürk
    Takipde Kalın!
      Günlük gelişmeleri takip edebilmek için habertürk uygulamasını indirin
        Haberler BBC Dünya Grafiklerle İran protestoları: Ekonomik gerekçeler neler?

        #resim#354105#- AFP

        Halkların Demokratik Partisi (HDP) Diyarbakır Milletvekili İdris Baluken, 'örgüt üyeliği' suçlamasıyla 12 yıl 11 ay hapis cezasına çarptırıldı.

        Baluken, Bingöl Cumhuriyet Başsavcılığı'nca açılan soruşturma kapsamında 4 Kasım 2016'da gözaltına alınıp Bingöl'de tutuklanmış, 30 Ocak 2017'de tahliye edilmişti.

        Tahliye kararına yapılan itiraz üzerine hakkında yeniden yakalama kararı çıkarılmıştı.

        Baluken, 'devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma, silahlı terör örgütüne üye olma, terör örgütü propagandası yapma, kanuna aykırı toplantı ve yürüyüşlere silahsız katılarak ihtara rağmen kendiliğinden dağılmama' suçlarından ağırlaştırılmış müebbet ve 15 yıla kadar hapis istemiyle yargılanıyordu.

        Davanın 7. Duruşmasının görüldüğü Diyarbakır 8. Ağır Ceza Mahkemesi', Baluken'e 'örgüt üyeliği ve propagandası'ndan suçlu bulup 12 yıl 11 ay hapis cezası verdi.

        Baluken halen Ankara Sincan Cezaevi'nde tutuklu bulunuyor.

        İran'da hükümet karşıtı gösterileri tetikleyen nedenlerin başında hayat pahalılığı ve giderek kötüleşen ekonomik durum geliyor.

        #resim#354108#- BBC

        1- Ekonomik büyüme yaptırımların gölgesinde

        İran'ın ekonomisi, nükleer programı nedeniyle son yıllarda uluslararası toplumun uyguladığı yaptırımlardan olumsuz etkilendi.

        İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin, nükleer faaliyetleri sınırlandırma kararı aldığı 2015 yılında gayri safi yurt içi hasılası %1.4 daraldı.

        Nükleer anlaşmanın uygulamaya konduğu 2016 yılında çoğu yaptırım kaldırıldı ve ekonomide canlanma başladı. İran Merkez Bankası'na göre gayri safi yurt içi hasılası %12.3 büyüdü. Büyümenin gerekçesi olarak petrol ve doğal gaz sanayideki hareketlilik gösterildi.

        Uluslararası Para Fonu (IMF), geçen ay yaptığı açıklamada büyümenin doğal gaz dışı sektöre de yansıdığını söyledi ve gayri safi yurt içi hasılanın 2017/18 mali yılında %4.2 genişleyebileceği öngörüsünde bulundu.

        Ama ekonomideki canlanma, İranlıların umduğu kadar etkili olmadı.

        Uzmanlar, ABD'nin mali işlemlere uyguladığı yaptırımların kaldırılmadığına, bunun da yabancı şirketleri İran'da iş yapmaktan caydıran bir etken olduğuna dikkat çekiyor.

        ABD Başkanı Donald Trump da Ekim ayındaki açıklamasında nükleer anlaşmadan desteğini çekip sonlandırılması çağrısı yaptı, kararı Kongre'yi bıraktı.

        #resim#354111#- BBC

        2- Yüksek enflasyon

        İran'da 1979'daki İslam Devrimi'nden bu yana enflasyonda dalgalanmalar oldu.

        Ekonomik yaptırımların İran'ın petrol gelirlerini azalttığı ve para birimi riyalde %450'den fazla devalüasyon yaşandığı 2013'te enflasyon oranı %31'e kadar çıktı.

        Oran, Ruhani döneminde ise kademeli olarak düştü. İran Merkez Bankası'na göre 2016'da enflasyon %11'di. Dünya Bankası gelecek üç yılda enflasyonun %12'nin altında kalacağını öngörüyor.

        Ruhani, 2018 Mart'ında başlayacak yeni mali yıl için bir bütçe önerdi. Bu bütçede harcamaların %6 oranında artıp 104 milyar dolara çıkması planlanıyor.

        Ancak harcama bütçesinde kağıt üzerinde artış gözükse de, ülkedeki yüksek enflasyon nedeniyle reel anlamda bütçe harcamaları geçen yıla göre düşüş yaşayacak.

        • 5 soruda İran'da hükümet karşıtı gösteriler
        • İran Cumhurbaşkanı Ruhani: Sokağa çıkanlar özgürlük istiyor, protestolar tehdit değil fırsat
        • FT: İran'da değişim umudu Ruhani'de, ABD'nin protestolara desteği yanlış

        #resim#354114#- BBC

        3- Gençler iş bulmakta zorlanıyor

        Resmi işsizlik oranı %12.4 ama İçişleri Bakanı Abdülreza Rahmani-Fazli bazı bölgelerde işsizlik oranının %60'ı aştığını söylüyor.

        İran'da gençler ekonomik sıkıntılardan en çok etkilenen kesim oldu. Ülkenin 79.9 milyonluk nüfusunun yarısından fazlası 30 yaş altı. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), 15-24 yaş aralığının %26.7'sinin işsiz olduğunu tahmin ediyor. Eksik iş gücü de fazla. ILO'ya göre 15-24 yaş aralığında eksik iş gücü oranı %12.4.

        IMF, yüksek ekonomik büyüme oranlarına rağmen istihdam piyasasına giren kesimi karşılayacak yeterli iş olmadığı uyarısını yapıyor. Uzmanlar, bunun sebebinin de ekonomik canlanmanın petrol endüstrisine bağlı olmasından kaynaklandığını, bu sektörün de yoğun iş gücü gerektirmediğini söylüyor.

        #resim#354117#- BBC

        4- Akıllı telefon sahiplerinin sayısı artıyor

        Akıllı telefon kullanımı, protesto gösterilerinde önemli bir rol oynadı.

        Göstericilerin çoğu, protestoların organizasyonu, video ve fotoğraf çekimleri için akıllı cep telefonlarını ve mesajlaşma uygulaması Telegram'ı kullandı. Telegram'ın İran'da milyonlarca kullanıcısı var.

        Telegram popüler kanalları kapatmayı reddedince İranlı yetkililer uygulamaya erişimi yasakladı.

        İran'da tartışmalı seçimleri için protesto için milyonlarca kişinin Tahran'da sokaklara çıktığı 2009'da ülkede 55 milyon cep telefonu hattı aboneliği kaydedildi. Ama bunlardan yalnızca %2'si akıllı telefondu.

        Bugün abone sayısı 80 milyonu aştı, hanelerin de yaklaşık %41'inde en az bir akıllı telefona erişim olduğu tahmin ediliyor.

        #resim#354120#- BBC

        5- Halk giderek yoksullaşıyor

        BBC Farsça Servisi'nin yaptığı araştırmaya göre İranlılar son 10 yılda reel anlamda %15 yoksullaştı.

        Dünya Bankası İran'da yoksulluğun 2009 ila 2013 yılları arasında düşerek yaklaşık %8 oranında kaldığını söylüyor. Ama Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin iktidar olduğu ilk yılda, 2014'te, yoksulluk oranı %10.5'e yükseldi.

        Dünya Bankası, 2014'te 8.2 milyon kişinin geçimlerini günde 5.50 dolardan az bir bütçeyle sağladıklarını söylüyor. Nüfusun yaklaşık %2'sine denk gelen 196 bin kişi, günde 1.90 dolardan az bir bütçeye sahipti.

        Düşük gelirli ailelere devlet aylık 13 dolar veriyor. Bu yoksulluk yardımı alanların sayısı 77 milyon civarında. Cumhurbaşkanı Ruhani'nin bütçe tasarısında bu ödemenin toplamda 5.3 milyar dolar azaltılması öngörülüyor, bunun da daha yüksek gelirli 30 milyon kişiyi etkileyebileceği belirtiliyor.

        Ruhani ayrıca, petrol fiyatını %50 oranında artırıp bir litresini 0.30 dolardan, 0.45 dolara çıkarmayı öneriyor.

        • Suudi Arabistan ile İran savaşırsa neler olur?
        • Türkiye 2017'de Orta Doğu'da aradığını buldu mu?
        • Türk dış politikası: Trump'la gerilim, Putin'le işbirliği

        #resim#354123#- BBC

        6- Halk gıda harcamalarını karşılayamıyor

        BBC Farsça Servisi'nin araştırmasına göre son 10 yılda İran'da ekmek, süt ve kırmızı et tüketimi %30 ila %50 oranında azaldı.

        İranlılar reel anlamda yoksullaşırken, geçen yıl temel gıdalarda fiyatlar yaklaşık %40 oranında arttı. İranlılar, temel gıda ihtiyaçlarını karşılayamaz hale geldi.

        Kuş gribinin patlak vermesiyle ülke genelindeki tavuk eksikliği yumurta fiyatlarında da %50'lik artışa neden oldu. Meşhed'de protestoların da bu nedenle çıktığı belirtiliyor.

        • İran Devrim Muhafızları: Fitne bitti, isyancılar yenildi
        • Cockburn: Ruhani İran'daki protestolar karşısında büyük bir ikilem içinde
        • İran'daki son protestoların 2009'dan farkı ne?
        Yazı Boyutu
        GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ
        Habertürk Anasayfa