Göktürk alfabesi nedir, özellikleri nelerdir? Göktürk alfabesi ile yazılan eserler neler?
Türklerin en eski alfabesi olma özelliğine sahip olan Göktürk alfabesi; günümüze kadar ulaşan birçok yazıtta kullanılmış bir yazı alfabesidir. Orhun alfabesi olarak da adlandırılan Göktürk alfabesi kullanılarak yazılmış olan en bilindik eser ise bugün Moğolistan'da bulunan Orhun Yazıtlarıdır. Alfabe olmasının yanı sıra bir yazı sistemi olmasından ötürü Göktürkçe adı da verilen Göktürk alfabesi nasıl yazılır? Göktürk alfabesi özellikleri nelerdir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında…
Günümüz Türkçesine benzer şekilde hece sistemleri üzerine kurulmuş olan ve sondan eklemeli bir yapıya sahip olan Göktürk alfabesi ne zaman kullanıldı? Göktürk alfabesi ile yazılan eserler nelerdir? İşte, tüm detaylar…
Göktürk Alfabesi Ne Zaman Kullanıldı?
Türklerin en eski alfabesi olarak değerlendirilen Göktürk Alfabesi 7. Yüzyıldan 10. Yüzyıla kadar kullanılmış olan bir alfabedir. Göktürkler ve diğer Türk hakanlıkları tarafından da kullanılan bu alfabede günümüz Türkçesinde olduğu gibi harfler birleşmemekte ve ayrı yazılmaktadır. Cümle içinde yer alan sözcükler aralarına iki nokta üst üste ( : ) konarak birbirinden ayrılmış ve bunun dışında da herhangi bir noktalama işareti Göktürk alfabesinde kullanılmamıştır.
Peki, Göktürk alfabesi kaç harf kullanılarak yazılmaktadır? Göktürk alfabesi 4 tanesi ünlü, 31 tanesi ünsüz ve 3 tanesi de çift ünsüz olmak üzere toplam 38 harften meydana gelmektedir. Göktürk alfabesinde yer alan 4 adet ünlü harf ile toplamda 8 farklı ses temsil edilmiş; 31 ünsüz harften 20’si de kalın ve ince sesler olarak ayrılmışlardır. Alfabede yer alan ünlü harflerin eksikliği ise sayıca fazla olan ünsüz harfler ile dengelenmeye çalışılmıştır.
Göktürk Alfabesi Nasıl Yazılır?
Göktürk alfabesi kullanılarak yazılan yazılarda harfler günümüz Türkçesinde olduğu gibi birbirleriyle birleşmezler ve tüm harfler ayrı yazılırlar ve sözcüklerin arasında iki nokta üst üste ( : ) konulur. Göktürk alfabesi kullanılarak yazılmış bir yazıda iki nokta üst üste dışında herhangi bir noktalama işareti kullanılmaz.
Tüm bunların yanında Göktürk alfabesinde sesli harflerin çok fazla yazıldığına rastlanmamaktadır. Bir sözcükte yer alan sessiz harfler eğer ilk hecede geçiyorsa yazılırlar; daha sonra gelen sesliler ilk hecedeki harf ile aynıysa yazılmazlar. Bazı sözcüklerde kalın ve ince ünsüz harfler birbirleri yerine de kullanılabilmektedirler.
Göktürk alfabesi sağdan sola mı yazılır? Göktürk alfabesinde yazılan bir yazı tıpkı Arap ve Fars alfabesinde olduğu gibi sağdan sola yazılmaktadır ancak bazı durumlarda soldan sağa yazıldığına da rastlanmış; soldan sağa yazılan durumlarda ise harfler ters dönmüş bir şekilde kullanılmıştır.
Göktürk Alfabesi Özellikleri
Göktürk Alfabesi İle Yazılan Eserler
Türklere ait olduğunu kanıtlanmış olan ve Moğolistan’ın Orhun Nehri kenarında bulunan Orhun Yazıtları; Göktürk alfabesi ile yazılmış olan eserlerin başında gelmektedir. Orhun Yazıtları dışında Yenisey Yazıtları da bu alfabe kullanılarak yazılmış bir eser olarak dikkat çekmektedir. Tüm bu yazıtların dışında Göktürk alfabesi ile yazılmış olan yazma eserlere rastlamak da mümkündür. Bu alfabe kullanılarak yazılmış olan Irk Bitig adlı kitap, yazma eserlere örnek olarak verilebilir.
