EYT'de maliyet tartışması

AK Parti Genel Başkanvekili Mustafa Elitaş ise katıldığı bir televizyon programında EYT'nin 5 yıllık maliyetinin 300 milyar dolar olduğunu söyledi.

Türkiye’nin milli gelirinin 2023 yılında 1 trilyon 119 milyar dolar olduğunu dikkate alırsak, Elitaş’ın dile getirdiği EYT’nin 5 yıllık maliyeti milli gelirin yüzde 27’sine karşılık geliyor.

TEPAV’IN HESABI ŞİMŞEK’E YAKIN

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Program Danışmanı Hakan Yılmaz, 2023 yılında 1,8 milyon kişinin emekli olduğunu, 2024 yılında 573 bin, 2025 yılında da 402 bin kişi ile birlikte üç yılda toplam 2,8 milyon kişinin EYT’den emekli olacağı varsayımıyla hesaplama yaptı. Yılmaz’ın hesaplamasına göre, EYT’nin 2023 maliyeti 243,9 milyar lira olurken milli gelire oranı yüzde 0,93 olarak gerçekleşti.

Yılmaz EYT’nin 2024 yılı maliyetini 715,9 milyar TL, 2025 yılı maliyetini ise 1 trilyon 41,5 milyar lira olarak hesapladı. Buna göre, EYT’nin maliyetinin milli gelire oranı 2024’te yüzde 1,74, 2025 yılında ise yüzde 1,92 olacak. Yılmaz, EYT’nin üç yıllık dönemdeki toplam maliyetinin milli gelirin yüzde 4,6’sı seviyesine ulaşacağını hesapladı.

Hakan Yılmaz’ın yaptığı hesaplamada EYT’lilere yapılan emekli aylığı ödemelerinin söz konusu yıllarda sırasıyla 127,7 milyar, 504,3 milyar ve 741,6 milyar lira olduğu belirtildi. Söz konusu yıllarda emekli olanlardan dolayı ortaya çıkan prim kaybı ise sırasıyla 64,8 milyar, 170,8 milyar ve 244,2 milyar lira olarak hesaplandı.

Şimşek EYT’nin 2024 yılı maliyetini 724 milyar TL açıklarken, Hakan Yılmaz 715 milyar TL olarak hesapladı. Tutar olarak birbirine yakın sonuç çıktı. Ancak, Şimşek EYT’nin maliyetinin milli gelirin yüzde 2’sine yakın olduğunu belirtirken, Yılmaz yüzde 1,74 olarak hesapladı. Milli gelire oran bakımından ikisi arasında ortaya çıkan farkın Şimşek’in rakamları yuvarlamasından kaynaklandığı tahmin ediliyor.

SGK’NIN İLK YILKİ MALİYET HESABI 239,9 MİLYAR TL

EYT düzenlemesini içeren kanun geçen yıl şubat ayında TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda görüşülürken, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun hazırladığı etki analizi de komisyona sunuldu. Etki analizinde EYT’nin SGK’ya 2023 yılındaki maliyeti 144,7 milyar lira olarak hesaplandı. Emekli olacak kamu personeline yapılan 49,7 milyar liralık emekli ikramiyesinin bütçe etkisi ile birlikte merkezi yönetim bütçesine toplam maliyeti 194,4 milyar lira olarak açıklandı. Ayrıca, emekli olan 4/a’lıların hepsinin çalışma hayatından çekilmesi ile oluşabilecek sosyal güvenlik prim kaybı da 45,5 milyar lira olarak hesaplandı.

Hakan Yılmaz’ın 2023 yılı için yaptığı hesaplama SGK’nın etki analizi ile uyumlu görünüyor.

EYT’NİN MALİYET HESABINDA NELER DİKKATE ALINMALI?

Söz konusu etki analizinde, 2023 yılı için hemen emekli olabilecek durumdaki 2,2 milyon kişinin ortalama yaşının 48,5 ve emekliliğe kalan ortalama süresinin ise 6,3 yıl olduğu belirtildi. EYT çıkmadan önce 2023 yılında emekli olanların ortalama yaşının kadınlarda 54,1, erkeklerde ise 54,3 olduğu kaydedildi. EYT düzenlemesi çıkmasaydı bu kişiler ortalama 54,8 yaşında emekli olacaklardı.

EYT’den yaklaşık 5 milyon kişinin yararlanacağı dikkate alınırsa, geri kalan 3 milyon dolayında kişinin de normalden 6,3 yıl (76 ay) erken emekli olacaklarını varsaymak yanlış olmaz.

Yaşlılık aylığı bağlanan kişi sayısı 2020’de 165 bin, 2021’de 206 bin, 2022’de 159 bin olmak üzere yılda ortalama 177 bin oldu. 2023 yılında 2 milyon 9 bin, 2024’ün ilk 4 ayında ise 214 bin kişiye yaşlılık aylığı bağlandı.

EYT ile ilgili yasa teklifinin görüşmeleri sırasında komisyona yapılan sunumda 2023 yılında emekli olma hakkına sahip EYT’lilerin 2023’ün ilk yarısı itibarıyla ortalama aylığının 8.733 TL olduğu belirtildi. Emekli aylıklarına 2023’ün temmuz ayında yüzde 25, bu yıl ocakta yüzde 49,25, temmuz ayında da yüzde 24,73 oranında zam yapıldı. Bu hesaba göre, EYT’lilerin ortalama emekli aylığı bugün itibarıyla 20.321 TL düzeyinde bulunuyor.