Sigortasız çalıştırılan işçiler hizmet tespit davası açabilir

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2015 yılına kadar aldığı kararlarda, sağlık gerekçesiyle yasada öngörülen süreleri aşan rapor kullanan işçinin iş akdi feshedilirken, işçiden savunma alınmasına gerek olmadığı yönünde karar verirken, 2015 yılından sonraki kararlarında savunma alınması gerektiğine hükmetti.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi ise öteden beri, böyle bir durumda savunma almadan işçinin işten atılabileceği yönünde kararlar veriyor.

İşçi işveren davalarına bakan iki dairenin kararları arasındaki farklılığı gidermek için toplanan Yargıtay İçtihadı Birleştirme Hukuk Genel Kurulu, oy çokluğuyla, sağlık gerekçesiyle uzun süre rapor kullanan işçilerin işveren tarafından savunma alınmadan işten atılabileceği yönünde karar aldı.

Bu durumda, sağlık gerekçesiyle uzun süre rapor kullandığı için atılan işçiler, işe iade davası açamayacak. İşveren kıdem tazminatını ödeyip işçiyi çıkartabilecek.

2035’E KADAR PRİM GÜNÜNÜ DOLDURAMAYANLARIN EMEKLİLİK YAŞI UZAR

Soru: Dogum tarihim 15/07/1985. Sigorta başlangıç tarihim 14/07/2009. Askerliğimi 2008 - 2009 arası yedek subay olarak yaptım. Askerlik borçlanması yapabilir miyim? Yedek subay olduğum tarihlerde Emekli Sandığı’na ödeme yapılmış olabilir diye düşünüyorum. Ne zaman emekli olabilirim? (Hakan Temur)

Yanıt: Hakan Bey, daha önce sigorta girişi olmayanlar için yedek subaylık sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor. Yedek subay olarak görev yaptığınız dönemde sizin adınıza prim yatırılıyor. O tarih için borçlanamazsınız. Sadece yedek subay okulundaki dönem için borçlanma yapabilirsiniz. 2008 yılında çıkan yasadan etkilenmemek için sigorta başlangıç tarihinizin 30 Nisan 2008 ve daha önce olması gerekir. e-Devlet üzerinden yedek subaylıktaki kesin sigorta başlangıç tarihinizi kontrol edin. Örneğin 15 Mayıs 2008 tarihinde başlamış görünüyorsa, 16 günlük borçlanma yaparak sigorta başlangıç tarihinizi 30 Nisan öncesine çekersiniz, böylece daha avantajlı koşullarda emeklilik hakkı elde edersiniz. Sigorta başlangıcınızı 30 Nisan 2008’e çektiğinizde 7000 prim günüyle 60 yaşında emekli olabilirsiniz. Sigorta başlangıç tarihiniz 30 Nisan 2008 tarihinden sonra olursa 7200 prim günü ve 60 yaşa tabi olursunuz. Ancak, 30 Nisan’dan sonra işe başlayanlar prim gününü 31 Aralık 2035 tarihine kadar dolduramazsa, her iki yılda bir emeklilik yaşı bir yıl uzar.

Bu kural tüm sigortalılar için geçerli. 4/1-b ve 4/1-c’liler 9000, 4/1-a’lılar ise 7200 prim gününü 31 Aralık 2035 tarihine kadar doldurduğu takdirde kadın 58, erkek 60 yaşında emekli olur. 1 Ocak 2036’dan sonraya kaldığında ise 2 yılda bir emeklilik yaşı bir yıl uzar.

HİZMET TESPİTİ DAVASI AÇABİLİRSİNİZ

Soru: 1983 doğumluyum. 1996 - 1998 yılları arasında yaz tatillerinde İstanbul Hadımköy’de bulunan bir fabrikada 3 aylığına çalışıyordum. O zaman prim bildirimlerimi takip etmiyordum, 40 yaşına gelince sorguladığımda şirketin benim için hiç prim yatırmadığını fark ettim. Şirket hala faaliyetine devam etmekte olduğu için aradım ve bilgi istediğimde “O zamanlar yasal bir zorunluluk olmadığı için kısa sureli çalışanları SSK’ya bildirmiyorduk” dediler. Bu durumda ben ne yapabilirim? Amacım çalışma günlerim değil, sigortaya başlama tarihim. (Recep Karagöl)

Yanıt: Recep Bey, şirketin hala faaliyetine devam ediyor olması sizin için büyük şans. Ne zaman sigortalı işe başladığınızı belirtmemişsiniz ama sigorta başlangıç tarihinizi 1996 olarak tescil ettirebilirseniz emeklilik yaşınızı öne çekebilirsiniz. Sağlayacağı fayda, hizmet tespit davası açmanıza değer. O tarihlerde çalıştığınıza dair somut delilleriniz var ise onları gösterirsiniz. Yoksa o tarihte birlikte çalıştığınız iş arkadaşlarınızı tanık olarak mahkemeye çıkmaya ikna edebilirseniz sigorta başlangıç tarihiniz öne çekilir. Şirketin, “O zamanlar yasal bir zorunluluk olmadığı”savunması doğru değil. Delil ya da tanık gösterebilirseniz hizmet tespit davasını kazanabilirsiniz.

ASKERLİK BORÇLANMASIYLA EMEKLİLİK YAŞINIZI 3 YIL ÖNE ÇEKERSİNİZ

Soru: 30.03.1973 doğumluyum. SSK’lı olarak ilk işe giriş tarihim 11.10.1999. 4354 gün primim var. Askerliğimi 1995’te 19 ay olarak yaptım. 1996 ile 1999 arasında bir firmada çalıştım. Hiç sigortam yapılmamış. Bu konuda ne yapmalıyım? (Tufan Turan)

Yanıt: Tufan Bey, 1996 - 99 arası çalıştığınız firma halen faaliyette ise hizmet tespit davası açabilirsiniz. O dönemde bu şirkette çalıştığınızı kanıtlamalısınız. Aynı dönemde orada çalışanları tanık olarak gösterebilirsiniz. Bunun size çok faydası olacaktır.

Askerlik borçlanmasıyla emeklilik yaşının 3 yıl öne çekilebildiği bir dönemde çalışmaya başlamışsınız. Şu an itibarıyla 13 ay askerlik borçlanması yaparsanız, emeklilik yaşınızı 60’tan 57’ye çekme hakkınız bulunuyor.Hem hizmet tespit davasını kazanıp, hem de askerlik borçlanması yaptığınızda ise sigorta başlangıcınızı 1995’e kadar çekeceğiniz için emeklilik yaşınız 55’e kadar düşebilir.

İHTİYACINIZ YOKSA BORÇLANMA YAPMAYIN

Soru: 01.09.1972 doğumluyum. 1990 Eylül ayında Emekli Sandığı'na bağlı olarak sağlık memurluğu yapmaya başladım. Yaklaşık 10 yıl çalıştıktan sonra 2000 yılı kasım ayında devlet memurluğundan istifa edip özel sektöre geçtim. Toplam 9500 dolayında prim günüm bulunuyor. 2003 yılında ise 8 ay kısa dönem askerlik yaptım. Acaba bu süreyi emekliliğe saydırma hakkım var mıdır? Bu durumda ne zaman emekli olabileceğimi öğrenmek istiyorum. (Yüksel Şişe)

Yanıt: Yüksel Bey, SSK’dan 25 yıl sigortalılık, 5225 prim günüyle, 2024 yılında 52 yaşında emekli olabilirsiniz. Askerliği işe girdikten sonra yapmış olduğunuz için, yapacağınız borçlanma emeklilik tarihinizi öne çekmeye yaramaz. Prim gününde de eksiğiniz bulunmuyor. İhtiyacınız olmadığı için askerlik borçlanması yapmanız gereksiz.

Soru: 1982 doğumluyum. 1998’de lise son sınıfta bir bankada staj yaptım. E – Devlet’te sigorta girişim 14.09.1998 görünüyor. Normal primlerim Aralık 2003’te yatırılmaya başladı. Şu an 3100 günüm var. 2013 ve 2018 doğumlu iki çocuğum bulunuyor. 2013’te doğumdan sonra çalışmadım. Doğum borçlanması yapabilir miyim? (Dilek Gazanfer)

Yanıt: Dilek Hanım, staj sigortası emeklilik tarihinizi öne çekmede bir işinize yaramaz. Eğer çocuklarınızdan biri staj sigortası ile işe başladığınız tarih arasında doğmuş olsaydı doğum borçlanmasıyla sigorta başlangıcınızı, dolayısıyla emeklilik yaşınızı öne çekebilirdiniz.

Mevcut durumda, 5975 prim günüyle 55 yaşında emekli olabilirsiniz. Doğum borçlanması yapmanıza gerek yok. İleride prim gününüzü dolduramazsanız 2013’te doğan çocuğunuz için boşta geçen sürelerinize karşılık 2 yıla kadar doğum borçlanması yapabilirsiniz.

SGK’DAN PRİM İADESİ EMEKLİLİK YAŞI DOLUNCA YAPILABİLİR

Soru: Teyzem 10.08.1962 doğumlu. 26.04.2012 tarihinde isteğe bağlı sigorta yaptırdı. O günden itibaren geçen aya kadar primlerini yatırdı. Şimdi hasta bakmaya başladı ve çalıştığı yerden sigorta yapılacak. Bu şekilde nasıl emekli olabilir? Emekli olamazsa yatırdığı primi topluca alabilir mi? (Seher Bozay)

Yanıt: Seher Hanım, teyzeniz ilk defa isteğe bağlı sigorta primi yatırmaya 50 yaşında başlamış görünüyor.Bu nedenle tam günle emekli olamaz. Ancak, 5400 günü doldurursa emekli olabilir. Normalde sigorta başlangıcı erken olsaydı 63 yaşında da emekli olabilirdi. Fakat sigortası geç başlamış olduğu için, hiç ara vermediği takdirde 5400 günü ancak 65 yaşından sonra doldurabiliyor. Sonuç olarak, hiç ara vermeden prim yatırmaya devam ederse, 5400 günü doldurduğu gün emekli olabilir.

Sigortası 1 Mayıs 2008 tarihinden sonra başladığı için, eksik prim günüyle emeklilik bakımından 4/a ile 4/b arasında bir fark bulunmuyor. İster isteğe bağlı sigortaya devam etsin, isterse 4/a’lı olarak çalışsın aynı koşullarda emekliliği hak eder.

Toplu ödeme alabilmesi için ise normal emeklilik yaşı olan 58 yaşına kadar beklemesi gerekir. Ancak, toplu ödemeyi tavsiye etmiyorum. Çünkü, toplu ödemede genel sağlık sigortası için yatırılan primler iade edilmez. Kabaca, yatırdığı primin sadece 3’te 2’sini alabilir. O da enflasyon karşısında erimiş olur.

MEVSİMLİK İŞÇİLER SÖZLEŞME ASKIDA İKEN İŞSİZLİK MAAŞI ALAMIYOR

Soru: Ben bir özel şeker fabrikasında çalışıyorum. 15 yıl oldu. Ben ve arkadaşlarım her sene 35 - 60 gün kadar çıkış alıyoruz. Bu arada ne ücret alıyoruz ne de bir sigortamız yatıyor.Benim sorum neden işsizlik maaşı alamıyoruz?İŞKUR’a gittim, “Sizler alamazsınız” diyorlar.Çünkü iş akdimiz askıya alınmış. Bizim bu iki ay zarfında herhangi bir gelirimiz olmuyor. Zor durumda kalıyoruz.Bir çözüm yok mudur? (Mehmet K.)

Yanıt: Mehmet Bey, işsizlik maaşı alabilmek için son 3 yılda en az 600 gün prim ödemiş olmak ve son işyerinde de 120 gün çalışmış olmak gerekiyor. Son 3 yılda 600 gün koşulunu yerine getirebilmek, yılda ortalama 200 gün (7 ay) prim yatırılmasıyla mümkün.

Bu koşulları yerine getiren mevsimlik işçinin işsizlik maaşı alabilmesi için iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi gerekiyor. İki sezon arasındaki çalışılmayan dönemde sözleşme askıda olduğu için işsizlik maaşı ödenmiyor.

Mevsimlik işçilerin bu mağduriyetlerinin giderilerek, işsizlik maaşından daha kolay yararlanabilmesi için kanunda değişiklik yapılması gerekir.

HER BİR ÇOCUK İÇİN 720 GÜN DOĞUM BORÇLANMASI YAPILABİLİR

Soru: Eşim 25.11.1984 doğumlu ve 2005 yılında 30 gün sigortası var. Bunun dışında hiç çalışmadı. 2005 ve 2009 doğumlu iki çocuğumuz bulunuyor. Eşim nasıl emekli olabilir? (Önder Ölçek)

Yanıt: Önder Bey, eşiniz 4/1-a’dan (SSK) 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle 58 yaşında emekli olabilir. İsteğe bağlı sigorta primi ödemek suretiyle 4/1-b’den (BAĞ-KUR) ise 5400 prim günüyle 60 yaşında emekliliğe hak kazanır.

Emekli olabilmesi için bir an evvel sigortalı bir işte çalışmaya veya isteğe bağlı sigorta primi ödemeye başlaması gerekir. Her bir çocukta 720 gün üzerinden, iki çocuk için 1440 gün doğum borçlanması yapmanız mümkün.

Gerek isteğe bağlı sigorta, gerekse doğum borçlanması için aylık 819 lira prim ödemeniz gerekir. 1440 günlük doğum borçlanması için 2019 yılı itibarıyla 39 bin 300 lira ödersiniz. İsteğe bağlı sigorta ile emeklilik için ayrıca yaklaşık 4000 gün, yani 12 yıl dolayında prim ödemelisiniz. 4/1-a’dan yani fiilen çalışarak ise 101 ay, yaklaşık 8.5 yıl prim ödersiniz.

ASKERLİK BORÇLANMASI 2002’DE İŞE BAŞLAYANLARA FAYDA SAĞLAMIYOR

Soru: 10.04.1980 doğumluyum, askerliğimi 2000 yılında yaptım, işe giriş tarihim 18.02.2002. Bir yıl askerlik borçlanması yapsam emeklilik yaşımı öne çekebilir miyim. (Mehmet Kara)

Yanıt: Mehmet Bey, siz şanssız dönemde işe başlayan gruptasınız. 60 yaşa tabisiniz. İki yıl askerlik borçlanması yapsanız bile emeklilik yaşınız değişmez. Askerlik borçlanması size sadece prim gününüzü dolduramadığınızda fayda sağlar.

NE ZAMAN EMEKLİ OLABİLİRİM?

Soru: 1972 doğumluyum. 1.3.1994 tarihinde SSK’lı oldum ve şu an 8750 prim günüm bulunuyor. Ne zaman emekli olabilirim? (Yakup Ziner)

Yanıt: İşe giriş tarihiniz itibarıyla 25 yıl sigortalılık, 5675 prim günüyle 54 yaşında emekli olabilirsiniz. Yaş dışındaki koşulları yerine getirmiş görünüyorsunuz. Bundan sonra hiç çalışmasanız bile 54 yaşınızı dolduracağınız 2026 yılında emekli olabilirsiniz.

Soru: 22.10.1979 doğumluyum. 10.01.2001 tarihinde sigorta girişim yapıldı. Prim gün sayım 6300. 1999-2000 yılları arası 550 gün askerlik yaptım. Askerlik borçlanması ile 58 yaşında emekli olabilir miyim? (Serkan Bülbül)

Yanıt: Serkan Bey, işe giriş tarihi itibarıyla normalde 7000 prim günü ve 60 yaşa tabisiniz. 490 gün askerlik borçlanması yaptığınızda sigorta başlangıç tarihiniz 8 Eylül 1999 tarihine çekilir. Böylece 25 yıl sigortalılık, 5975 prim günüyle 58 yaşında emekli olmaya hak kazanırsınız.