Emeklilik yaşında kademeli artıştan kimler, nasıl etkilenecek?
8 Eylül 1999 tarihinden önce işe başlayıp emeklilikte yaşa takılanlar (EYT), işe başladıkları tarihteki kanun hükümlerine göre emeklilik haklarının iade edilmesi konusunda Meclis'ten haber beklemeye devam ediyor. İş hayatına yeni atılacak gençleri ise zor bir süreç bekliyor. 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren ilk defa işe girecek erkek çalışanların bazıları 65 yaşından önce emekli olamayacaklar. 65 yaşında emeklilik uygulaması, onlar için fiilen hayata geçecek. Aslında, 2008'den itibaren işe giren herkesi 65 yaşında emeklilik riski bekliyor. Emeklilik yaşında kademeli artıştan kimler, nasıl etkilenecek? Emeklilik yaşındaki artıştan daha az etkilenmek için ne yapmalı? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, iş hayatına yeni atılan veya yeni işe girecek gençleri bekleyen yüksek emekli yaşına ilişkin merak edilenleri yazdı.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 2008 yılında çıkartılırken, önceki kanunda yer alan ve kadınlarda 58, erkeklerde 60 olan emeklilik yaşı korunmakla birlikte kademeli olarak artırılarak 2048 yılında kadın ve erkeklerde 65’e çıkartıldı. Emeklilik yaşı, 2036 yılından itibaren kademeli olarak artacak. 2008 yılında yasa çıkartılırken konu yeterince tartışılmadığı için, kademeli yaş artışından sanki 2036’dan sonra işe başlayanlar etkilenecekmiş gibi algılandı. Oysa, 65 yaş gerçeği, gençler için şimdiden başladı.
YENİ İŞE GİREN HERKES YENİ YASAYA TABİ
5510 sayılı yasa uyarınca, 1 Mayıs 2008 tarihinden sonra işe başlayan işçi, memur, esnaf aynı yasaya tabi. Önceki kanunda yer alan kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıl olan sigortalılık süresi kaldırıldı ve herkes için prim günü ile yaş koşulu getirildi.
Buna göre, hizmet akdiyle (4/a’lı) çalışanlar 7200, kendi adına bağımsız (4/b’li) çalışanlar ve kamuda (4/c’li) çalışanlar ise 9000 prim gününü doldurdukları tarihte uygulanmakta olan yaşta emekli olabilecekler.
1 OCAK’TAN SONRA KİMLER 65 YAŞA TABİ?
Kadınlarda 58, erkeklerde 60 olan emeklilik yaşı, çalıştıkları statüye göre prim gün sayısını tamamladıkları tarihteki yaşa yükselecek. Emeklilik yaşı 1 Ocak 2036’dan itibaren her 2 yılda 1 yaş artacak.
1 Ocak 2019 tarihinde kamuda işe giren veya kendi işini kuran bir genç, 9000 günü tamamladığı tarihteki yaştan önce emekli olamayacak. Örneğin, memur olarak gelecek yıl işe başlayan bir erkek 9000 prim gününü 2044 yılında tamamlayacak. Prim gününü 1 Ocak 2044-31 Aralık 2045 tarihleri arasında dolduran erkekler için emeklilik yaşı 65 olduğu için, gelecek yıl memur olan veya kendi işini kuran bir genç 65 yaşından önce emekli olamayacak.
Hizmet akdiyle çalışanlar ise 7200 prim gününü doldurdukları tarihte uygulanan yaşa tabi olacak. Örneğin, 1 Ocak 2019’dan sonra işe başlayan bir erkek, hiç boşluk olmadan 7200 günü 2039’da tamamlarsa 62 yaşından önce emekli olamayacak. Özel sektörde işten çıkarma veya iş değişiklikleri daha yaygın olduğu için 7200 prim günü hiç kesintisiz çalışabileceklerin sayısı çok az oluyor. Dolayısıyla, onlar arasında 62 yaşında emeklilik hakkı elde edebilenler kendilerini şanslı sayacak.
YAŞI BEKLEME SÜRESİ UZAYACAK
Emeklilikte yaşa takılanlar, emekli aylığı bağlatmak için gelecekte daha çok bekleyecekler. Örneğin, gelecek yıl 23 yaşında kamuda çalışmaya başlayan bir genç 48 yaşında prim gününü doldursa bile 65 yaşında emekli olmak için 17 yıl beklemek zorunda kalacak. Gelecek yıl özel sektörde çalışmaya başlayan 23 yaşındaki bir erkek ise 43 yaşında prim gününü tamamlasa bile 62 yaşında emekli olabilmek için 19 yıl bekleyecek.
SON 7 YIL AVANTAJI BİTİYOR
2008’den önce işe girmiş olanlar, son 7 yılın yarısından fazlasını hangi statüde geçirdiler ise o statüde emekli olabiliyor. Bundan dolayı, özellikle kendi adına bağımsız (4/b’li) çalışanlar, son 7 yıl kuralından yararlanmak için sonradan 4/a’ya geçerek en az 2521 günü 4/a’lı olarak çalışıp daha erken emekli olabiliyorlar.
1 Mayıs 2008 tarihinden itibaren işe girenlerde son 7 yıl kuralı olmayacak. İlk defa 1 Mayıs 2008’den sonra işe girenler, çalışma yaşamlarında en fazla hangi statüde prim ödemişler ise o statüde emekli olabilecekler.
