Kamudan ihraç edilenler dikkat!

06.07.1968 doğumluyum. 12.10.1992 ile 25.09.2000 tarihleri arasında devlet memuru olarak çalıştım ve istifa ettim. 26.09.2000’den itibaren SSK’lı olarak çalıştım ve emekliliği hak ettim. Emekli olduğum zaman 8 yıllık memuriyetimdeki çalışmamın karşılığı olan emeklilik ikramiyesini alabilir miyim? (İsmail K.)

Babam 1972 yılında Milli Eğitim Bakanlığı’nda öğretmen olarak çalışmaya başladı. 1988 yılında memurluktan istifa ederek özel bir dershanede öğretmen olarak çalışma hayatını sürdürdü ve 1999 yılının sonunda SSK’dan emekli oldu. 1972-1988 arası 16 yıllık memurluk süresi için emekli ikramiyesi alabilir mi? Alabilirse bunun yolu nedir? (Bircan U.)

İlk defa Habertürk’ün gündeme getirdiği kamudan ihraç edilenlerin emekli ikramiyeleri konusunda Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Yönetim Kurulu’nun aldığı karara ilişkin okurlardan bunlara benzer çok sayıda soru geldi. Sorulara topluca cevap vermek istiyorum.

5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanunu’nun 89. Maddesi uyarınca, hizmet sürelerinin tamamı 5434 Sayılı Kanun ve / veya 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun Geçici 4. Maddesi kapsamında geçenlerden emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı bağlanan asker ve sivil tüm iştirakçilere emekli ikramiyesi ödeniyor. Geçici 4. Madde kapsamında ifadesinden, memuriyete daha önce başlayıp 2008 sonrasında da devam etmiş kişiler anlaşılmalıdır.

Kamuda bu şekilde devam etmiş çalışma süresi tek başına Emekli Sandığı’ndan aylık bağlamaya yeterli olan kişiler, memuriyetten ihraç edilmiş olsalar da ikramiye alabiliyorlar. Ancak, SGK, kamudan ihraç edildikten veya kendi isteğiyle ayrıldıktan sonra 4/1-b (SSK) veya 4/1-c (BAĞ-KUR) kapsamında çalışması olup birleştirilmiş hizmet üzerinden emekli olanlara ikramiye ödemiyordu. Bu konuda açılan davalar SGK aleyhine sonuçlanınca, Yönetim Kurulu 6 Ocak 2022 tarihinde bir karar aldı. Buna göre, hizmet birleştirmesi yapmış olsalar bile, 5434 ve/veya 5510 Geçici 4. Madde kapsamındaki çalışma süreleri kadınlar için 20, erkekler için 25 yılı tamamlamış olanlar emekli ikramiyesi alabilecekler.

Görevine son verilme, meslekten çıkarılma, kamu görevinden çıkarılma, 5434 Sayılı Kanun’un 39. Maddesi kapsamında ahlâki gerekçeler, yetersizlik veya disiplinsizlik sebeplerinden dolayı kamu görevinden uzaklaştırılan ya da askeri mahkeme kararları üzerine emekliye sevk edilenlerden birleştirilmiş hizmet süreleri üzerinden emekli veya yaşlılık aylığı bağlananlar emekli ikramiyesi alabilecekler. Ancak, bunlara ödeme yapılabilmesi için kamudaki görevlerinin sona erdiği tarih itibarıyla söz konusu hizmet sürelerinin tek başına kadınlar için 20, erkekler için 25 yılı doldurmuş olması koşulu aranacak.

Bu koşulları yerine getiren kişilerden daha önce emekli aylığı bağlanmış olup ikramiyesini alamayanlar SGK’ya başvurmaları halinde 5 yıl içinde ikramiyelerini alabilecekler. Beş yıllık zaman aşımı süresi 6 Ocak 2022 tarihinden başlayacak.

Kamudan ihraç edildikten sonra yaşamını yitirenlerden 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayan ve kamudaki hizmet süresi kadın ise 20, erkek ise 25 yıl olanların hak sahiplerine emekli ikramiyesi ödenecek. Ölen sigortalının hizmet süresi 5 veya 10 yılı doldurduğu için hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabiliyor. Bu süreler üzerinden ölüm aylığı bağlanmış olanlar, ölen kişinin kamudaki hizmet süresi yetersiz olduğu için ikramiye alamayacaklar.

Çok yöneltilen sorulardan biri, kamudaki eksik hizmet süresini sonradan askerlik vs borçlanması ile tamamlayanların ikramiye alıp alamayacakları.

Askerlik, doğum veya ücretsiz izin sürelerini borçlanma suretiyle kadınlarda 20, erkeklerde 25 yılı tamamlamış olanlar ikramiye alabilecekler. Ancak, borçlanma işleminin kamudan ayrılmadan önce yapılmış ve 20/25 yıllık sürenin kamudan ayrılmadan önce tamamlanmış olması gerekiyor. Kamudan ayrıldıktan sonra yapılan borçlanmalar, emekli ikramiyesi yönünden kamudaki hizmet süresine eklenmeyecek.

MALÛL AYLIĞINDA BU AYRINTIYA DİKKAT

Malûl aylığı bağlanabilmesi için 10 yıl hizmet süresi yeterli bulunuyor. Çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında kaybettiği için malûl aylığı bağlananlar, kamudaki hizmet süreleri en az 10 yılı aşmış ise tüm hizmet süreleri için ikramiye alabilecekler.

Çalışma gücünde yüzde 40 – 59 arasında kayıp olanlar sigortalılık süresi ve prim günü koşulunu yerine getirmeleri halinde yaşa bakılmaksızın emekli olabiliyorlar. Engellilikten dolayı emekliliğe hak kazananlardan kamudaki çalışma süresi; çalışma gücü kaybı yüzde 40 – 49 arasında olanlar için 18 yılı, çalışma gücü kaybı yüzde 50 – 59 arasında olanlar için ise 16 yılı tamamlamış olanlar ikramiyelerini alabilecekler.

Emeklilik için gerekli hizmet süresini tamamlayamayanlar eksik prim günleri ile yaştan emekli olup kısmi aylık bağlatabiliyorlar. Bunlara ikramiye ödenmeyecek ancak bu durumdaki kişiler tarafından açılmış davalar halen devam ediyor. Bu davalar da SGK aleyhine sonuçlanırsa onlar için de ödeme yolu açılabilir.

3600 GÜNLE EMEKLİLİK İÇİN EKSİK GÜNLER İSTEĞE BAĞLI SİGORTA İLE TAMAMLANABİLİR Mİ?

Annem, 3600 gün ile SSK’dan emekli olabilmek için iki çocuk sahibi olarak 1440 günlük doğum borçlanmasından faydalanmak istemektedir. Fakat, öncesinde doldurması gereken 1284 günlük açığı söz konusudur. 1284 günlük açığı isteğe bağlı ödeme yaparak kapatabilir miyiz? Malumunuz, belli bir yaştan sonra iş bulabilmek zor olmakta. Nasıl bir yol izlememizi tavsiye edersiniz? (Cihan Ç.)

Öncelikle doğum borçlanması konusunda bir hususu açıklığa kavuşturmak gerekir. Doğum borçlanması, doğumdan sonra boşta geçen sürelerin 2 yıla kadar olan kısmı için yapılabilmektedir. 1440 günlük doğum borçlanması yapabilmek için, annenizin sigorta başlangıcının doğumdan önce olması ve her doğumdan sonra da sigortalı bir işte çalışmamış olması gerekmektedir.

SSK’dan 3600 gün ile 58 yaşında emekli olabilmesi için de doğum borçlanmasını 4/1-a (SSK) statüsünde bir işte çalışırken veya bu şekilde çalıştıktan sonra yapmalıdır. 4/1-b (BAĞ-KUR) statüsünde çalışırken veya çalıştıktan sonra doğum borçlanması yaparsa borçlandığı günler BAĞ-KUR hizmetlerine sayılır ve SSK’dan emekli olamaz.

Eksik prim günlerini isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamlayabilir. Ancak, isteğe bağlı sigorta 4/1-b (BAĞ-KUR) kapsamında sayılmaktadır.

Birden fazla statüde çalışması olanlar, son 7 yılda en fazla hangi statüde çalıştılarsa o statüden emekli olabilirler. Annenizin isteğe bağlı sigorta prim günlerinin 1260 günü aşmaması gerekir.

Her iki doğumun da sigortalı çalışmaya başladıktan sonra gerçekleştiği, 1440 günlük sürenin tamamı için doğum borçlanması yapabileceği varsayımıyla şu adımları takip etmelisiniz:

Öncelikle anneniz bir ay 4/1-a’lı bir işte fiilen çalışmalıdır. Bu şekilde çalışmanın ardından doğum borçlanmasını gerçekleştirmelidir. Ardından da isteğe bağlı sigorta tescili yaptırarak 1260 gün prim yatırmalıdır. Bunları yerine getirdikten sonra 58 yaşını doldurduğu gün emeklilik dilekçesi verebilir.

SİGORTASIZ ÇALIŞMA NEDENİYLE HİZMET TESPİTİ DAVASINDA ZAMANAŞIMI SÜRESİ NE KADAR?

Habertürk'te yayımlanan, sigortasız çalıştırma ve kazancın bordroda eksik gösterilmesi ile ilgili yazınızı okudum. Ben özel sektörden 2001 yılında emekli oldum. Genelde orta düzey yönetici olarak çalıştım, Bazı işyerlerinin sigorta primlerimi yatırmadığını, bazı işyerlerinin de eksik kazanç üzerinden primlerimi yatırdığını emekli olduktan sonra tespit ettim. Dolayısıyla, oradaki boşluk nedeniyle emekli aylığım da düşük bağlandı. Sormak istediğim, dava açmak için bir zaman aşımı süresi var mıdır? Hakkımı şimdi arayabilir miyim? (Şehmuz U.)

Sigortasız çalıştırılanlar veya sigortalı çalıştığı halde SGK’ya kazancı eksik bildirilenler hizmet tespit davası açabilirler. Hizmet tespit davalarında normalde beş yıllık hak düşürücü süre uygulaması bulunuyor. Beş yıl içinde dava açmamış olanlar haklarını kaybediyorlar.

Bununla birlikte, Yargıtay içtihatlarına göre, örneğin bir işçi sigortasız çalıştığı işyerinde kesinti olmaksızın sonradan sigortası yapılarak çalışmaya devam etmiş ise bu kişiler için hak düşürücü süre işlemiyor. Kazancın eksik gösterildiğini kanıtlayabilmeniz halinde de hak düşürücü süre uygulanmaksızın dava açabilirsiniz.

SSK VE BAĞ-KUR KAPSAMINDA ÇALIŞANLAR NASIL EMEKLİ OLUR?

1979 doğumluyum. SSK başlangıcım staj nedeni ile 1995 ancak 4A hizmet dökümüne göre ilk prim yatmaya başladığı tarih Ocak 2001. Şu ana kadar 6693 prim günümü doldurdum. 7000 prim günümü doldurduğumda çalıştığım kurumdan kıdem tazminatımı alıp kendi işimi kurmayı planlıyorum. Bu durumda emin olamadığım aşağıdaki sorularıma cevap arıyorum.

BAĞ-KUR sistemine geçmeden SSK’dan emekli olabiliyor muyum?

BAĞ-KUR’a dahil olmam gerekiyor ise bu durumda emeklilik yaşım ve prim günüm ne olacak?

Emekli olurken SSK’dan mı, BAĞ-KUR’dan mı aylık bağlanacak?

En iyi emeklilik şartı için nasıl bir yol izlemeliyim? (Yücel Ç.)

Sigorta başlangıcınız 2000 – 2008 tarihleri arasında olduğu için 7000 prim gününü tamamladığınızda SGK’dan talep edeceğiniz kıdem tazminatı yazısını işverene vererek kıdem tazminatınızı alabilirsiniz.

SSK’lı (4/1-a) çalışmayı bırakıp kendi işinizi kurmayı planlıyorsanız, mecburen 4/1-b (BAĞ-KUR) tescili yaptırmanız gerekecek.

2000 sonrası çalışmaya başladığınız için SSK’dan 7000 gün ile BAĞ-KUR’dan ise 9000 gün ile 60 yaşında emekli olabilirsiniz. Emeklilik başvurusu yaptığınızda son 2520 günlük primin hangi statüde geçtiğine bakılır. BAĞ-KUR kapsamındaki çalışma süreniz 1261 gün ve üzerinde olursa BAĞ-KUR’dan emeklilik koşullarını yerine getirmek zorunda kalırsınız. Toplam prim gününüzü 9000’e tamamlayamayacak iseniz BAĞ-KUR kapsamındaki sürenizin 1260 günü aşmaması gerekir.

SGK’ya göre, hizmet birleştirmesi yapmak zorundasınız. Ancak, bir statüdeki çalışma süresi tek başına emekli olmaya yeterli olanlar hizmet birleştirmesi yapılmaması için açtıkları davayı kazanıyorlar. Bununla birlikte bu tür davaların uzun sürdüğünü unutmamak lazım.