İran ile Suudi Arabistan'ın kırılma anları bu tarihlerde gizli!

1987 HAC AYAKLANMASI: Hacda İranlılar siyasi eylem yapınca Suudi polisi müdahale etti ve 402 kişi öldü. Tahran’da Suudi Elçiliği’ne saldırıldı.

1988: İran Basra Körfezi’nde gemilere saldırınca iki ülke arasında diplomatik ilişkiler koptu, 1991’e kadar elçilikler kapalı kaldı.

2008: İran ile Suudi Arabistan, İran’ın nükleer programı, eski İran Cumhurbaşkanı Ahmedinejad’ın açıklamaları ve Suriye içi savaşı nedeniyle karşı kutuplarda yer aldı.

2015: Mekke’de 2 ayrı faciada 464’ü İran vatandaşı ölünce İran, Suudi Arabistan’ı yetersizlikle suçladı.

Bahar BAKIR / GAZETE HABERTÜRK

Suudi Arabistan’ın, Şii din adamı Nimr Bakır el Nimr’i terörist suçlamasıyla idam etmesi, Ortadoğu’daki tansiyonu iyice yükseltti.

İran, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın geçen haftaki Suudi Arabistan gezisinde bu infazları neden engellemediği sorusunu gündeme taşıyıp tepki gösterdi.

Diplomatik kaynaklardan edinilen bilgiye göre, Erdoğan’ın ziyareti sırasında Suudi Arabistan yönetiminin infazları gerçekleştireceği yönünde bir bilgi yoktu. Bu nedenle Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın gezisinde bu konu hiç gündeme gelmedi.

HABERTÜRK, Nimr’in idamının ardından İran ve Suudi Arabistan gerilimi ve bunun bölgesel etkileriyle ilgili soruların yanıtını aradı. İşte 5 soruda İran-Suudi Arabistan geriliminin şifreleri...

"TIRMANDIRMA SUUDİ ARABİSTAN’IN İŞİNE GELİYOR"

- İdam gerilimi S.Arabistan ve İran’ı karşı karşıya getirir mi?

TOBB Üniversitesi Öğretim Üyesi Haldun YALÇINKAYA: S.Arabistan’ın son dönemde 60 milyar dolara ulaşan askeri harcaması var. İran’ınsa yaptırımlar nedeniyle askeri harcamaları 12 milyar dolar civarında. S.Arabistan’ın konvansiyonel silahlarda ciddi bir üstünlüğü var ve bu üstünlüğü sebebiyle İran’la karşı karşıya gelmeyi tırmandırıyor bu işine de geliyor. İran’ın işine gelense vekil savaşları. Hizbullah üzerinden ya da bölge ülkeler üzerinden Şii hareketlerini yönlendirerek Suudi Arabistan’ın çıkarlarını zedelemeye çalışacaktır. Çatışma olmasa da, çıkarlar ve tansiyon üzerinden gerilim artacak.

"ÇATIŞMA ARTAR AMA SAVAŞA EVRİLMEZ"

- Şii-Sünni geriliminden bir mezhep savaşı çıkar mı?

BİLGESAM Başkanı Atilla SANDIKLI: Şu an zaten Şiiler ve Sünniler birçok konuda cepheleşmiş durumda. Suriye, Irak, Yemen, Lübnan’da yaşanan krizlerin farklı nedenleri olsa da, Şii-Sünni ayrışması bu krizlere bir etkendir. İran ile Suudi Arabistan arasındaki son gerilim Sünni- Şii çatışmasını artırır ama mezhep savaşına evrilmesi çok iddialı olur.

"TÜRKİYE BU MESELEYE TARAF OLMAMALIDIR"

- Şii-Sünni geriliminde Türkiye’nin tutumu ne olmalı?

Emmekli Büyükelçi Özdem SANBERK: Bu gerilim Ortadoğu’nun en önemli meselesi ve endişe verici. Türkiye bu gerilimden etkilenmemek için dış politikada çok dikkatli olmalı ve soruna taraf olmamalı. Türkiye Suudi Arabistan’la çok samimi bir ilişki içine girdi, Stratejik İşbirliği Konseyi kurma kararı aldı. İran ile ilişkileriyse mesafeli. Türkiye dış politikasında çok taraflılık unsurunu öne çıkarmalı. Taraf tutmak yerine taraflar arasında uzlaşıyı sağlamalı. Türkiye’de idam cezası yok ve idamları kabul etmesi insan hakları açısından mümkün değildir.

"RUSYA İRAN'A YAKINLAŞMAYA DEVAM EDECEKTİR"

- Bu gerilim Rusya’nın İran’a ve Şii hareketine desteğini artırır mı?

İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Çağrı ERHAN: Rusya, bölgede siyasetini Suriye üzerinden yürütüyor. Rusya, İran’la Suriye krizinde sürpriz bir yakınlaşmaya girdi. İran’ın Batı ile nükleer uzlaşısı sonrasında Rusya’nın İran’a yakınlaşması arttı. Şu an petrol ve doğalgaz fiyatlarının düşmesi Rusya’nın siyasetini ve ekonomisini olumsuz etkiliyor. Bölgede gerilim fiyatların artmasına, Rusya’nın çıkarına olacak. Rusya İran’la söylem düzeyinde bile kalsa yakınlaşmaya devam edecek.

"SURİYE KRİZİNE YANSIYACAK"

- Şii-Sünni gerilimi Suriye krizinin geleceğini nasıl etkiler?

Siyasi analist Nihat Ali ÖZCAN: Bu idam iki ülke arasındaki gerilim ve rekabeti artıracak. Bu durum Suriye krizine de yansıyacaktır. Suriye krizinde ana oyuncular ABD ve Rusya’dır, ikincil oyuncular ise İran ve Suudi Arabistan’dır. Suriye krizinin gidişatına ABD ve Rusya karar verecektir ama bu gidişatı İran ve Suudi Arabistan etkileyecektir.