Doğum borçlanması süreleri, son çalıştığınız statüdeki sürelere eklenir

Doğum borçlanması, ücretsiz doğum izni ve analık izin süreleri ile boşta geçen süreler için yapılabiliyor. Her bir çocukta 2 yıla kadar olmak üzere üç çocuk için toplam 6 yıla kadar borçlanma hakkı bulunuyor. Doğum yaptıktan sonra boşta geçen sürenizin 2 yıla kadar olan kısmını borçlanabilirsiniz.Boşta geçen süreniz 9 ay ise sadece bu süreyi borçlanabilirsiniz.

Tam aylıkla emekli olmak istiyorsanız, buna yönelik planlama yapmalısınız. Şu an 1.776 prim günü eksiğiniz bulunuyor. Bunun 270 gününü doğum borçlanmasıyla elde edebilirsiniz. Dokuz ay daha 4/a’lı olarak çalıştıktan sonra kalan 1.236 gün için isteğe bağlı sigorta primi ödeyebilirsiniz. Prim gününüzü doldurduktan sonra emeklilik yaşını bekleyebilirsiniz.

Borçlanma süreleri, borçlanma yaptığınız tarihte en son hangi statüde prim ödedi iseniz o statüdeki sürelerinize eklenir. Bu nedenle, doğum borçlanmasının 4/a’ya sayılabilmesi için borçlanma işlemini ya 4/’a’lı çalışırken, ya da 4/a’lı çalışmayı tamamladıktan sonra yapmalısınız. İsteğe bağlı sigortalı iken veya isteğe bağlı sigortalılıktan sonra yapılan borçlanmalar 4/'b’ye sayılıyor. 4/a statüsünde emeklilik hakkınızı kaybetmemek için buna dikkat etmelisiniz.

EYT YASASI ÇIKARSA, GECİKMELİ EMEKLİ OLANLARI DA KAPSAYACAK MI?

Soru: EYT yasası çıkarsa, yaşa takılıp geç emekli olanları kapsayacak mı? Ben 1999’da çıkan yasa dolayısıyla 5 sene geç emekli oldum ve bu sürede işsizdim. Benim gibilerin de kayıpları karşılanmalı. Çünkü, işe giriş tarihimiz daha eski, yaşımız daha büyük olduğundan hak kaybına uğramamamız gerekiyor. Aksi takdirde Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı olur ve mahkemeye gideriz. Mahkemeye gittiğimizde kazanma şansımız olur mu? (Nevit Tosun)

Yanıt: Sayın Tosun, emeklilikte yaşa takılanlar yasasının nasıl çıkacağı konusunda henüz bir netlik bulunmuyor. Sizin gibi yaşa takılarak geç emekli olan kişilerden benzer sorular geliyor. EYT yasası çıktığında, geç emekli olanlar için telafi edici bir düzenleme yapılacağını sanmıyorum. Eşitlik ilkesine aykırılıktan hareketle mahkemeye başvurmanız halinde sonuç alabileceğiniz kanaatinde değilim.

BEDELLİ ASKERE GİDENLER KIDEM TAZMİNATI ALABİLİRLER

Soru: Yeni bedelli askerlik sisteminden 2020’de yararlanacağım. O tarihte, çalıştığım yerde 3 senemi dolduracağım. Askerden sonra geri çağırsalar da çağırmasalar da tazminatımı isteyeceğim. Bu konuda kesin bir bilgi olmadığı, mahkeme sürecinde dahi sonucun değiştiğini okudum. Tazminat hakkım var mı? (S. Genç)

Yanıt: Geçen yıl çıkartılan bedelli askerlik kanununda, bedelli askerlik için silah altına alınanların bu süre içinde “aylıksız/ücretsiz izinli” sayılacakları belirtildi. Bu yıl çıkan kanunda bedelli askerlik yapacaklar için böyle bir hüküm yer almıyor. Bu nedenle, 1475 sayılı eski İş Kanunu’nun kıdem tazminatı hükümleri, bedelli askerlik yapanlar için de aynen geçerlidir. Askerlik dolayısıyla kıdem tazminatınızı almanız konusunda hiçbir tereddüt bulunmuyor. Tazminatınızı alıp işten ayrılabilirsiniz. Askerlik sonrasında dilerseniz aynı işyerinde işe girmek için üç ay içinde başvurabilirsiniz. İşveren, boş pozisyon olduğu halde veya başkasını işe alıp siziişe almazsa üç aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorunda kalır.

BEKÂR İŞÇİ ÖLÜRSE PRİMLERİ TOPTAN ALINABİLİR Mİ?

Soru: Bekâr olan kardeşim 2009 yılında iş kazası geçirerek vefat etti. SSK’da 2600 gün, BAĞ-KUR’da da 4 yıl 9 ay ödenmiş prim günleri bulunuyor. Annem babamdan dolayı SSK’dan malûllük aylığı aldığı için ona da maaş bağlanmadı. Biz de prim iadesi talebinde bulunduk. Bu primleri alabilir miyiz? (Ahmet Satar)

Yanıt: Ahmet Bey, iş kazası sonucu ölen işçi bekâr ise anne babasına aylık bağlanabilmesi için öncelikle, her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması gerekiyor. Ayrıca, diğer çocuklarından hak kazanılanlar hariç olmak üzere gelir veya aylık bağlanmamış olması şartı aranıyor. Bu koşulları taşıyan anne ve babaya yüzde 25 oranında ölüm geliri bağlanıyor. Anneniz, babanızdan dolayı malûl aylığı aldığı için ölüm gelirinden/aylığından yararlanamaz.

Primlerin toptan ödenmesi, yaş şartını doldurduğu halde malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan kişiler ile ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamaması durumunda yapılıyor. Anneniz ölüm aylığı bakımından “hak sahibi” sayılmadığı için, ölüme bağlı toptan ödemeden yararlanamaz.

KIDEM TAZMİNATINDA ZAMAN AŞIMI SÜRESİ BEŞ YILDIR

Soru: Üç yıl çalıştığım özel okulda geçen haziran ayında sözleşmem yenilenmedi. İşveren, “Kanunen hakkınız yok” deyip, kıdem tazminatı vermedi. Şimdi mahkemeye gitsem tazminat alabilir miyim? (Ömer Kabakçı)

Yanıt: Ömer Bey, “Kanunen hakkınız yok” denilerek kıdem tazminatı verilmeyen çok sayıda özel okul öğretmeni bulunuyor. Bunların bazıları dava açıp hakkını mahkemede ararken, bazıları da “Madem hakkım yokmuş, öyle ise dava açmayayım” dedi.

Kurumun sözleşmeyi yenilememesi, işverenin sözleşmeyi yenilememe iradesini gösterir. Kıdem tazminatı alma hakkınız bulunuyor. Kıdem tazminatında zaman aşımı süresi beş yıldır. Dava açmadan önce arabulucuya başvurmalısınız. Arabulucuda anlaşamazsanız veya işveren arabulucuyu kabul etmezse dava açabilirsiniz.

SİGORTASIZ ÇALIŞANLAR 20 YIL SONRA DAVA AÇABİLİR Mİ?

Soru: 1998 yılında bir firmada 20 gün çalışmıştım fakat sigortam yapılmadı. O dönem orada sigortalı çalışan arkadaşlarım var, halen görüşüyorum. Bu firmayı mahkemeye versem arkadaşlar da şahit olsa sigorta başlangıç tarihi olarak kabul edilir mi? Bu konuda bir zaman aşımı süresi var mı? (Mehmet Kara)

Yanıt: Mehmet Bey, Sigortasız çalıştırılanların, beş yıllık hak düşürücü süre içinde dava açması gerekiyor.Beş yıldan sonra dava açılabilmesi için bazı koşullar gerekiyor. İşveren sizinle ilgili aylık sigorta primleri bildirgesi, dört aylık sigorta primleri bordrosu,sigortalı hesap fişi gibi belgelerden birini Sosyal Güvenlik Kurumu’na veya SSK’ya vermiş ise 5 yıllık hak düşürücü süre aranmaz.

Bu belgelerden birinin verildiğini biliyorsanız, dava açtığınızda o dönem birlikte çalıştığınız arkadaşlarınızı şahit gösterebilirsiniz.

GEÇMİŞTE YAPILMAYAN STAJ SİGORTASI TESCİL ETTİRİLEBİLİR Mİ?

Soru: 1997 ve 1998 yıllarında üniversite stajı için bir mali müşavir bürosunda staj yaptım. Bu tarihlerde sigorta girişi yaptırabilmemin bir yolu var mı? Staj sigortası emekliliğe sayılmıyor ama belki ileride bir hak tanınabilir diye merak ediyorum. (Şevki Kurtuluş)

Yanıt: Şevki Bey, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 11. maddesine göre, 4/a kapsamında sigortalı sayılanlar için çalışmaya, mesleki eğitime veya staja başladıkları tarihten itibaren sigortalı hak ve yükümlülükleri başlar. Bu kişilerin sigorta girişlerinin, çalışmaya başladıkları tarihten önce Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) elektronik posta ile bildirilmesi gerekir. Bu kişilerin sigorta girişlerinin, işe başlamadan bir gün önce yapılması zorunlu.

Hizmet tespitiyle ilgili kurallar stajyer sigortası için de geçerli. Dava açabilmek için beş yıllık hak düşürücü süre uygulanıyor. Beş yıldan sonra dava açılabilmesi için, işverenin sizinle ilgili olarak SGK’ya, yönetmelikte sayılan sigorta primleri bildirgesi, dört aylık sigorta primleri bordrosu,sigortalı hesap fişi gibi belgelerden en az birini vermiş olması gerekir.

Staj döneminde yalnızca iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı koruma sağlayan “kısa vadeli sigorta” primi ödeniyor. Staj sırasında malûllük, yaşlılık, ölüm aylığı bağlama hakkı sağlayan “uzun vadeli sigorta” primi ödenmiyor. Staj sigortası, emeklilik koşullarının belirlenmesi bakımından da bir avantaj sağlamıyor. Staj sigortasının işe başlangıç tarihi olarak kabul edilmesi yönünde talepler var ama hükümet nezdinde bu konuda bir hazırlık bulunmuyor.

MEMURİYETTEN ÖNCEKİ ASKERLİK BORÇLANMASI

Soru: 04.05.1974 doğumluyum. 25.10.1999 tarihinde uzman çavuş.olarak TSK'da göreve başladım. Geçmişte SSK yok. 1997-1999 askerlik borçlanma parasını ödedim. Yaptığım borçlanma, sigorta başlangıç süresini geri çeker mi? (Mehmet K.)

Yanıt: Mehmet Bey, memuriyete başlamadan önce yaptığınız askerlik için borçlandığınız süreler, memuriyete başlamadan önceki sürelerinize eklenir. Ancak, 8 Eylül 1999 tarihinden önce herhangi bir sigortalılığınız bulunmadığı için emeklilik yaşınızı değiştirmez. Askerlik borçlanması, emekli ikramiyesi ödenirken dikkate alınır. Borçlandığınız süre kadar emekli ikramiyesi alırsınız.