Cizye vergisi nedir, ne demek? Cizye vergisi kimlerden alınır?
Kelime manası olarak "karşılığını vermek, ödemek" anlamlarına gelen cizye vergisi; gayrimüslimlerden alınan bir vergi türüdür. Ödeyen kişilerin askerlikten muaf tutulmaları ve can ile mal güvenliklerinin devlet tarafından korunmalarına işaret etmek amacıyla bu isimle adlandırılan cizye vergisi nedir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında…
Temeli, Tevbe Suresi 29. Ayet olması sebebiyle şeri bir vergi olan ve Hz. Muhammed döneminden itibaren ayni ya da nakdi olarak toplanan cizye vergisi neden alınır? Cizye vergisi seviyesi nedir? Cizye vergisi ne demektir sorusuna yanıtlar aradığımız içeriğimizi sizler için hazırladık. İşte, tüm detaylar…
Cizye Vergisi Nedir?
Cizye vergisi; İslam devleti bünyesi altında yaşayan gayrimüslim erkeklerden alınan bir şeri vergi türüdür. Kelime manası “karşılığını vermek” olan bu vergi türü, yılda bir kez olmak üzere gayrimüslim erkeklerden alınan bir vergi olarak dikkat çekmektedir. İslam devletlerinde bu vergiyi ödeyenler askerlik görevinden muaf tutulmuşlar, zimmet statüsü kazanmışlar ve bu kişilerin can ve mal güvenlikleri, bu vergi karşılığında devlet tarafından sağlanmıştır. Vergiyi ödemekle yükümlü olan kişinin ruh ve beden sağlığının bozulması, Müslüman olması ya da askerlik görevini yerine getirmesi gibi durumlarda ise bu yükümlülük ortadan kalkmış ve o kişiden cizye vergisi alınmamıştır.
Cizye Kimlerden Alınır?
Şeri bir vergi türü olan cizye; İslam devletinde yaşayan gayrimüslim erkeklerden alınan bir vergi türüdür. Kökenleri İslamiyet’ten öncesine dayanan ve Yunanlılar ile Romalılar tarafından da zamanında uygulanmış olan bu verginin İslam devletinde ilk uygulanması ise Hz. Muhammed döneminde gerçekleşmiştir.
İslam hukuku açısından incelendiğinde ise iki tür cizye vergisinden söz etmek mümkündür:
Barış Yoluyla Konulan Cizye Vergisi: Yapılan anlaşmanın esaslarına göre belirlenen bu cizye türünde, taraflardan biri tek başına ödenecek olan cizyenin miktarını değiştiremez.
Devlet Tarafından Doğrudan Getirilen Cizye Vergisi: Bu vergi türü ise yapılan fetihlerden sonra direkt devlet tarafından konan vergilerdir. Yeni fethedilen bölgelerdeki gayrimüslim unsurlar, fethi gerçekleştiren İslam devletinin belirlediği miktarda cizye vergisini ödemekle yükümlü olurlar.
Cizye vergisinin düşmesi durumu ise üç sebeple gerçekleşmektedir. Eğer vergiyi ödemekle mükellef olan kişi Müslüman olduysa, öldüyse ya da verginin tahsil edilme süresi dolduysa cizye vergisi bu kişiler için düşmüş sayılmıştır.
Cizye Vergi Neden Alınır?
İslam devletindeki gayrimüslim erkeklerden alınan bir baş vergisi olan cizye vergisi; İslam ülkesinde zimmi statüsünde bulunan gayrimüslim halkın din özgürlüğünün, can ve mal güvenliklerinin sağlanması için toplanan bir vergi türüdür.
Cizye vergisinin alınabilmesi ise bazı şartlara bağlanmıştır. Cizye vergisinin alınacağı gayrimüslim erkeğin akıllı, sağlıklı ve ergenlik çağına ulaşması şarttır. Bu kural nedeniyle akıl sağlığı yerinde olmayanlar, çok yaşlılar, çocuklar, kadınlar ve köleler bu vergiden muaf tutulmuşlardır. Bunun yanında bedensel bir engeli olan ve yıl içinde altı aydan daha uzun bir süre hastalık geçirenler de bu vergiden muaf tutulmuşlardır.
Cizye Vergisi Seviyesi
İslam devletlerinde toplanacak olan cizye vergilerinin miktarı, kişilerin ve kişilerin yaşadığı bölgenin ekonomik durumu dikkate alınarak hesaplanmıştır. Hz. Muhammed döneminde ayni ve nakdi olarak toplanan bu vergi Hz. Ömer döneminde ise zenginlerden 48, orta halli olanlardan 24, fakir olanlardan ise 12 dirhem olacak şekilde tahsil edilmiştir.
Osmanlı Devleti’nde de uygulanan cizye vergisi ise 1855 yılına kadar cizyedar adı verilen memurlar aracılığıyla farklı dönemlerde farklı miktarlarda toplanmıştır. Önce, Islahat Fermanı ile kaldırılan cizye vergisi yerine Bedel-i Askeriyye getirilmiş; daha sonra gayrimüslimlere de askerlik zorunlu hale gelince bu vergi de kaldırılmıştır.
