Çalışmaya devam ederken işçiye kıdem tazminatı ödenebilir mi?

İş Kanunu’nda, işçi çalışmaya devam ederken o tarihe kadar birikmiş kıdem tazminatının ödenebileceğine dair bir düzenleme bulunmuyor. Yargıtay ise bu tür ödemeleri “avans kıdem tazminatı” olarak kabul ediyor. Yargıtay’ın yerleşik kabulüne göre, işçi işten ayrılırken en son ücreti üzerinden, toplam çalışma süresine ilişkin kıdem tazminatı hesaplanır. Bu tutardan, yasal faiz ilave edilmiş avans kıdem tazminatı düşülür. Örneğin, işçiye beş yıl için avans kıdem tazminatı ödenmiş ve bu işçi toplam 10 yıl çalıştıktan sonra ayrılmışsa önce son brüt ücreti üzerinden on yıllık toplam kıdem tazminatı hesaplanır. Bu tutardan, beş yıl önce ödenen avans kıdem tazminatı yasal faiziyle birlikte mahsup edilir. Kalan tutar kıdem tazminatı olarak işçiye ödenir.

Ancak, konunun bir de vergi ve prim boyutu bulunuyor. Normalde kıdem tazminatı için vergi ve prim ödenmez. İşveren bu ödemeleri gider olarak gösterir.

Oysa avans şeklinde ödenen kıdem tazminatı “ücret” olarak kabul edilir. Bu durumda da hem gelir vergisine tabi olur, hem de sosyal güvenlik primi kesintisi yapılır. Sosyal güvenlik primi bir ayda asgari ücretin 7.5 katı ile sınırlı olduğu için, o ayda normal ücret ile avans toplamının 22 bin liraya kadar olan kısmı için sosyal güvenlik primi kesilmesi gerekir. Dolayısıyla, çalışırken kıdem tazminatı adı altında ödeme yapılması, işçinin aleyhine olur. Vergi ve prim kesintisi yapılmadan ödenmesi halinde ise işveren, olası bir denetimde zor durumda kalır.

BİRDEN FAZLA İŞVERENDEN ALINAN ÜCRETİN EMEKLİ AYLIĞINA ETKİSİ NEDİR?

Ben iki farklı iş yerinde çalışıyorum, ikisine de sigortam 30 gün yatıyor. Bunun gün olarak emeklilik hakkımı etkilemediğini biliyorum. Yüksek olana göre günüm dolduğunda emekli olacağım sanırım. Fakat emekli maaşıma nasıl yansıyacak? (Selahattin R.)

Aynı anda birden fazla işverene bağlı çalışanların aylık toplam hizmet süreleri 30 günü aşamaz. Her iki işverenden de 30’ar gün üzerinden sigorta bildirimi yapılıyorsa aylık hizmet süreniz 60 gün değil, 30 gün olarak kabul edilir. İki ayrı iş yerinden bildirilen prime esas kazançlar toplanır. Emekli aylığının miktarını belirleyen unsurlardan biri “prime esas kazanç” tutarıdır. Emekli aylığı, çalışılan her yıl için prime esas kazancın yüzde 2’si oranında artar. Prime esas kazanç ne kadar yüksek olursa emekli aylığı da o kadar yüksek bağlanır.

Birden fazla işverenden ücret geliri elde edenlerin dikkat etmesi gereken bir başka husus, toplam kazancın brüt asgari ücretin 7.5 katını (2020 yılı için 22 bin 72.50) aşıp aşmadığıdır. Buna prime esas kazanç tavanı denilmektedir. Prime esas kazanç tavanını aşan tutarlar emeklilikte dikkate alınmaz, dolayısıyla bu tutara karşılık işçi adına ödenen sosyal güvenlik primleri ve işsizlik sigortası primleri, talep halinde iade edilir. İki işverenden SGK’ya bildirilen kazanç toplamınız bu yıl 22.072,50 TL’yi aşıyorsa, aşan tutarın yüzde 15’i oranında prim iadesi alırsınız. Örneğin, iki işverence bildirilen tutar 25 bin TL ise aylık 439 TL prim iadesi alabilirsiniz. Bu primlerin iadesi sırasında faiz ödenmez. Dolayısıyla, ödemenin yapıldığı ay iadesini istemeniz gerekir.

KÇÖ ALAN İSTİFA EDERSE İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ALABİLİR Mİ?

Birçok yerde okuduğum kadarıyla kısa çalışmadan belli bir süre yararlanan işçi, istifa etse bile işsizlik maaşı alabiliyormuş. Şartlarını karşılıyor ise (prim günü vs ) tabii. Size de danışmak istedim. Bizim şirkette 2 ay kısa çalışmadan yararlanıp sonrasında normal çalışma sistemine döndük ve bütün işsizlik maaşı alma şartlarını karşılıyorum. Çıkış kodu yine de önemli midir? İstifa etsem de işsizlik maaşı almaya hak kazanır mıyım? (Mert D.)

Bir yanlış anlama söz konusu. İşsizlik ödeneği alabilmek için son 3 yılda en az 600 prim günü ve son 120 gün sigortalı çalışmanın yanı sıra işçinin kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalması gerekir. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış olanlar için de aynı kural geçerlidir. Kısa çalışma ödeneğinden önce veya sonra haklı bir neden olmadan kendi isteğiyle ayrılanlar işsizlik ödeneği alamazlar.

Kısa çalışma ödeneği normalde işsizlik ödeneği sürelerinden düşülür. Örneğin 6 aylık işsizlik ödeneği alma hakkı olan kişi 2 ay kısa çalışma ödeneği aldı ise kendi iradesi ve kusuru dışında işsiz kaldığında 4 ay işsizlik ödeneği alabilir. Ancak, kanuna göre kısa çalışma ödeneği sürelerinin işsizlik ödeneğinden mahsup edilmemesi yönünde cumhurbaşkanlığı kararı alınabiliyor. Nitekim, 30 Haziran 2020 tarihinde yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca, Covid-19 dolayısıyla verilen kısa çalışma ödeneği, işsizlik ödeneği sürelerinden mahsup edilmeyecek. Kısa çalışma ödeneği 2020 yılı sonuna kadar devam etse bile, ödenek alan işçilerin işsizlik ödeneği sürelerinden düşülmeyecek.

NORMALLEŞEN İŞ YERİNDE YENİDEN KISA ÇALIŞMAYA DÖNÜLEBİLİR Mİ?

Şirketimiz 01.04.2020 tarihinde kısa çalışma ödeneğine başvurdu. Üç ay yararlandık. 01.07.2020’de iş yeri faaliyete geçti. Şu sıralar işler yine kötüledi. Daha önce dilekçe ile normal çalışmaya döndüğümüzü bildirmiş olduğumuz halde yeniden kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilir miyiz? (Çiğdem A.)

Kısa çalışma ödeneğinin süresi 31 Ekim 2020 tarihine kadar uzatıldı. Bu haktan, 30 Haziran 2020 tarihine kadar kısa çalışma başvurusunda bulunan iş yerleri yararlanabilir. Türkiye iş Kurumu (İŞKUR) il müdürlüğüne başvurarak yeniden kısa çalışmaya geçeceğinizi bildirdiğiniz takdirde, önceki başvuruda belirtilen işçi sayısı ile sınırlı olmak üzere kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilirsiniz.

KÇÖ HAKKI OLAN İŞÇİ ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARTILIRSA NE YAPABİLİR?

İş yerimde 2 yılı aşkın süredir çalışıyorum. Haziran temmuz aylarında kısa çalışma ödeneğinden yararlandırdılar. Ağustos ayı başından itibaren de ücretsiz izin desteğinden yararlandırmaya başladılar. Anladığım kadarıyla bizi yıldırıp istifa etmemizi ve tazminat ödememek için ellerinden geleni yapmaya çalışıyorlar. Ben ve aynı durumda olan arkadaşlarım nasıl bir yol izlemeliyiz? (Mevlüt K.)

Kısa çalışma ödeneğinin süresi, Cumhurbaşkanı Kararı ile 31 Ekim 2020 tarihine kadar uzatıldı. Covid-19 pandemisinden etkilenen işverenler 30 Haziran 2020 tarihine kadar kısa çalışma başvurusunda bulunmuşlar ise şimdilik ekim ayı sonuna kadar kısa çalışmaya devam edebilecekler. Kısa çalışma ödeneği işçinin son 12 aylık ortalama ücretinin yüzde 60’ı oranında iken, ücretsiz izne çıkartılanlara, ücreti ne olursa olsun sadece 1168 TL nakdi ücret desteği verilmektedir. Bu da asgari ücretin yüzde 40’ına karşılık gelmektedir.

Kısa çalışmaya devam etme hakkı var iken işçinin daha düşük tutardaki nakdi ücret desteğine mahkûm edilmesi, iyi niyet kuralları ile bağdaşmaz. Öncelikle bu hakkınıza dikkat çekerek işverenden, kısa çalışma ödeneğinden yararlanma hakkınız var iken ücretsiz izne çıkartılmanız dolayısıyla uğradığınız gelir kaybını ödemesi için noterden ihtar çekebilirsiniz. Aksi takdirde İş Kanunu’nun 24/II. maddesi uyarınca işverenin ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırı davrandığı gerekçesiyle iş akdini haklı fesih yapacağınızı bildirebilirsiniz.