Kıdem tazminatında bu ayrıntıya dikkat!

Kıdem tazminatına hak kazanılabilmesi için öncelikle iş akdinin sona ermesi gerekir. İş akdinin sona ermesi de tek başına kıdem tazminatı almaya yetmiyor. Kıdem tazminatı almaya nasıl hak kazanılacağı, 1475 sayılı eski İş Kanunu’nun yürürlükte bulunan tek maddesinde düzenlenmiştir.

Kanuna göre, kıdem tazminatı ödenebilmesi için mutlaka iş akdinin sona ermesi gerekir ise de çeşitli sebeplerle, uygulamada bazen çalışırken kıdem tazminatı ödendiği görülüyor. Bu talep çoğunlukla ev, araba alımı veya düğün gibi sebeplerle çalışanlardan geliyor. Bazı işverenler de kıdem tazminatı yükünün birikmesini önlemek için zaman zaman çalışanlarına kıdem tazminatı ödeme yoluna gidiyorlar. İşveren kabul etmedikçe işçinin isteği üzerine çalışırken kıdem tazminatı ödenmesi mümkün değildir.

Çalışırken kıdem tazminatı ödenebilmesi için yapılması gereken, iş akdinin sona erdirilip ardından tekrar işe giriş işleminin gerçekleştirilmesidir. Karşılıklı anlaşma ile bu yola başvurulursa yıllık izin hakları konusunda da sorun yaşanmaz. Çünkü kanunda yazılı yıllık izin süreleri asgari sürelerdir. İşveren bu sürelerin üzerinde yıllık izin kullandırabilir ama altında kullandıramaz. Çalışma sürenize göre elde ettiğiniz izin hakkı devam eder.

Kanunda, iş akdi sona erdirilmeden işçi çalışmaya devam ederken kıdem tazminatı ödenebileceğine dair bir hüküm bulunmuyor. Yargıtay, iş akdi sona erdirilmeden yapılan kıdem tazminatı ödemesini “avans” olarak kabul ediyor. İleride dava konusu olduğunda, bugüne kadar çalışmanızın karşılığı olarak 13 yıllık kıdem tazminatı ödendikten sonra 5 yıl daha çalışıp ayrıldığınızda, son ücretiniz üzerinden toplam 18 yılın kıdem tazminatı hesaplanır. On üç yıllık hizmetinize karşılık ödenmiş olan avansa beş yıllık faizi eklenir. 18 yıl için hesaplanan kıdem tazminatından, faiz ilave edilmiş avans tutarı düşülerek kalan tutar ödenir.

Ancak, iş akdi sona erdirilmeden kıdem tazminatı ödendiğinde vergi ve prim kesintisi yapılması gerekir. Normalde kıdem tazminatı için vergi ve prim ödenmediği halde, iş akdi devam ederken yapılan ödemeler “ücret” sayıldığı için vergi ve prim kesintisine tabi tutulur. Vergi ve prim kesintisi yapılmadan avans niteliğinde kıdem tazminatı ödendiği sonradan tespit edilirse borç çıkartılır.

Sonuç olarak, işverenle anlaşmak suretiyle aynı işyerinde çalışmaya devam eden kişiye kıdem tazminatı ödenmesi iş akdinin sona erdirilip daha sonra yeniden işe giriş yapılmasıyla mümkündür. İş akdi sona erdirilmeden yapılan ödemeler işçinin de işverenin de aleyhine olur.

EVKADINI ENGELLİ ÇOCUK ANNESİ NASIL EMEKLİ OLABİLİR?

Yeni 18 yaşına giren engelli kardeşim var. Doğuştan %90 ve üzeri ağır engelli raporu bulunuyor. Annem ev hanımı, hiç işte çalışmadı, herhangi bir prim ödemesi olmadı. Kendisi 1974 doğumlu. Kendi imkânlarım ile BAĞ-KUR prim ödemesini yapsam, en kolay nasıl emekli olur? (İsimsiz)

Annenizin daha önce hiç çalışması yoksa isteğe bağlı sigorta yaptırabilirsiniz. Bu şekilde yatıracağınız primler BAĞ-KUR kapsamında sayılır.

2008 sonrası sigortalı çalışmaya başlayan kadınlar 4/b (BAĞ-KUR) kapsamında normal emeklilikte 9000 prim günü ve 58 yaşa tabidir. Kısmi emeklilikte ise 5400 prim günü ve 61 yaşa tabidir.

Ancak, 2008 yılında çıkan yasa gereği yukarıdaki prim günlerini tamamlama tarihi 31 Aralık 2035 tarihinden sonra olanların yaş haddi, her iki yılda 1 yaş artırılır. Bugün sigorta yaptırıp hiç ara vermeden ödeme yaparsanız 5400 prim gününü 2039 yılında doldurur ve bu durumda 63 yaşa tabi olur.

Diğer taraftan, ağır engelli raporu bulunan çocuğu olduğu için prim yatırdığınız her 360 güne (bir yıl) karşılık hizmetlerine 90 gün ilave edilir. Toplam 4.320 gün (12 yıl) prim öderseniz hizmetlerine 1.080 gün ilave edilir. Hiç ara vermeden prim ödediğinizde 4.320 günü 2036 yılında tamamlayacağından anneniz 62 yaşında emekli olabilir. Prim gününü tamamladıktan sonra 62 yaşını doldurduğu gün emeklilik dilekçesi verebilir.

İsteğe bağlı sigorta primini en düşük tutardan yatırırsanız 2024 yılı için aylık 6.400,80 TL ödemeniz gerekir. Asgari ücret arttıkça ilerleyen yıllarda ödeyeceğiniz prim tutarı da aynı oranda artar.

EMEKLİ İKEN YENİ BİR İŞTE ÇALIŞAN İŞÇİ KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

Memur emeklisiyim. Emekli aylıkları ve ekonomik koşullar nedeniyle çalışmaya devam ediyorum. 31 Ağustos 2024 tarihi itibarıyla işten ayrılacağımı 1,5 ay öncesinden işverene bildirdim.

Geçen yıldan kalan 16 gün iznim var. Bu yıldan da 8 aylık çalışma sonucu elde ettiğim izin olduğunu düşünüyorum. Geçen yıldan kalan ve bu yılki iznim toplamı ne olabilir, bunun ücretini alabilir miyim?

Ayrılmayı kendim istediğim halde yaklaşık 4 yıllık çalışmanın karşılığı olarak kıdem tazminatı alabilir miyim? (İsimsiz)

Emekli olup yeni bir işte çalışmaya başlayan işçilerin kıdem tazminatı alma koşulları, diğer işçiler ile aynıdır. Zaten emekli olduğunuz için emeklilik gerekçesi ile kıdem tazminatı alamazsınız. Kıdem tazminatı alabilmek için işverenin sizi işten çıkartması; ücretinizin eksik veya zamanında ödenmemesi, fazla mesai ücretinizin verilmemesi gibi haklı nedenle iş akdini sizin feshetmeniz; kadınsanız ve yeni bir evlilik yapmışsanız evlilik gerekçesiyle işten ayrılmanız gerekir. Bu hallerde kıdem tazminatı alabilirsiniz.

Kıdem tazminatı alabilmenizin bir başka yolu da sağlığınız çalışmaya elverişle değil ise ilgili uzmanlardan rapor alarak iş akdini feshetmenizdir.

İşçiler izne bir yıl çalışarak hak kazanırlar. Yeniden izne hak kazanabilmek için tekrar bir yılın dolması gerekir. Dolayısıyla son 8 aylık dönem için izne hak kazanamazsınız. Geçen yıldan kalan 16 günlük izin parasını ise her koşulda alırsınız.