Çalışanların ekonomiden aldığı pay son 3 yılda sert düştü

TÜİK 2022 büyüme verilerini açıkladı. Buna göre Türk ekonomisi 2022 genelinde yüzde 5.6'lık büyüme kaydetti. 2022 büyümesi tahminlerin hafif üzerinde gelirken kişi başı gelir de 2017'den bu yana ilk kez 10 bin doların üzerine tırmandı.

2021'de 9 bin 592 dolar olan kişi başı gelir geçen yıl 10 bin 655 dolara yükseldi. Kişi başı gelir ilk olarak 2008 yılında 10 bin dolar sınırının üzerine tırmanmıştı. Ancak küresel durgunluğun da etkisiyle 2009'da 9.044 dolara gerilemiş, ertesi yıl ise yeniden 10 bin 629 dolara çıkmıştı. 2013 yılında ise 12 bin 582 dolarla rekor kırdı. 2013-2020 yılları arasında dolar bazında kişi başı gelir her yıl düşerken son 2 yılda yeniden yükselişe geçti.

Ancak kişi başı gelir artmasına rağmen maaş ödemelerinin ekonomideki payının 4 yıl üst üste gerilemesiyle çalışan kesim yaşanan bu artışı tam olarak hissedemedi.

Gelir yöntemiyle hesaplanan GSYH 2022 yılında 15 trilyon 6 milyar liraya yükseldi. Geçen yıl toplam işgücü ödemeleri ise 3 trilyon 559 milyar lira olarak kayıtlara geçti. Yani iş gücü ödemelerinin GSYH'deki payı yüzde 23.7 oldu. 2021 yılında söz konusu oran yüzde 26.9 seviyesindeydi.

Yani çalışanların ekonomiden aldığı payda 1 yılda 3.2 puanlık bir kayıp yaşandı. 2019 yılında maaş ödemelerinin payı yüzde 31.3'e ulaştıktan sonra bu hesaplamaya göre 3 yıl üst üste düşüş yaşadı.

2022'de maaş ödemelerinin ekonomi içerisindeki payı ayrıca 1998 yılına kadar giden veri setindeki en düşük oran oldu. Yani 24 yıldır çalışanların ekonomiden aldığı pay bu kadar düşük olmamıştı.

2022 yılında net işletme artığı yani işletmelerin elde ettiği gelirin GSYH'deki payı ise 7 trilyon 323 milyar liraya çıktı. Böylece gelir yöntemiyle hesaplanan GSYH'de işverenlerin payı yüzde 48.8'e ulaştı. 2021'de söz konusu oran yüzde 46.9 seviyesindeydi.

Toplam işgücü ödemeleri ve brüt işletme artığı/karma gelirin GSYH'deki payları:

Söz konusu hesaplama işgücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı esas alınarak da yapılıyor. Burada da tablo değişmiyor. İşgücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı geçen yıl yüzde 30.1 iken bu oran 2022 yılında yüzde 26,5 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise yüzde 52.5'ten yüzde 54.5'e yükseldi.

İşgücü ödemelerinin payı burada da 3 yıl üst üste düşüş yaşadı.

Yıllara göre işgücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı (%):

Çalışanların ekonomiden aldığı pay düşüş gösterirken özellikle enflasyon etkisiyle ihtiyaçların öne çekilmesiyle tüketimde yükseliş yaşandı. Yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2022 yılında bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre yüzde 19.7 arttı. Hanehalkı tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı ise yüzde 57.5 oldu. 2021'de tüketim harcamalarının GSYH'deki payı yüzde 55.1, 2020'de yüzde 56.4, 2019'da yüzde 57.4 olmuştu.