Bilimkurgudan 'Ne zaman?' sorusuna: Güneş'i Dünya'da 'oluşturmak' ne kadar mümkün?
Özellikle Rusya-Ukrayna savaşı sonrası enerji, hemen hemen her ülkenin gündem konusu. Geçtiğimiz günlerde ABD'nin füzyon enerjisinin gelişimine yönelik açıkladığı buluş da gözleri bir kez daha 'sonsuz enerji'nin geleceğine çevirdi. Peki Güneş'i Dünya'da 'oluşturmak' ne kadar mümkün ve ne kadar yakın? Habertürk'ten İrem Kuşoğlu Görgü'nün haberi...
İlk olarak 1920'lerde İngiliz Arthur Eddington, 'Yıldızların İç Yapısı' adlı çalışması ile tüm dünyanın merak ettiği sürecin adımları atıldı. Dünyanın uçsuz bucaksız enerji üretimi için merakı ve deneyleri de böylelikle başladı...
O zamandan beri, büyük ölçüde devletler tarafından finanse edilen laboratuvarlarda birçok deney gerçekleştirildi. Ancak kimi zaman ilerleme yavaşladı, kimi zaman başarısız çalışmalar oldu ve hiçbiri tam olarak tam bir enerji kazanımını elde edemedi. Ta ki geçen haftaya kadar…
Bilim insanlarının füzyon teknolojisinde çığır açtığına dair bu hafta çıkan haberler, neredeyse sınırsız, emisyonsuz bir enerji geleceğine giden yolda bir kilometre taşı olarak karşılandı.
Nükleer füzyon dünyada tekrarlanabilirse, dünyanın enerji talebini karşılamak için neredeyse sınırsız temiz, güvenli ve uygun fiyatlı enerji sağlayabilir. Hatta belki de gelecekte, bu yazıyı füzyon gücüyle şarj edilmiş bir laptoptan dahi okuyor olabilirsiniz.
Peki füzyon enerji tam olarak ne ve aranan ‘dönüşüm’ bu kadar erken gelebilir mi?
Kısaca yanıt vermek gerekirse; eğer fosil yakıtların yakıldığı günlerin yakında sona ereceği ve dünyanın bu yüzyılda ısınmayı sınırlama hedefine daha kolay ulaşmasını sağlayacağı anlamına geldiğini düşünüyorsanız, hayal kırıklığına uğramanız mümkün.
Ancak ABD Enerji Bakanı Jennifer M. Granholm Salı günü düzenlediği basın toplantısında, California'daki Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'ndaki başarının "tarih kitaplarına geçeceğini" söyledi.
Ulusal Ateşleme Tesisi'ndeki bilim insanlarının füzyon ateşlemesini başardığını belirten Granholm, bunun füzyon reaksiyonlarından süreci başlatmak için kullanılan enerjiden daha fazla enerji yarattığını aktardı.
Granholm’ın da vurguladığı gibi bu dünyanın herhangi bir ülkesinde ilk kez denendi ve büyük bir gelişme. Ancak insanlık için büyük bir ilerleme kaydedilmiş olsa da, temel bazı engeller bulunuyor… Bu yapılamaz demek değil, sadece biraz fazlasıyla zaman alacak demek…
Ancak pek çok özel şirket son yıllarda bu konuda yatırımlarını fazlasıyla artıyor ve bahsedildiği gibi hiç de uzak bir geleceği vurgulamıyor…
“BU KRİTİK BİR AN”
Gelişmekte olan sektörü temsil etmek için 2018'de kurulan Fusion Industry Association'ın yönetici direktörü Andrew Holland, "Bunu bir bayrağı devretme anı olarak görüyorum. Laboratuvardan pazar alanına giden yer tam da bu nokta” diyor.
Derneğin en son raporuna göre, alandaki en eski özel şirket, 1992'de kurulan Princeton Fusion Systems'dır. Bunu 1998'de California merkezli TAE Technologies, 2002'de General Fusion izledi.
Commonwealth Fusion Systems'ın CEO'su Bob Mumgaard "Dört yıl, beş yıl önce, gerçek füzyon çalışmaları devlet destekli olanlardı… Ve şimdi özel sektör tarafından inşa edilen şeyler var” diyerek süreci anlatıyor.
Özel sektörün füzyona yönelik artan coşkusunun bir işareti olarak Commonwealth Fusion Systems (CFS) geçen yıl Tiger Global Management ve Google dahil 30 yatırımcıdan 1,8 milyar dolar topladı. CFS, 2025 yılına kadar enerji kazanımı sağlamayı umduğu, bir tenis kortunun yaklaşık yarısı büyüklüğünde Sparc adında bir tesis inşa ediyor. Daha sonra, 2030'ların başlarında daha büyük planları var.
DÜNYANIN EN ZENGİNLERİ YATIRIMLARINI ARTIRIYOR
Birçok sektörden bilim insanı, bu zaman çerçevelerinin fazla iyimser olduğunu öne sürüyor. Ancak CFS'yi 2018'de kurulduğunda ilk kez destekleyen Bill Gates'in Breakthrough Energy Ventures şirketinden Philippe Larochelle, fonun füzyon yatırımlarının artık spekülatif olarak görülmemesi gerektiğini söyledi.
Larochelle “CFS'ye ve diğer füzyon şirketlerimize yatırım yapmamızın nedeni, diğer tüm elektrik yatırımlarımıza uyguladığımız standardın aynısını onlara da uygulamamızdır. Megavat saat başına 50 dolardan daha az güç. Görünüşe göre bu yüzyılın bir döneminde ve hatta belki önümüzdeki on veya yirmi yılda Dünya'da baskın bir enerji kaynağı olabileceğine dair çok makul bir yol var” diyerek kararlarının arkasında durduğunu vurguluyor.
Fusion Industry Association'a göre, Haziran ayına kadar geçen 12 ayda özel füzyon şirketleri tarafından toplamda en az 2,83 milyar dolar toplandı ki bu, sektör tarihinde toplanandan daha fazla bir miktardı.
Füzyon şirketlerinin ilk fon sağlayıcıları Silikon Vadisi risk sermayesi şirketleri ve teknoloji milyarderleri olma eğilimindeyken - Jeff Bezos, General Fusion'ı destekledi ve yatırımcı evreni daha da genişledi. Larochelle, "Birçok yeni sermaye sınıfı, uzayda ve enerjide akıllıca hamlelere çalışıyor ve bence çoğu insanın düşündüğünden daha erken yatırım yapmaya hazır" diyor.
TAE Technologies, Temmuz ayında Google, Chevron ve Sumitomo gibi yatırımcılardan 250 milyon dolar topladı ve bugüne kadar kendi fonunu 1,2 milyar doların üzerine çıkardı.
General Fusion CEO'su Greg Twinney, "Bilim ve teknoloji olgunlaştıkça yatırım yapan yatırımcı türleri de olgunlaşıyor" diyerek bunun daha da gelişeceğinin de sinyallerini veriyor aslında…
Ancak füzyon, Uluslararası Enerji Ajansı tarafından 2022'de tahmin edilen 2,4 trilyon dolarlık küresel enerji yatırımının ‘çok küçük bir kısmı’ olarak kaldı ve “İşleri hızlandırmak veya riski azaltmak istiyorsak, bunu yapmanın yolu daha fazla sermayedir" diye de not düşüldü.
SAYISIZ ŞİRKET, ONLARCA TEORİ, TEK AMAÇ
Buna rağmen en az sekiz şirket, reaksiyonu tetiklemek için bir lazer veya yüksek hızlı merminin kullanıldığı Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'nda kullanılana benzer atalet hapsi yaklaşımları üzerinde çalışıyor. Breakthrough Energy Ventures tarafından da desteklenen Seattle merkezli Zap Energy, Larochelle'in ‘şimşek’e benzer olarak tanımladığı bir elektrik akımı darbesi kullanarak füzyon elde etmeyi umuyor.
Bu yaklaşımlardan bazıları kuşkusuz başarısız olmaya mahkum görünüyor. Ancak bununla birlikte, sektörde birçoğunun başarılı olacağına dair artan bir güven var.
“YAKIT SONSUZ, KARBONSUZ VE UCUZ”
Haberi ilk duyuran Financial Times’a konuşan Larochelle sürece dair umudunu bu sözlerle gözler önüne seriyor;
"Önümüzdeki on veya yirmi yıl içinde, ilk ticari füzyon reaktörünü inşa edeceğiz ve ardından insanlar önümüzdeki onlarca yılı daha iyi füzyon reaktörleri inşa etmek için harcayacaklar çünkü füzyon gerçekten inanılmaz bir enerji kaynağı. Yakıt sonsuz, karbonsuz ve son derece ucuz. Onu herhangi bir yerde inşa edebilir ve sınırsızca ölçeklendirebilirsiniz…”
* Haberin görselleri Associated Press'ten servis edilmiştir.
