Askerlik borçlanması ile EYT'li olunur mu?

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in son açıklamalarıyla emeklilikte yaşa takılanlar (EYT konusunda takvim belli oldu. Yasa teklifi aralık ayında Meclis’e sunulup 2023 yılında da uygulanacak. EYT’liler 2023 yılında emekli olmaya başlayacaklar.

Ancak, Bakan Bilgin’e atfen bu hafta gündeme gelen, askerlik, doğum borçlanması veya yıpranma hakkı ile sigorta başlangıcının 8 Eylül 1999 öncesine çekilemeyeceğine ilişkin haberler kafaları karıştırdı. Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 66. maddesinde, “Sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için (5510 Sayılı) Kanunun 41’inci maddesinin birinci fıkrasının (b), (d), (e), (h) ve (j) bentlerine göre borçlandırılması hâlinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür” deniliyor. Yönetmeliğin atıf yaptığı kanun maddesindeki bentler şöyle:

“b) Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay, yedek astsubay okulunda geçen süreleri,

d) Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,

e) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,

h) Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,

j) Sigortalı olmaksızın, 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurt dışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmı.”

Sigortalı çalışmaya başlamadan öncesine ait yukarıda sayılan süreler için borçlanma yapıldığında, sigorta başlangıç tarihi borçlanma yapılan gün kadar geriye çekiliyor. Halen uygulama bu şekilde.

Doğum borçlanması ise normalde sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuklar için yapılıyor. Bununla birlikte staj sigortası bulunan kadınlar, bu tarihten sonra doğan çocukları için de borçlanabiliyorlar.

2013/11 Sayılı Sigortalılık İşlemleri Genelgesinde, “Sigortalılığı ilk defa kısa vade sigorta kollarına tabi prim bildirilerek başlayan kadın sigortalıların bu tarihten sonra doğum borçlanması yapması halinde sigortalılık başlangıç tarihi uzun vade primi bildirilen tarihten geriye doğru gidilerek tespit edilecektir” denilmektedir. Burada kısa vade sigorta kollarından kastedilen staj sigortasıdır. Genelgede yer alan, tam da EYT’lileri ilgilendiren örnek ise şöyle:

“Örnek 8: 3/4/1996 tarihinde 506 sayılı Kanun kapsamında stajyer olarak çalışması nedeniyle tescil edilmiş ve adına kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olan sigortalı 12/12/1997 tarihinde yapmış olduğu doğum nedeniyle Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi statüsünde borçlanma yapabilecektir. Bu sigortalının 18/1/2000 tarihinde ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta kollarına tabi olarak çalışmaya başladığı varsayıldığında sigortalılık süresi başlangıcı 18/1/2000 tarihinden geriye doğru borçlanılan süre kadar gidilerek tespit edilecektir.”

Söz konusu örnekteki kadın iki yıllık doğum borçlanması yaptığında 18 Ocak 2000 olan sigorta başlangıcı 18 Ocak 1998 tarihine çekilecektir.

Yürürlükteki mevzuata göre, sigortalı çalışmaya başlamadan önceki söz konusu süreler için borçlanma yapıldığında, sigorta başlangıcı borçlanma yapılan süre kadar geri çekiliyor.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in açıklaması, EYT kanunu çıkartılırken, bu hakkı geçersiz kılacak yeni bir düzenlemeye mi işaret ettiği sorusuna yol açtı. Ancak, böyle bir düzenleme yapılırsa büyük bir karga ve hak ihlali ortaya çıkacak. Muhtemelen yapılan düzenleme Anayasa Mahkemesi’nden dönecektir.

TAŞERON İŞÇİLER EYT İLE ZORUNLU EMEKLİ EDİLECEK Mİ?

696 Sayılı kanun hükmünde kararname (KHK) ile taşerondan kadroya geçen işçiler olarak emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi çıktığında zorunlu olarak emekli edilecek miyiz? Yoksa emeklilik isteğe mi bırakılacak? Bizden sonra daimi işçi olarak istihdam edilen işçilerde emeklilik için sınırlama konulmadı. Biz emekliliğe zorlanırsak adaletsizlik olmaz mı?

(Mustafa Ö.)

Çalışanların çoğunluğu EYT düzenlemesinin bir an evvel hayata geçmesini isterken, sizin gibi 696 Sayılı KHK ile kamuda daimi işçi kadrosuna alınan çalışanlar ise yasanın çıkmasından endişe ediyor. KHK’ye göre, kadroya alınan taşeron işçiler hali hazırda emeklilik için gerekli asgari koşulları yerine getirdiklerinde emekliye sevk ediliyorlar.

Mevcut kanuna göre, taşerondan gelen işçilerin emekliliğinde prim gün sayısı, sigortalılık süresi ve yaş koşulu aranıyor. Taşerondan kadroya geçen kadınlar 48 – 49, erkekler ise 52-53 yaşlarında emekli olmaktan yakınıyorlar.

EYT düzenlemesi çıktığında, 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı çalışmaya başlayanlar için yaş şartı kaldırılacak. Bu nedenle, sigorta girişi 8 Eylül 1999 öncesi olan taşeron işçilerinden sigortalılık süresi ve prim gününü doldurmuş olanlar kanun yürürlüğe girer girmez emekli edilecekler. Diğerleri ise koşulları yerine getirdikleri tarihten itibaren emekliye sevk edilecekler.

Taşeron işçiler haklı olarak kendilerinden sonra kamuda kadrolu olarak çalışmaya başlayan işçilerde zorunlu emeklilik uygulaması yokken sadece kendilerine uygulanmasına itiraz ediyorlar. Emekli olduklarında ellerine geçen paranın azalacağını, yeniden iş bulamayacaklarını belirtiyorlar. Sorunun çözümü için, EYT yasası çıkarken taşerondan kadroya geçen işçilerin emekliliğinin zorunlu olmaktan çıkartılıp isteğe bağlı hale getirilmesi gerekir. Böyle bir düzenleme Anayasa’nın eşitlik ilkesinin gereğidir. EYT kapsamının daraltılması yönündeki politika ile de uyumlu olur.

ASKERLİK BORÇLANMASI EMEKLİ AYLIĞINI ARTIRIR MI?

1995 sigorta girişim var. Şu an 9.000 gün üzerinde sigortam bulunuyor. 2000 yılı öncesi 1064 gün sigorta günüm var. Askerliğimi 1997 yılında 550 gün olarak yaptım. 2005’e kadar sigorta primlerim asgari ücret üzerinden yatar iken sonrasında aldığım ücret üzerinden yattı. Temmuz 2022 itibarıyla emekli aylığım yaklaşık 7.700 TL çıkıyor. Askerlik süremi borçlanır isem, yapacağım borçlanma EYT kapsamında emekli olduğumda aylığımdaki artışa değer mi? (Şükrü K.)

Sigorta girişim Kasım 1997. E-Devlet’te emekli aylığım bugün için 6 bin 500 lira olarak görünüyor.

İki çocuğum 09.01.2009 ve 15.11.2016 tarihlerinde doğdu. Dört yıllık doğum borçlanması yapsam emekli aylığım artar mı? İlave prim yatırmaya değer mi? Hangi oranda yatırmalıyım? (Hasene T.)

Borçlanmaların emekli aylığına etkisi kişiden kişiye değişiyor. Kimilerinde emekli aylığını artırabiliyor, kimilerinde ise azaltıcı etkisi olabiliyor. O nedenle sadece emekli aylığını artırma amacıyla askerlik veya doğum borçlanması yapanlar zararlı çıkabilir. Askerlik, doğum veya diğer borçlanmalar eksik prim günlerini tamamlamak gerektiğinde ya da emeklilik yaşını öne çekme imkânı sağladığında anlamlıdır. Askerlik süresinin tamamı için 540 gün borçlanma yapıldığında tabandan prim ödendiğinde dahi bugün için 37 bin lira ödeme yapılması gerekecek. İki çocuk için dört yıllık doğum borçlanması en düşük primden yapıldığında 100 bin lira ödenir.

Bu borçlanma sonucunda emekli aylığında elde edilecek olası bir artış yatırılan borçlanma tutarına değmeyecektir.