Fatih'in kayıp sarayı
Edirne Sarayı'nın yıkılmadan önceki orijinal fotoğrafları ortaya çıktı
Bülent GÜNAL/AHT-ÖZEL HABER
Saray-ı Cedid-i Amire ya da bugünkü adıyla Edirne Sarayı’nın devam eden kazı ve restorasyon çalışmalarına ışık tutacak, 1870’li yıllara ait çok özel fotoğraflar ortaya çıktı. Edirne Sarayı Kazı Başkanı ve aynı zamanda Bahçeşehir Üniversitesi öğretim üyesi olan Doç.Mustafa Özer, Rus fotoğrafçı Dimitri Ermakov’a ait fotoğrafların Edirne Sarayı yıkılmadan birkaç sene önce çekildiğini tahmin ettiklerini söylüyor. “Fotoğraflar ekip içinde büyük heyecan yarattı. Rus fotoğrafçı Dimitri Ermakov’un bu fotoğrafları istihbarat amaçlı çektiğini düşünüyoruz. Çünkü sokak sokak Edirne’yi belgelemiş. Ermakov’a ait elimizde birkaç örnek var, ancak yüzlerce fotoğrafın olduğunu düşünüyoruz. Tarihi belgeler de Ermakov’un 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı’na topograf olarak katıldığını gösteriyor” diyor Özer.
3 MİLYON METREKARE
Edirne Sarayı kazılarına 2009 yılında başlandı. Uzun yıllar sürmesi planlanan kazılar TBMM, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Bahçeşehir Üniversitesi’nin kurumsal desteğiyle devam ediyor. Osmanlı dönemine ait en önemli arkeolojik kazının şu anda Edirne’de yapıldığının altını çizen Doç. Özer, “Edirne Sarayımakûs talihini yeniyor” diyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor: “Topkapı Sarayı’ndan sonra en önemli Osmanlı sarayı olan Edirne Sarayı, 3milyon metrekare alana sahip ve 100’e yakın yapıdan oluşuyor. Kazı çalışmaları sonucunda bu yapıların sadece 10’una ulaşabildik.’’
Peki, Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’un fethinin planlarını yaptığı, İstanbul surlarını yıkacak devasa topları döktürdüğü yer olan Edirne Sarayı haritadan nasıl silindi? Doç. Özer, Edirne Sarayı’nın hikâyesini de anlattı: “Tunca Nehri kıyısına inşa edilen Edirne Sarayı’nın imarına 2. Murad zamanında başlandı ancak saraya esas karakterini kazandıran Fatih SultanMehmed. Diğer padişahlar döneminde de saraya ek yapılar kazandırıldı. Gezginlerin notlarından sarayın nüfusunun 15 bin olduğu anlaşılıyor. Yavuz Sultan Selim tarafından getirtilen kutsal emanetler bir dönem burada korundu. Hazine Dairesi, haremi,meydanları, hasbahçesi ve arz odası ile çok özel bir saray Edirne Sarayı. Ayrıca kazı çalışmalarında ortaya çıktı ki sarayınmükemmel bir altyapısı var.Mühendisliği dikkat çekici. Temiz su kanalları ayrı, atık su kanalları ayrı. Aynı zamanda sıcak hamamvemutfakta kullanılan sıcak su kanalları da mevcut.’’ Peki ya sarayın sonu? Doç.Mustafa Özer, Edirne Sarayı’nın sonunu 1877-78 Osmanlı Rus savaşının getirdiğini söylüyor: ‘’Bu savaşta saray askeri amaçla kullanıldı. Sarayda cephanelikler de vardı. Rusların Edirne’yi işgal edeceği anlaşılınca cephaneler düşmanın eline geçmesin diye patlatıldı.
CİHANNÜMA KASRI TEKRAR HAYAT BULACAK
Patlamalar 2-3 gün sürdü. Edirne Sarayı da böylece yerle bir oldu. Geriye kalan taşlardan kamu binaları yapıldı. Ama Edirne Sarayı yok oldu.’’ Çalışmalar kapsamında sarayın mutfağıMatbah-ı Amire ile KumKasrı’nın restorasyonunun bitmek üzere olduğunu vurgulayan Doç. Özer, ‘’Sarayın en önemli yapılarından olan Cihannüma Kasrı’nın yeniden ihyası için proje hazırlandı’’ diyor ve ekliyor: “Proje Koruma Kurulu tarafından onaylandığı takdirde çalışmayı 2 yılda bitirmeyi planlıyoruz. 6 katlı Cihannüma Kasrı, Fatih Sultan Mehmed tarafından yapıldı. Fatih’in sarayda kaldığı yer olarak biliniyor. Kasrın bodrum katı ise kütüphane olarak kullanılmış. Kütüphanedeki binlerce kitap fetihten sonra İstanbul’a götürüldü. Ermakov’un çektiği fotoğraflar arasında Cihannüma Kasrı da bulunuyor ve şimdiki haliyle eski hali gözler önüne seriliyor. 130 yıl sonra Edirne Sarayı ilk kez ciddi bir şekilde ele alınıyor.’’
Meğer sarayın has bahçesiymiş!
Doç.Mustafa Özer, Edirne Sarayı’nınihyası için yapılan çalışmalarda kendileriniüzen bazı hususlara da dikkat çekti:“Kırkpınar güreşlerinin yapıldığı stadın Edirne Sarayı’nın Hasbahçesi olduğunu tespit ettik. Yılda 3 gün kullanılan, diğer günler otopark olarak hizmet veren stadınduvarlarını yıkalım, hasbahçe ortaya çıksın,güreşler başka bir alanda yapılsın istedikama hâlâ bir sonuç alamadık. Sarayınortasından asfalt geçiyor. Bunun dünyada başka örneği yok. Edirne Sarayı Türkarkeolojisinin Efes’i. Belli başlı yapıları ihya edip ziyarete sunmayı hedefliyoruz.’’
Osmanlı-RusSavaşı’na katıldı
Rus fotoğrafçı Dimitri Ermakov, 1846’da Tiflis’te dünyaya geldi, 70 yaşında öldü. 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı’na topograf olarak katıldı. Çektiğifotoğraflar, özellikle şehir fotoğrafları özel arşivlerde ve müzelerde tutuluyor.
