Uzmanlar Trump'ın İran kararını yorumladı!
Uluslararası ilişkiler ve siyaset bilimciler, Habertürk'e yaptıkları açıklamalar ile ABD Başkanı Trump'ın, İran ile nükleer anlaşmadan çekilme kararını yorumladı. Uzmanlara göre ABD Başkanının kararının ardında iç politikada yaşadığı sıkışıklık var ve Avrupa Birliği liderlerinin İran'ın nükleer silah üretimine devam ettiği iddialarını reddetmesi manidar
ABD Başkanı Trump İran'la varılan nükleer anlaşmadan ABD'nin çekildiğini açıkladı. Uzmanlar ise Trump'ın İran kararını yorumları.
Habertürk TV'ye bağlanan Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof Dr. Mahmut Erol Kılıç, "Katar'a yönelik yapılan bazı şeyler Türkiye'deki seçimlerinsonuçlarını da beklediklerini düşünerek bölge için bazıprojeler plandığını görmekteyiz." dedi.
"TRUMP KARARI SUUDİ ARABİSTAN VE İSRAİL'E YAKIN DURARAK ALDI"
Gazete Habertürk yazarı Umur Talu ise, "Trump açıklama yapmadan önce Netanyahu'nun İsrail'in gizli bir nükleer projesi var demesine Avrupa'da karşı çıkıldı, böyle bir kanıt yok dedi. Bir başka plan var mı arkada, bizim söylememiz güç ama en son Lübnan seçimi tuzu biberiekti. İran'da bir savaş sürüyor. Suriye'de başlamıştı, Yemen'de sürüyor. Amerika bu kararı Suudi Arabistan ve İsrail ile yakın durarak aldı." dedi.
Talu, "Bugün son olarak açıklamadan önce Macron Trump'ı aradı. Bu son aramadan umutsuz şekilde ayrıldığı belliydi. Trump'ın bu anlaşmadan çekileceğini açıklayacağı belli oldu. Macron üzüntüsü ve endişesini belirtti. Ama biryandan da 2025 sonrasını da bağlayacak yeni bir düzenleme üzerinde duracaklarını beklirtti. Avrupa'da derin bir hayal kırıklığı ve tabi Orta Doğu'da da" diye konuştu.
"İRAN'IN ARTAN GÜCÜNDEN RAHATSIZ OLDUKLARI NET BİR ŞEKİLDE GÖRÜNÜYOR"
Gazete Habertük yazarı Özcan Tikit, "Bir süredir ABD yönetiminde Trump'ın, İran dosyasında kendisinden ayrı düşünenleri uzaklaştırdığı görülüyordu. Bölgeye yansımalarından birisinin İran ile anlaşmasından çekilmesi olduğu da görülüyordu. Son adım bu gelişmelerle örtüşüyor. Bunu ABD'nin iç siyaseti ile açıklayacak olursak Trump içeride davalarla Rusya iddiaları ile yaşadığı sıkışıklığı, öyle görülüyor ki İran'ı düşman olarak gören İsrail ve Arap rejimleri lobilerinin desteğini alarak aşmaya çalışıyor. Dış politikada da İran'ın bölgede artan gücünden rahatsız oldukları net bir şekilde görülüyor" dedi.
Tikit, "ABD ile İran'ı karşı karşıya getirecek bir çatışmaya neden olması çok ihtimal dahilinde görünmüyor. Bir çatışma olacaksa dahi bu İsrail ve İran arasında Suriye ve Lübnan merkezli bir çatışma olabilir. Ancak 2015 şartları ile kıyaslayacak olursak İran'ın (İran için durum) bu nükleer anlaşma halen bir zaferdir. (O dönemde) Batı bloğu Rusya ve Çin'i de yanına almış vaziyette İran'a karşı idi. Bu anlaşma ile birlikte batı bloğu AB ülkeleri, Çin Rusya Trump'ın bu kararını desteklemiyorlar daha yalnız bir ABD var." diye konuştu.
Altınbaş Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Çağrı Erhan, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın söz konusu anlaşmanın ihlal edildiğine dair herhangi bir bulgu olmadığını ifade etmiş olmasına rağmen Trump'ın, Netanyahu'nun geçen haftaki açıklamalarından sonra bu kararı almasının ilgi çekici olduğunu söyledi.
Anlaşmanın ikili anlaşma olmadığına, uluslararası nitelik taşıdığına dikkati çeken Erhan, anlaşmanın yapıldığı tarihten sonra taraf ülkelerle İran arasında sivil havacılık, otomotiv sektörü gibi alanlarda ticari faaliyet yürüttüğünü hatırlattı.
ERHAN: TEK BAŞINA KARAR ALMIŞ GÖZÜKÜYOR
Erhan, "Trump'ın bütün çağrılarına rağmen acaba bu son üç yıldır İran ile yakın ticari ilişkiler geliştiren, bunları kendi ekonomileri içinde bir can suyu gibi değerlendiren diğer imzacı devletler, acaba bu yaptırım çağrılarına ne cevap verecek?" diye konuştu.
Erhan, özellikle İngiltere, Fransa ve Almanya'nın bu ticari yatırımlardan vazgeçmesinin öngörülmediğini vurguladı.
Bu kararın ardından Suudi Arabistan-İran geriliminin artacağını söyleyen Erhan, "Trump ilk görünümü itibarıyla tek başına karar almış gibi gözüküyor. Avrupalı müttefiklerini bu karara destek vermeye ikna etmekte çok da başarılı olduğunu söyleyemiyoruz. Ama kendisinin koyacağı yaptırımların bir süre sonra Avrupa ülkelerinin de bu yaptırımlara uymaları beklentisine yol açacağını söylememiz mümkün." diye konuştu.
Erhan, İran'ın ABD dışındaki ülkelerle anlaşmayı sürdürmekten yana ya da "ABD çekilmiştir, isterseniz onların olmadığı yeni bir anlaşma yapalım" şeklinde bir tutum sergileyebileceğini belirtti.
Bu gelişmenin bölgede daha büyük gerginliğe sebep olacağını vurgulayan Erhan, "Türkiye'nin bölgede çözmek istediği Suriye sorununu da derinleştirebilir. O yüzden bir an önce İran ile ABD dışındaki ülkeler arasında bu anlaşmanın devam edip etmeyeceği konusunda bir netliğin oluşmasını Türkiye arzu eder." diye konuştu.
UYGUR: İRAN ÇEKİLMEYECEK AMA PRATİKTE ANLAŞMA BİTMİŞTİR
İran Araştırmaları Merkezi (İRAM) Başkan Vekili Dr. Hakkı Uygur, Trump'ın kararını açıklamasının ardından İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin, "Avrupa ülkeleri, Çin ve Rusya ile görüşeceğiz" mesajı verdiğine dikkati çekerek, "Anlaşmayı ABD'siz sürdürecekleri veya sürdürmeye çalışacakları anlaşılıyor. İşin açıkçası başka bir seçeneği de yok. Çünkü tamamen çıkması durumunda Avrupa ülkelerini de kaybedebilir. İran bir şekilde krizi soğutmaya çalışacak, Avrupa ülkeleriyle müzakerelerle zaman kazanmaya çalışacaktır ama bunun uzun vadede çok işe yarayacağını düşünmüyorum. Yarından itibaren İran ekonomisini çok zor günler bekliyor, bu çok net." değerlendirmesinde bulundu.
Anlaşmanın bundan sonra ayakta kalıp kalmayacağını değerlendiren Uygur, şimdiye kadar yaptırımları uygulayan asıl ülkenin ABD olduğunu, ABD'nin çıkardığı sorunlar yüzünden, İran'ın anlaşmaya mecbur kaldığını hatırlattı.
Uygur, "Şimdi İran anlaşmada kalacak ama karşılığında hiçbir şey elde edemeyecek. Kısa vadede Trump'ın da değindiği gibi daha büyük problemlerle, belki bir askeri müdahale ile karşı karşıya kalmamak için İran çekilmeyecektir. Ama pratikte anlaşma bitmiştir. Şimdi yaptırımlar kalkmayacak ama İran, taahhütlerine bağlı kalacak. Bunun adı anlaşma değil, İran'ın tek taraflı teslim olması gibi bir şey olacak." diye konuştu.
Bu gelişmenin Türkiye'ye etkilerinin olacağını söyleyen Uygur, "Trump yönetiminin yeni yaptırım paketini açıklaması durumunda bunun neyi kapsayacağını görmek lazım. Eğer Obama dönemindeki gibi İran'ın enerji satışına da kısıtlama getirilirse, malumunuz İran, Türkiye'nin önemli enerji tedarikçilerinden biri. Türkiye etkilenebilir." dedi.
SİNKAYA: ABD'NİN TEK TARAFLI BUNDAN ÇEKİLMESİ MÜMKÜN DEĞİL
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi (AYBÜ) Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Bayram Sinkaya, Trump'ın İran'la nükleer anlaşmadan ayrılması kararı üzerine İran'ın, anlaşmazlıkların çözümü için oluşturulan komitelere gidebileceğine ya da BMGK'yi toplantıya çağırabileceğine dikkati çekti.
Sinkaya, "Çünkü bu İran ile ABD arasında bir anlaşma değil, Güvenlik Konseyi'nin kararı. Dolayısıyla ABD'nin 'Anlaşmadan çekiliyorum' demesi, aslında 'Güvenlik Konseyi'nin kararını kabul etmiyorum' demek anlamına geliyor." ifadelerini kullandı.
Bir taraftan İran hükümetinin hamasi söylemlerde bulunacağını ancak anlaşmanın uygulanabilmesi için öncelikle İran'ın mücadele edeceği görüşünü savunan Sinkaya, "İran, anlaşmayı kurtarmaya çalışacak çünkü bu anlaşmanın İran'a katkıları büyük." şeklinde konuştu.
Sinkaya, İran'ın stratejisini 'Bu Amerika'nın imzaladığı bir anlaşma değil. Bu, BMGK tarafından alınan bir karar' söylemi üzerine kuracağını belirterek, "ABD'nin tek taraflı bundan çekilmesi mümkün değil. O yüzden İran, Rusya, Çin ve AB ülkelerine başvurarak bu sorunun çözülmesini isteyecektir. Bu sorunun BMGK'de gündeme gelmesini isteyecektir." değerlendirmesinde bulundu.
İran'ın öncelikle anlaşmanın tarafı olan diğer ülkelerin tepkilerini izleyeceğini ifade eden Sinkaya, "Bu karar, İran'ın dış ticaretini tekrar bunaltacak hamlelerden birisidir." dedi.
Sinkaya, 'Başkan Trump anlaşmadan çekildi' diye bütün yaptırım kararlarının İran üzerine tekrardan uygulanmayacağını hatırlatarak, yalnızca ABD'nin yaptırımlarının uygulanmasının mevzubahis olabileceğini sözlerine ekledi.
