Ücrete dahil fazla mesai yıllık 270 saati aşamaz
Bazı işyerlerinde işçi ile işveren arasındaki sözleşmede, fazla mesai ücrete dahil edilebiliyor. Ücrete dahil edilen fazla mesai için süre sınırı bulunuyor. İşverenin, sınırı aşan fazla mesailerin parasını ödemesi gerekir. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, fazla çalışma ile ilgili merak edilenleri yazdı
İşçi ile işveren arasında imzalanan iş sözleşmelerinde bazen “Fazla çalışma ücrete dahildir” şeklinde hüküm konulabiliyor. Kimi işveren bu hükme dayanarak fazla mesai ile ilgili tüm yükümlülüklerinden kurtulduğunu zannediyor. Oysa kanunun ve Yargıtay’ın bu konuda belirlemiş olduğu sınırlar bulunuyor. İş Kanunu’na tabi çalışanların haftalık çalışma süresi 45 saattir. Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışmaya giriyor.
Çalışma süresi, haftanın 6 günü çalışılan işyerlerinde günde 7.5 saat olarak uygulanıyor. Haftada beş gün çalışılan işyerlerinde ise günde 9 saat çalışma yapılabiliyor. İşçi ve işveren anlaşırsa haftalık normal çalışma süresi, haftanın çalışılan günlerine, günde 11 saati aşmamak koşuluyla dağıtılabilir. Bu durumda da, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, 45 saati aşamaz. Bu şekilde denkleştirme yapılan işyerlerinde, haftalık ortalama çalışmalar 45 saati aşmadıkça fazla çalışma ücreti ödenmez. Haftalık ortalama 45 saati aşan çalışmalar için ise fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir.
ÜCRETE DAHİL EDİLEN FAZLA MESAİ HAFTADA 5.2, YILDA 270 SAATİ AŞAMAZ
Sözleşmede “Fazla çalışma parası ücrete dahildir” şeklinde hüküm bulunması işverene fazla mesai için hiç para ödemeyeceği anlamına gelmez. Yargıtay, bu tür sözleşmelerde işverenin yıllık 270 saate kadar olan fazla mesai ücreti ödemeyeceğini kabul ediyor. Ancak, her durumda haftalık 5.2 saati, aylık 22.5 saati aşan fazla çalışmanın parasının ödenmesi gerektiğine hükmediyor.
Haftalık çalışma süresi 45 saat olduğuna göre, haftalık çalışma süresinin 50.2 saati aştığı durumlarda fazla çalışılan her saatin parasının o ay işçiye ödenmesi gerekir.
FAZLA MESAİ NASIL KANITLANIR?
Yargıtay’a göre, fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğinde kabul edilir. Bordronun sahteliği ileri sürülüp kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır.
Fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tanık gösterilebilir.
BORDRODAKİ İMZA İŞÇİYİ BAĞLAR
İşçi bordroyu imzalarken, fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönünde bir şerh koyarsa bordroda görünenden daha fazla çalışması olduğunu her türlü delille kanıtlayabilir.
Bordroların imzalı ve şerhsiz (ihtirazi kayıtsız) olması durumunda, işçinin bordroda belirtilenden daha fazla çalışmayı yazılı belge ile kanıtlaması gerekir.
İşçinin imzasını içermeyen bordrolarda fazla çalışma tahakkuku yer aldığında ve tahakkukta yer alan miktarların karşılığı banka hesabına ödendiğinde, tahakkuku aşan fazla çalışmalar her türlü delille ispatlanabilir. Tahakkuku aşan fazla çalışma hesaplandığında, bordrolarda yer alan fazla çalışma ödeme tutarları mahsup edilir.
İhtirazi kayıt bulunmayan imzalı bordrolarda fazla mesai ücreti tahakkuku var ise bu ayların fazla mesai ücreti hesabında tamamen dışlanması gerekiyor.
BEŞ YILLIK ZAMAN AŞIMI
Fazla çalışma alacakları için beş yıllık zaman aşımı süresi bulunuyor. On yıl boyunca çalıştığı işyerinde sürekli fazla mesai yapmış kişi, ancak dava açtığı tarihten geriye dönük son beş yıldaki fazla çalışmalarının parasını alabilir.
FAZLA ÇALIŞMA SÜRELERİNİN HESABI
Fazla mesai hesabında yarım saate kadar olan süreler 30 dakika, yarım saati aşan süreler ise 60 dakika kabul ediliyor. 1 saat 10 dakika fazla çalışan kişinin 1 saat 30 dakika fazla çalışma yaptığı, fazladan 40 dakika çalışanın da 1 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilir.
Fazla çalışılan süreler için işçilere saat başına, normal saat ücretinin yüzde 50 fazlasıyla ödenmesi gerekir. Bir saatlik normal çalışma ücretinin 15 lira olduğu işyerinde, bir saatlik fazla çalışma için 22.5 lira ödenir.
Geriye dönük fazla mesai ücretleri hesaplanırken, son ücret değil, çalışılan dönemdeki ücret esas alınıp buna en yüksek banka mevduat faizi uygulanır.
