Telomer hapla uzatılır mı? Telomeri uzatmanın yolları
Telomer boyu nasıl uzatılır? Telomer boyunu hapla uzatmak mümkün mü? İnsan ömrünün 150 yıla kadar çıkabileceğini söyleyen Prof. Dr. Prof. Dr. Erdal Karaöz, "Ben bir hap alayım vücudumdaki 100 trilyon hücrenin telomerinin kısalması dursun. Öyle bir şey mümkün değil" dedi
Pek çok insan yaşlanmak istemiyor, hatta yaşlanmayı önlemek için medikal ve cerrahi estetiğin yanı sıra başka yöntemlere başvuruyor. Son günlerde gündeme bomba gibi düşen gençlik iksirlerinden biri de telomer tedavisiydi.
Telomer, her bir DNA sarmalının ucunda bulunan ve kromozomları koruyan uzantılardır. Her hücre bölünmesinde bir uzantıdan küçük parça eksilir; bu da kişinin zaman içerisinde yaşlanmasına neden olur. Peki, telomer boyunu uzatmak, iddia edildiği gibi hapla mümkün mü? Telomer boyunu uzatmak için hap kullanmak doğru mu? Telomer boyu başka hangi yollarla uzatılır? Bu soruların yanıtlarını Histoloji-Embriyoloji, Kök Hücre, Rejeneratif Tıp ve Kök Hücre Merkezi Prof. Dr. Erdal Karaöz, insan ömrünün 150 yıla kadar çıkabileceğini söyledi.
"YAŞLANMA BİR KÖK HÜCRE HASTALIĞIDIR"
Son zamanlarda gündemde tartışılan konulardan biri olan telomer hakkında açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Erdal Karaöz, şunları söyledi: "Telomerin kısalmasını önleyen bir hap sözkonusu ve bu, gündemde çok tartışıldı. Yaşlanma bir kök hücre hastalığıdır. Neden kök hücre hastalanır? Telomer boyunun kısalması denilen bir olay var. Babamızın sperm hücresi annemizin yumurta hücresini döllediği zaman hem yeni bir doğuş hem de biyolojik saatin geriye doğru sarması başlıyor. Tek bir hücreden biz meydana geliyoruz, vücudumuzda yaklaşık 100 trilyon hücre meydana geliyor. Kök hücrelerimiz de yaşlanıyor; asıl yaşlanan vücut hücrelerimiz değil. Spermin yumurta hücresini döllediği an bizim biyolojik kaderimiz yazılmış oluyor. O kodlar orada atılıyor.
"70 YAŞINDAYKEN 35 GÖRÜNEBİLİRSİNİZ"
Kronolojik yaş ile biyolojik yaş birbirinden farklı... Sahip olduğunuz biyolojik yaşı, sahip olduğunuz o hazineyi iyi kullanırsanız 70 yaşındayken 35 görünebilirsiniz. Ya da tam tersi biyolojik yaşı çok kötü kullanırsanız, 35 yaşındayken 70 yaşında da görünebilirsiniz. Burada mesele kök hücrelere de dayanıyor. Doku ve organlarımızdaki kök hücrelerin görevi, yaşamımız boyunca ölmüş ve yıpranmış hücrelerin zaten genetik kodla kaç defa bölüneceği biliniyor. Telomerler kısalıyor, apoptoz denilen intihar gerçekleşiyor. Onların yerine kimler geliyor; orayı kök hücreler dolduruyor. Kök hücreler yaşlandığı için yaşlanıyoruz. Dolayısıyla, 'Ben bir hap alayım vücudumdaki 100 trilyon hücrenin telomerinin kısalması dursun. Öyle bir şey mümkün değil.
İNSAN ÖMRÜ 150 YIL OLABİLİR Mİ?
Bana en çok sorulan sorular; 'Yaşlanmak durdurulabilir mi? Ölümsüzlük mümkün mü?' Şu an için hayır. Bence bu hiçbir zaman olmayacak ama bildiğim kadarıyla en yüksek yaşa sahip kişi 122 yaşında Fransız bir kadın. Gelecekte 130, 140, 150'li yaşlar olacak.
Bunu kanıtlayan çalışmalar var. Mesela hücreleri yaşlandırıyoruz. Birtakım kök hücre tabanlı moleküller kullanarak yaşlanmayı yavaşlattığımızı laboratuvarda gördük. Peki, bu insanlarda da mümkün mü? Dolaylı olarak bunun ipuçlarına rastladık. Örneğin, Sağlık Bakanlığı onaylı yaptığımız bazı başka hastalıklara uyguladığımız kök hücre tedavilerinde şunları gördük. Saçları beyaz olan kimselerin saçlarının siyahlaştığını gördük. Cildin pırıl pırıl olduğunu ve başka problemlerin giderildiğini gördük. Ama bunlar henüz ön bilgiler. Bu olacak, gelecek 30, 40, 50 yılda insan yaşamının 122 değil; 130, 140, 150'li yaşlara gideceğini göreceğiz. Geçtiğimiz ağustos ayında 'Nature'da bir makale yayımlandı. Beyinde hipotalamus diye bir organ var. Metabolizmamızı, büyümemizi, gelişmemizi kontrol eden bir organ. Hipotalamustaki kök hücrelerin yaşlanmayla azaldığını görmüşler. Genç farelerde bu hücreleri hasarlamışlar, farelerin hızlıca yaşlanıp öldüğünü görmüşler. Acaba biz bunu geri çevirebilir miyiz? diye düşünmüşler ve bu kez orta yaşlı farelere genç farelerin hipotalamus kök hücrelerini enjekte ettiklerinde farelerin daha sağlıklı ve uzun yaşadıklarını görmüşler.
Özetle evet telomerler kısalıyor, onları uzatmanın, onlarla uğraşmanın bir manası yok. Aynı anda 100 trilyon hücre telomerinin kısalmasını engellemek gibi bir şey yapmaya gerek yok. En önemli üç organ; beyin, karaciğer ve kalptir. Eğer beynin yaşlanmasını engellersek tabii ki insanlığın ömrü uzayacak. Beyin, karaciğer ve kalp bol miktarda kök hücre içeriyor ve bu kök hücrelerin yaşlanmasını biz gelecekte bir şekilde engellersek insan ömrü 130'lu 140'lı yaşları görecek diye düşünüyorum."
"YAŞLANMA ÇOK KOMPLEKS BİR OLAY"
Yaşlanmanın çok kompleks bir olay olduğunu söyleyen Geriatri Uzmanı Prof. Dr. Aslı Çurgunlu, “Yaşam süresini uzatırken hastaların sağlıklı bir yaşam sürmesini hedefliyoruz. Yaşlanma deyince birkaç çeşit yaşlanma var. Örneğin; takvim yaşımız, buna kronolojik yaşlanma deniliyor. Bunun yanında biyolojik yaşlanma da var. Hastalıklar, anatomik değişiklikler, fizyolojik değişiklikler var. Ekonomik yaşlanma, sosyal yaşlanma ve psikolojik yaşlanma var; bu da çok önemli bir boyut. Çevresel faktörler, toksinler, serbest radikallerle mücadele ederken bir yandan da DNA'yı hasara uğratan mekanizmalar var. Eğer hasar mekanizmaları, onarım mekanizmalarının önüne geçerse yaşlanmamız hızlanıyor” dedi.
"KANSER YILLAR ÖNCE TESPİT EDİLEBİLİYOR"
Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Gürsel Turgut ise; telomer boyunu uzatmanın üç ana yolu olduğunu söyleyerek, sözlerine şöyle devam etti: "Stresi azaltın, spor yapın ve Akdeniz diyetiyle beslenin."
Prof. Dr. Turgut, 120 yıl yaşasak da kaçınılmaz olan faktörler olduğunu, bunlardan birinin de kanser olduğunu belirterek, ancak kişilerin genomik haritasının çıkartılmasıyla kanserin yıllar önce tespit edilebileceğini söyledi.
Genomik haritayla neler belirleniyor?
● Biyolojik yaş
● Cilt yaşı ve yaşlanma hızı
● Egzersiz performans genetiği
● İlaçların etki ve yan etkilerinin önceden bilinmesi (kalp, kanser, cerrahi, psikiyatri, bulaşıcı hastalıklar)
● Kişiye özel beslenme planlanması (Nutrigenomik)
● Hormon replasman gerekliliği
● Kişiye özel mikro besin ve aktif kozmetik ürün tasarımı
● Stres indeksi (libido kaybı vb)
● Kanser/hastalık eğilim ve takip
● Spor genetiği
● Obezite eğilim genetiği
● Bariatrik cerrahi uygunluk paketi
● Hastalık taşıyıcılık
● Tümör takip (likit biyopsi)
