Pirincin besin zehirlenmesi riski yüksek bir besin olduğunu biliyor musunuz?
Besin zehirlenmesi denince akla yeşil yapraklı sebzeler, et, yumurta, balık ürünleri kadar pirincin de gelmesi gerektiğini biliyor muydunuz? Uzmanlar sofralarımızın olmazsa olmazı pirinci, içeriğinde taşıdığı zararlı bakteri nedeniyle yüksek riskli bir besin olarak görüyor. Üstelik hem pişmemiş hem de piştikten sonraki haliyle. İşte pirinç ve pirinç dışında özellikle yaz meysiminde sık karşılaşılan ve gıda zehirlenmesine neden olan besinler, nedenleri ve korunma yolları. Habertürk Sağlık Yazarı Ceyda Erenoğlu'nun haberi
Besin zehirlenmeleri dünyada sık karşılaşılan önemli bir sorun. Ataşehir Florence Nightingale Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Dürdane Keskiner, besin zehirlenmesini, son 72 saat içinde tüketilen herhangi bir besinin içinde yer alan bir mikroorganizmanın yol açtığı kusma, bulantı, karın ağrıları, karın krampları ve ishal gibi bulguların ortaya çıktığı bir hastalık olarak tanımlıyor. Keskiner, besin zehirlenmesinin bazen kişinin bireysel olarak yediği bir besin sonucu olabileceği gibi bazen birçok kişiyi etkileyebileceği ya da salgınlar şeklinde görülebileceğini belirtiyor. Besin zehirlenmesine yol açan etkenler çoğunlukla hafif seyirli olmakla birlikte bazı durumlarda ağır sonuçlara ve hayati tehlikelere yol açabiliyor. Keskiner, gıda zehirlenmesine neden olan besinleri 9 maddede sıralarken bu besinlerin nasıl tüketilmesi ve nelere dikkat edilmesi gerektiğini de açıklıyor.
1- YUMURTA YANLIŞ TÜKETİLDİĞİNDE NE YAPAR?
Besleyici bir besin olan yumurtanın, çiğ veya az pişmiş tüketildiğinde kolayca zehirleme olasılığı bulunur. Bunun nedeni, yumurtanın hem kabuğuna hem de içine bulaştırabileceği bakteriler taşıyabilmesidir. Bu nedenle çatlamış veya kirli kabuklu yumurtaları tüketmemek gerekir. Çiğ veya hafif pişmiş yumurta gerektiren tariflerde mümkünse pastörize yumurta tercih etmeniz önerilir.
2- SÜT ÜRÜNLERİ NEDEN PASTÖRİZE OLMALI?
Gıda üreticileri, süt ürünlerinin tüketimini güvenli hale getirmek için pastörize eder. Pastörizasyon hayvandan sağılmış sütteki zararlı bakterileri öldürür. Pastörize edilmemiş süt ürünlerinin zehirleme olasılığı, pastörize olanlara göre 150 kat fazla olduğu için öneri pastörize edilmiş süt ürünlerinin tüketilmesi yönündedir.
3- ŞARKÜTERİ ÜRÜNLERİ DOĞRU PİŞİRİLİP DOĞRU SAKLANIYOR MU?
Jambon, pastırma, salam ve sosis gibi şarküteri ürünleri gıda zehirlenmesi kaynağı olabilir. Bu ürünler işleme ve imalat sırasında zararlı bakterilerle birkaç aşamada bulaşır. Doğru şekilde pişirilip saklanmadığında tüm etlerin gıda zehirlenmesi riski taşıdığını unutmamak gerekir. Bu nedenle et ürünleri pişirilmeden önce iyi saklanmalı, pişirildikten sonra da hemen tüketilmelidir.
4- BALIK VE KABUKLU DENİZ ÜRÜNLERİNDE NASIL BİR TEHLİKE VAR?
Doğru ısıda depolanmayan balıklar, bakteriler tarafından üretilen bir toksin ile bulaşır. Bu bakteri normal pişirme ısısıyla ortadan kaldırılamadığı için bir tür gıda zehirlenmesine neden olur. İstiridye, midye ve tarak gibi kabuklu deniz ürünleri de gıda zehirlenmesi riski taşır. Kabuklu deniz hayvanları tarafından tüketilen algler birçok toksin üretir ve bunlar kabuklu deniz hayvanlarının etinde birikerek onları yiyenler için tehlike oluşturabilir. Bu nedenle güvenli yerlerden denetlenmiş ürün satın almak, bu ürünleri pişirmeden önce mutlaka buzdolabında ya da buzlukta bekletmek gerekir.
5- EN YAYGIN BESİN ZEHİRLENMESİ NEDENİ YAPRAKLI YEŞİLLİKLER
Sebzeler ve yapraklı yeşillikler iyi yıkanmadan çiğ yenildiğinde yaygın bir gıda zehirlenmesi kaynağıdır ve salgına yol açabilir. (Özellikle marul, ıspanak, lahana, kereviz, domates vb) Zehirlenme zararlı bakterilerle bulaşarak tedarik zincirinin çeşitli aşamalarında meydana gelebilir. Buna meyve ve sebzelerin yetiştirildiği toprağa karışan kirli su da yol açabilir. Zehirlenme riskini azaltmak için yemeden önce sebze ve yeşillikleri karbonatlı suda bekletip iyice yıkamak gerekir. Oda sıcaklığında bekletilen ve önceden hazırlanmış salataların ise kesinlikle tüketilmemesi önerilir.
6- KÜMES HAYVANLARINDAN NASIL ZEHİRLENİLİR?
Tavuk, ördek, hindi gibi çiğ ve az pişmiş kümes hayvanlarının etleri, gıda zehirlenmesi açısından tehlikelidir. Bu durum, kanatlı hayvanların bağırsak ve tüylerinde yaygın bulunan zararlı bakterilerden kaynaklanır. Bu bakteriler, kesim işlemi sırasında genellikle taze ete bulaşır ve et iyi pişirilmezse zehirlenmeye yol açar. Zehirlenme riskini azaltmak için tüketilecek etin iyice pişirilmesi önerilir.
7- PİRİNÇTEKİ TEHLİKE
Dünya nüfusunun yarısından fazlası için en temel gıdalardan biri olan pirinç, içeriğinde taşıdığı bakteri nedeniyle yüksek riskli bir besindir. Zararlı bakteri pişmemiş pirinçte yaşayabildiği gibi pirinç piştikten sonra da büyüyüp çoğalabilir. Bu nedenle pirincin pişirilir pişirilm içeriğinde taşıdığı bakteri nedeniyle yüksek riskli bir besindir. ez hemen tüketilmesi ve kalanının buzdolabında saklanmasını önerilir.
8- MEYVEDEN ZARAR GELİR Mİ?
Kavun, karpuz türü yerde yetiştirilen meyveler, kabuklarında üreyebilen bakteriler nedeniyle gıda zehirlenmesine neden olabilir. Ahududu, böğürtlen, çilek, yaban mersininin de içinde olduğu taze ve dondurulmuş meyveler de yaygın bir gıda zehirlenmesi kaynağıdır. Meyve zehirlenmesinden korunmak için yemeden önce kavun ve karpuzun kabuğunu yıkamanız, kesilir kesilmez yemeniz veya buzdolabında saklamanız, önceden paketlenmiş ancak buzdolabında saklanmamış meyve salatalarını tüketmekten kaçınmanız gerekir.
9- SEBZE FİLİZLİ BESİNLERİ HERKES TÜKETEBİLİR Mİ?
Soya filizi, maş fasulyesi gibi her türlü çiğ filiz, gıda zehirlenmesine yol açabilir. Bu filizlerin büyüdüğü nemli ve sıcak ortamlar bakterilerin üremesi için idealdir. Sebze filizli besinlerdeki bakteriler ancak iyice pişirilerek yok edilebilir. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi’nin (FDA) zararlı bakterilerin etkilerine karşı savunmasız olan hamilelerin bu besinleri tüketmemesi uyarısı olduğu unutulmamalıdır.
ZEHİRLENDİĞİMİZİ NASIL ANLARIZ?
Zehirli gıdanın tüketilmesi sonrası zaman içinde kusma, ishal ve dışkıda kan gibi sorunlar görülebilir. Bu gibi durumlarda hasta acilen bir sağlık kuruluşuna götürülmelidir. Bu belirtilere; mide krampları, yüksek ateş, halsizlik ve kas ağrıları da eşlik edebilir. Gıdanın bozulması, üretim, işleme, yetiştirme, depolama, hazırlanma veya taşınma süreçlerinin herhangi bir aşamasında meydana gelebilir. Gıda zehirlenmesinde, kişinin öncelikli olarak yapması gereken şeyler tükettiği su miktarını artırmak ve dinlenmektir.
BU SORUNDA NE YAPMALIYIZ?
Besin zehirlenmesi belirtileri çoğunlukla 2-3 gün içinde kendiliğinden geriler ve herhangi bir tedavi gerektirmez. Bu süre içinde bol miktarda su ve yağsız sıvı alınması, ishal ve kusma ile kaybedilen sıvının yerine konması için gereklidir. Kusma varsa bulantı önleyici ilaçlar kullanılabilir. Hastalarda bulantı, kusma, ishal ve karın ağrısı olduğunda; sıvı kaybının yerine konması ve ishal diyeti ile beslenmeye geçilmelidir. Posasız ve yağsız gıdalar ile beslenilmeli, yağsız haşlama, beyaz ekmek, yağsız peynir, yoğurt, pirinç lapası yenmelidir.
NASIL KORUNMALIYIZ?
Besin zehirlenmesinden korunmak için yapılması gerekenler:
* Genel gıda güvenliği kurallarına uymak
* Kişisel hijyen ve ortam hijyeni kurallarına dikkat etmek
* Buzdolabında muhafaza edilmesi ve buzdolabına konmaması gereken besinlere konusunda bilinçli olmak
* Paketli gıdalardaki tüketim tarihlerini doğru incelemek ve gerekliliklerine uymak
* Bireysel temizliğe önem vermek; yemek öncesi ve sonrası el yıkamak, tuvalet sonrası temizliğinde sabun ve bol su kullanmak.
* Açıkta bulunan suyu içmemek ve açıkta satılan gıdaları tüketmemek.
