Part time çalışanlara sigorta yaptırmak zorunlu mu?
Yaz tatili ile birlikte liseli, üniversiteli binlerce genç aile bütçesine katkıda bulunmak veya harçlığını çıkartmak için çalışmaya başlıyor. Bunların bir kısmı ayda 30 gün, bir kısmı ise 30 günden az çalışıyor. Yasalarda "kısmi süreli çalışma" olarak adlandırılan part time çalışanlar sosyal güvenlik, yıllık izin, kıdem tazminatı gibi haklarını merak ediyor. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, part time çalışanların haklarını yazdı.
İş Kanunu uyarınca, part time çalışacak kişiler ile işveren arasında “kısmi süreli” sözleşme imzalanması gerekiyor. Tam süreli sözleşmede haftalık çalışma süresi 45 saat olarak uygulanıyor. Kısmi süreli sözleşme ise haftada 30 saat ve altındaki süreler için yapılıyor.
Part time çalıştırılan işçi, tam süreli çalışan emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenmek zorunda. Örneğin, ayda 30 gün çalışan işçiye net 3 bin lira ücret üzerinden günlük 100 lira ödeme yapılıyorsa, 10 gün çalışan işçiye ödenecek günlük ücret 100 liranın altında olamaz.
Part time çalışan işçinin niteliğine uygun açık pozisyon doğduğunda, önceliğin bu kişiye verilmesi gerekiyor.
SİGORTA YAPTIRMAK ZORUNLU
Part time çalışan işçilerin, diğer çalışanlar gibi sigortalarının yaptırılması zorunlu. Kısmi süreli sözleşme aylık ücret üzerinden yapılmışsa, haftalık çalışma süresi dikkate alınmaksızın 30 günlük sigortalı bildirilir. Bu durumda ödenecek ücret de brüt asgari ücretten az olamaz.
Part time çalışma sözleşmesi saat ücreti üzerinden yapılmışsa bu durumda bir ayda çalışılan süreler toplanır ve günlük 7.5 saat olan çalışma süresine bölünür. Hesaplanacak gün sayısı üzerinden prim yatırılır. Hesaplama sırasında, 7.5 saatten az olan küsuratlar 1 gün kabul edilir.
Part time çalışanlar SGK’ya “6- Kısmi istihdam” veya “7-Puantaj” koduyla bildirilir.
EKSİK GÜNLERİN GSS PRİMİ NE OLACAK?
Ayda 20 günden az çalışanların, eksik günlerine ait genel sağlık sigortası (GSS) primlerini 30 güne tamamlaması zorunlu. Ancak, anne babası veya eşi üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişilerin eksik günlerin GSS primini 30 güne tamamlama zorunluluğu bulunmuyor. Ayrıca, bu primi ödeme gücü olmadığını belirtenler gelir testi talebinde bulunabiliyor. Gelir testi sonucunda ailede fert başına gelir asgari ücretin üçte birinden (853 TL’den) az çıkarsa prim ödenmesi gerekmiyor.
Bakılmakla yükümlü olmayan ve ailede kişi başına gelir 853 TL’nin üzerinde olanların çalışmadıkları günlerin GSS primini ödemesi gerekiyor.
PUANTAJDA GSS AYRICALIĞI KALKTI
Daha öce, “7- Puantaj” koduyla bildirilenler için eksik günlerin GSS primini tamamlama zorunluluğu bulunmuyordu. Bu nedenle, prim zorunluluğundan kaçınmak için, part time çalışanlar SGK’ya 07 – Puantaj koduyla bildiriliyordu. 2016 yılında yapılan değişiklikle puantaj koduyla çalışanlar için de GSS primi zorunlu hale geldi.
EKSİK GÜNLERİN PRİMLERİNİ TAMAMLAYABİLİRLER
Part time çalışanların GSS primlerini 30 güne tamamlamaları zorunlu olmakla birlikte, emeklilik için eksik prim günlerini 30 güne tamamlamaları kendi tercihlerine bırakılmış bulunuyor. Kısmi süreli sözleşmeyle çalışanlar emeklilik için primlerini iki yolla 30 güne tamamlayabilir. Çalışmaya devam edilen dönemde isteğe bağlı sigorta primi ödemek suretiyle eksik günler tamamlanabiliyor. İkincisi ise sonradan borçlanma yapmak. Çalışırken prim ödeme gücü olmayanlar, ilerleyen yıllarda eksik günleri 30’a tamamlamak için borçlanma yapabiliyor.
Gerek isteğe bağlı sigortada, gerekse borçlanmada günlük asgari ücret ile bunun 7.5 katı arasında değişen tutar, sigortalının kendisi tarafından belirleniyor. Bu tutar üzerinden yüzde 32 oranında prim yatırılıyor. 2019 yılı için günlük ödenmesi gereken minimum prim tutarı 27.29 TL. Bu rakama GSS primi de dahil bulunuyor.
GSS primini ödemiş olan kişiler, ilerleyen yıllarda borçlanma yapmak istediklerinde günlük ücret üzerinden yüzde 32 yerine yüzde 20 oranında prim öderler.
İŞSİZLİK SİGORTASI PRİMİ TERCİHE BAĞLI
İsteğe bağlı sigorta ile eksik prim günlerini 30 güne tamamlayanlar, işsizlik maaşından yararlanmak amacıyla isterlerse işsizlik sigortası için de prim yatırabilirler. Bu durumda, kendi belirledikleri günlük kazancın yüzde 3’ü üzerinden prim yatırmaları gerekir.
YILLIK ÜCRETLİ İZİN KULLANIRLAR
Kısmi süreli çalışanların da yıllık ücretli izin hakları bulunuyor. Ancak, bunların yıllık izinleri, çalıştıkları süre üzerinden hesaplanır. Kısmi süreli sözleşme yapılmış bir kişi ayda ortalama 10 gün çalışmışsa, bir yıllık sürenin sonunda yıllık izne hak kazanır. Bir yıllık normal işçi 14 gün izin kullanabilirken, ayda ortalama 10 gün çalışmış olan part time çalışan kişi 5 gün yıllık izin kullanabilir. Hak ettikleri izinleri, kısmi süreli iş günlerinde çalışmamak suretiyle kullanırlar.
İŞTEN ATILIRSA KIDEM TAZMİNATI ALIR
Part time çalışanlar, ihbar ve kıdem tazminatı bakımından da normal çalışanlarla aynı haklara sahip. En az bir yıl çalışmış olmak kaydıyla, kısmi çalışma sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir nedene dayanmadan feshedilmesi durumunda kıdem tazminatı ödenmesi gerekir. Kıdem tazminatı tutarı, bir ayda kendisine ödenen ücret üzerinden hesaplanır.
AYRIMCILIK YAPILAMAZ
Kısmî süreli iş sözleşmesi ile veya uzaktan çalışmaya tabi çalıştırılan işçi, ayrımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.
