Süper 'Mavi Ay' heyecanı başladı! Yılın en büyük ve parlak Ay'ı "Mavi Ay" görülecek!

Bu yılda 30 Ağustos 2023 tarihinde gerçekleşecek süper dolunay 1946 yılından bu yana 'Mavi Ay' adıyla anılıyor. Ağustos ayının ilk dolunayı 1 Ağustos'ta doğmuştu ancak 30 Ağustos'ta ortaya çıkacak olan ikinci tam süper Ay, bir 'Mavi Ay' olacak.

Bununla birlikte Mavi Ay aslında mavi renkte değildir; bu terim, bir ay içinde ikinci bir dolunayı ifade ediyor. Normalde süper Ay'lar ortalama bir dolunaydan yaklaşık yüzde 16 daha parlak ve yüzde 7 daha büyük görünüyor. 30 Ağustos'taki süper Ay, ayın başındaki dolunaydan bile daha yakın görünecek. Bununla birlikte Mavi Ay'ı kaçıranlar bir sonraki dolunay için biraz beklemek zorunda kalacaklar. NASA'ya göre, dolunayların yaklaşık yüzde 25'i süper Ay iken, dolunayların sadece yüzde 3'ü Mavi Ay oluyor.

Mavi Ay, gök bilimcileri tarafından, bir takvim ayında yaşanan ikinci Dolunay olarak tanımlanan nadir bir doğa olayı olarak nitelendiriliyor.

Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi, mavi ay ile ilgili şu açıklamaları yaptı;

“Mavi Ay” bir tanıma göre bir takvim yılı (Güneş takvimi) içerisinde gerçekleşen 13. dolunay evresine verilen geleneksel bir isimdir. Ay takvimlerinde, bir takvim ayı aynı evre ile başlar aynı evre ile biter. Ancak bizim de günlük olarak kullandığımız Güneş takvimlerinde bir ay bizim astronomide “sinodik dönem” dediğimiz ve birbirini takip eden aynı iki evre arasında geçen süre (örneğin iki Dolunay arasındaki süre) ile tanımlanmaz.

Böyle tanımlanmış olsaydı her ay 29.53 gün sürerdi. Oysa ki Güneş takviminde aylar 28, 29, 30 ya da 31 gün sürer ve toplam bir yıl da 29.53 * 12 = 352.2 gün değil 365.25 gündür! Bu nedenle bir aya aynı evreden (sözgelimi Dolunay ama Yeniay olsa da farketmez, ilkdördün olsa da) iki tane denk geldiği olur. (Aynı nedenle Ramazan ayı her yıl 11 gün öne kayar!)

Güneş takviminde bir yıl yine bu nedenle 12.37 tane ayrı evreden içerir. Bu 0.37’ler birleşip 2-3 yılda (tam olarak 2.7 yılda) bir 13. Dolunay’ın bir yıl içerisine sığmasına neden olur. İşte böyle olduğunda gerçekleşen 13. dolunay “Mavi Ay” adını alır. Adını, İngilizce’de eski bir terim olan ve “ihanet eden” anlamına gelen “belewe” kelimesinin zaman içerisinde “blue” yani mavi kelimesine dönüşmesinden alan bu kültürel olgu, insanlar bir yılda 12 dolunay beklerken gerçekleşen 13. dolunayın takvime “ihanet” ettiği göndermelerinden alır. Ay’ın rengi ile hiçbir ilgisi yoktur.

Sky & Telescope dergisinin Mart 1946 sayısı genel kabul gören orjinal tanımı alıp (yanlış anlayarak) bir ayda gerçekleşen ikinci dolunaya ilgi çekmek üzere “Mavi Ay” demiştir. Ay ancak çok özel durumlarda, volkanik patlamalar gibi Dünya’nın atmosfer parçacık yoğunluk, boyut ve yapısını kısa sürelerle değiştiren doğa olayları sonrası “mavimsi” bir renkte görülebilir.

HİNDU GELENEĞİNDE ÖZEL BİR AY

Hindu geleneğine göre, bu dolunay Raksha Bandhan veya Rakhi Purnima adı verilen özel bir festivale denk geliyor. Bu festivalde kız kardeşler erkek kardeşlerine pamuklu bilezik olan "rakhi"yi takar ve bu bağı kutlarlar.

AY NEDEN MAVİ GÖRÜLECEK?

Dünya'da meydana gelen volkanik patlama ve orman yangınlarının neden olduğu toz bulutlarının hareketi sırasında dolunay bir süreliğine mavi tonlarda görünüyor. Gökbilimciler aslında Ay'ın renginin değişmediğini, toz bulutları sebebiyle öyle göründüğünü bildiriyor.

ABD Deniz Gözlemevi'ne göre geçen yıl Mavi Ay 30 Ağustos gecesi saat 9:35'te gündüz saatlerinde yükselecek ve hem Mavi Ay hem de Süper Ay olarak tanımlanacak.

Süper Ay ifadesi aslında son 40 yıldır kullanılmaktadır ve temelinde gökbilimcilerin yerberi dolunayı dedikleri şeyin takma adıdır. Günümüzde hemen herkes tarafından adının bilinmesini de 2016 yılının sonlarında arka arkaya üç Süper Ay meydana gelmesine borçludur.

Bir süper ayın oluşması için iki temel bileşen gerekir. Ay, 27 günlük yörüngesinde Dünya’ya en yakın konumunda olmalıdır. Ayrıca, güneşin ayı tamamen aydınlattığı her 29.5 günde bir gerçekleşen dolunay evresinde olması gerekir.