Kıdem tazminatı fonuna haciz konulabilecek mi?

2- KIDEM TAZMİNATI İÇİN AYLIK NE KADAR PRİM ÖDENECEK?

Kıdem tazminatıyla ilgili tartışmaların can alıcı noktasını bu konu oluşturuyor. Kıdem tazminatı, çalışılan her yıl için 30 günlük ücret üzerinden ödeniyor. İşçi kesimi, 30 günlük ücretin karşılığı olarak her ay işçi adına kıdem tazminatı fonuna yüzde 8.33 oranında prim yatırılması gerektiğini savunuyor. Gündeme gelen taslaklarda henüz orana yer verilmemekle birlikte yüzde 8.33’ten daha düşük oranda prim kesilmesi öngörülüyor.

3- BİRİKMİŞ KIDEM TAZMİNATI KARŞILIKLARI FONA AKTARILACAK MI?

İşçi ve işveren kendi aralarında anlaşırlarsa birikmiş kıdem tazminatı karşılığı fona aktarabilecek. Bu tamamen kendi aralarındaki sözleşmeye dayalı olarak gerçekleşecek. Ancak, işveren, peşin ödeme anlamına gelen bu uygulamaya soğuk bakıyor.

4- İŞ KANUNU KAPSAMI DIŞINDAKİLER KIDEM TAZMİNATINDAN YARARLANABİLECEK Mİ?

Yürürlükteki mevzuata göre, kıdem tazminatı, İş Kanunu’na tabi iş yerlerindeki çalışanlara ödeniyor. Kanunun 4. maddesi, hangi çalışanların kapsam dışında olduğunu düzenliyor. Kapsam dışındakilerin başında da 3 kişiye kadar çalışanı bulunan esnaf ve sanatkârların yanındaki işçiler geliyor. Toplam sigortalı işçi sayısının yüzde 60’tan fazlasının İş Kanunu kapsamı dışında kaldığı belirtiliyor. Bunların da kapsama alınması halinde kıdem tazminatından yararlanan işçi sayısı artacak.

5- BİR YILI DOLDURMAYANLAR ALABİLECEK Mİ?

Mevcut kanuna göre, kıdem tazminatına hak kazanabilmek için aynı işverene ait iş yerlerinde en az bir yıl çalışmak gerekiyor. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, daha önce yaptığı açıklamalarda bir gün çalışanın bile kıdem tazminatı alabilmesi gerektiğini söyledi. Düzenlemenin bu yönde olması bekleniyor.

6- KENDİ İSTEĞİYLE İŞTEN AYRILAN İŞÇİLERİN KIDEM TAZMİNATI HAKKI OLACAK MI?

Yürürlükteki kanuna göre, kıdem tazminatı emeklilik, ölüm veya işverenin işten atması durumunda ödeniyor. Ayrıca askerlik nedeniyle ayrılan erkek ve evlendiği için çalışmayı bırakan kadın çalışanlar da kıdem tazminatı alabiliyor.

İşçinin istifa ederek kıdem tazminatı alabilmesi için iş akdini haklı bir nedenle feshetmesi gerekiyor. İşveren örgütleri, istifa eden işçiye kıdem tazminatı fonundan ödeme yapılmamasını, çünkü bu durumda deneyimli ve nitelikli işçilerin daha yüksek ücretli iş buldukları anda iş değiştireceklerini belirtiyor. İşçiler ise 1 gün çalıştıklarında bile kıdem tazminatı alabilmeleri için istifa edenlerin de tazminat alması gerektiğini savunuyor.

7- İŞVEREN PRİMİ ÖDEMEZSE İŞÇİNİN TAZMİNATI NE OLACAK?

Ödenmeyen vergi ve prim borçları için bile sık sık yapılandırma yasası çıkartılması gerekiyor. İşveren kıdem tazminatı primini fona yatırmadığı takdirde işçilerin kaybı söz konusu olacak.

İşveren, primin geç yatırılmasından dolayı ortaya çıkacak gelir kaybından sorumlu tutulacak. İşveren buna rağmen ödemezse primin takibini işçi bizzat kendisi yapacak. Bunun için de dava açması gerekecek.

8- KIDEM TAZMİNATI FONUNA DEVLET GARANTİSİ OLACAK MI?

Gündeme gelen taslaklarda kıdem tazminatı fonuna devlet garantisi bulunmuyor. Özellikle HAK-İŞ sendikası, fonun devlet garantisinde olmasını istiyor.

9- FONA HACİZ YASAĞI OLACAK MI?

Ücretliler kıdem tazminatını geleceklerinin güvencesi olarak görüyorlar. Kredi borcu bulunan işçiler, kıdem tazminatı fonu kurulduğunda borçtan dolayı haciz konulup konulmayacağını merak ediyor. Taslakta bu konuda bir düzenleme bulunmuyor. İşçilerin beklentisi, emekli aylığında olduğu gibi kıdem tazminatı fonunda biriken paraya haciz yasağı konulması yönünde.

10- KIDEM TAZMİNATI TAVANI UYGULANACAK MI?

Kıdem tazminatı son brüt ücret üzerinden ödeniyor. Ancak, her altı ayda bir memur maaş katsayısına göre değişen tavan uygulanıyor. 2018 yılının ikinci yarısı için kıdem tazminatı tavanı 5 bin 434 lira düzeyinde. Brüt ücret ne olursa olsun, ödenecek yıllık kıdem tazminatı tutarı bu rakamı aşamıyor. Fona primlerin asgari ücret ile kıdem tazminatı tavanına esas teşkil eden en yüksek devlet memuru aylığı üzerinden yatırılması planlanıyor. Dolayısıyla tazminat ödenirken değil ama prim toplanırken tavan uygulaması söz konusu olacak.

11- İŞTEN ATILAN KIDEM TAZMİNATI ALABİLECEK Mİ?

Mevcut uygulamada, işten atılan işçiye kıdem tazminatı hemen ödeniyor. Yeni sistemde kıdem tazminatı işçi işten atıldığı anda ödenmeyecek. Fonda biriken paranın yarısı, en az 15 yıl sonra veya ilk defa konut alındığında ödenecek. Tamamı ise emeklilikte alınabilecek.

12- FON NASIL NEMALANACAK? SADECE DEVLET TAHVİLİ HAZİNE BONOSUNA MI YATIRILACAK?

İşsizlik Sigortası Fonu’nda biriken paralar sadece hazine bonosu ve devlet tahvili faizi ile kamu bankalarında mevduat olarak değerlendiriliyor. Kıdem tazminatı fonunda kısıtlama olmayacak. Çalışanlar, birikimlerinin hangi alanda değerlendirileceğini kendileri belirleyecek. Fonu yöneten şirket, çalışanların tercih ettiği alanda yatırım yapabilecek.

13- BİRİKMİŞ KIDEM TAZMİNATI ALACAKLARI NE OLACAK?

Mevcut işçilerin daha önce hak ettikleri kıdem tazminatı için şu anki hükümler uygulanacak. İş akdinin, kıdem tazminatı almaya hak kazanacak şekilde sona ermesi durumunda tazminatlarını alabilecekler.

14- FONA DEVLET BASKISI OLACAK MI?

Devlet, bireysel emeklilik sisteminde olduğu gibi kıdem tazminatı fonu için de katkıda bulunacak. Katkı oranı netleşmemekle birlikte işverenin yatırdığı tutarın 3’te 1’i veya 4’i biri oranında devlet katkısı sağlanması bekleniyor.

15- İŞVEREN PRİMİ YATIRMAZSA DEVLET KATKISI YAPILACAK MI?

İşveren primi ödemezse devlet katkısı yatırılmayacak. Taslak bu şekilde yasalaşırsa işveren yerine işçi cezalandırılacak ve işçi hak kaybına uğrayacak. Prim ödenmediği takdirde işçinin devlet katkısından kaynaklı hak kaybının nasıl telafi edileceği önemli soru işaretleri arasında yer alıyor.

16- KIDEM TAZMİNATI FONU YÜRÜRLÜĞE GİRİNCE İŞSİZLİK MAAŞINA ERİŞİM KOLAYLAŞACAK MI? İŞSİZLİK MAAŞI ARTACAK MI?

İşten atılan işçiye ödenen kıdem tazminatı bir anlamda işsizlik maaşı yerine geçiyor. İşsizlik maaşı yetersiz olsa bile işçi, yeni işe girinceye kadar kıdem tazminatıyla geçimini sağlamaya veya borçlarını kapatmaya çalışıyor. İşsizlik maaşı 2018’in 2. yarısı için 805 lira ile bin 611 lira arasında ödeniyor. Yeni sistemde işten atılma durumunda hemen kıdem tazminatı verilmeyeceği için işsizlik fonuna erişimin ve ödenen işsizlik maaşının artırılması gerektiği belirtiliyor.

17- FONU YÖNETEN ŞİRKET BATARSA NE OLACAK?

Kıdem tazminatı hesabı, işverenin tercih ettiği şirketlerde açılacak. Fonu yöneten şirket kötü yönetim dolayısıyla batarsa işçi para alamayacak. İşçi sendikaları bu noktada da devlet garantisi sağlanmasını istiyor. Tasarruf mevduatında olduğu gibi kıdem tazminatı fonu için de garanti sağlanması gerekiyor.

18- YEMEK, ULAŞIM GİYECEK YARDIMI GİBİ ÖDEMELER KIDEM TAZMİNATI HESABINA DAHİL EDİLECEK Mİ?

Kıdem tazminatı hesaplanırken, prime esas kazancı oluşturan brüt ücretin yanı sıra yemek, ulaştırma, yakacak, özel sigorta primi gibi işveren tarafından yapılan nakdi olmayan harcamalar da dahil ediliyor. Yeni sistemde ise sadece brüt ücret üzerinden prim yatırılacak.

19- EVLİLİK, ASKERLİK GİBİ NEDENLERLE KIDEM TAZMİNATİ ALINABİLECEK Mİ?

Yeni sistemde evlenen kadın veya askere giden erkek işçiye kıdem tazminatı ödenmeyecek.