Enkazdan çıkarılan hastalarda Crush sendromuna dikkat!
Enkazdan çıkarılan depremzedelere anında müdahale edilmesi gerektiğini belirten Nefroloji Uzmanı Doç. Dr. Mümtaz Yılmaz, enkaz altında kalınan süre uzadıkça Crush sendromunun gelişme riskinin arttığını söyledi. Yılmaz, "Göçük altında bulunan kişiye vakit kaybetmeden damar yolu açılıp serum vermeye başlanmalıdır ve depremzedeye idrarını yapması söylenmelidir" uyarısında bulundu
Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki büyük depremlerin ardından yüzlerce bina enkaza dönüştü. Arama kurtarma çalışmaları devam ederken binlerce vatandaşımız hayatını kaybetti, binlercesi ise hastanelerde tedavi görüyor. 112 ekipleri, enkaz altında kalan kişilerde maruz kalınan travmaya bağlı olarak çok fazla Crush sendorumu gördüklerini, bu durumu engellemek için depremzedeye ulaşır ulaşmaz damar yolu açtıklarını ifade ediyor.
TEDAVİYE ENKAZ ALANINDA BAŞLANMALI
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Nefroloji Uzmanı Doç. Dr. Mümtaz Yılmaz, enkazdan çıkarılan depremzedelere anında müdahale edilmesi gerektiğini belirterek, şunları söyledi: "Crush sendromu (ezilme sendromu), vücudun uzun süre baskıya maruz kalması ve sıkışmasına bağlı olarak gelişir. Vücudumuzdaki kaslar hayati bir önem taşır. Kişi göçük altında kaldığında ve uzun süre bu travmaya maruz kaldığında da kaslar ezilir. Örneğin, depremzede 100 saat enkazın altında kalsa da sağlam görünüyor. Ancak üzerindeki ağır yük kaldırıldığı zaman vücutta dolaşım başlıyor, kaslardaki ölü doku kana karışıyor. Bu da vücudu olumsuz yönde etkiliyor. Ölü dokularla birlikte potasyum, fosfor ve miyoglobin aynı şekilde kana karışıyor ve bunların hepsi kişide böbrek yetmezliğine, kalp ritim bozukluğuna, kalp yetmezliğine, şok tablosuna ve düşük tansiyona yol açabiliyor. Bu dakikalar içerinde gerçekleşen bir hadisedir, bu nedenle burada dakikalarla yarışmak gerekir ve göçük altından çıkan kişi bir an önce tedavi edilmelidir. Hatta bu tedavi direkt enkaz alanında yapılmalıdır."
ENKAZ ALTINDAKİ KİŞİYE SERUM TAKILMALI, İDRARINI YAPMASI SAĞLANMALI
Enkaz alanında kişiye direkt damar yolu açılarak acil ve yüklü serum verilmesi gerektiğini kaydeden Doç. Dr. Yılmaz, "Örneğin depremzede o an enkazdan konuşarak, hiçbir sorunu olmadığını söyleyerek çıktı. Ancak bu kişilerde de Crush sendromu olabilir. İzmir depreminde bunu yaşadık. Crush sendromuna bağlı ölümler olmasın diye depremzedelere enkaz alanında müdahale edildi. Bu alanda bir otorite olan Prof. Dr. Mehmet Şükrü Sever, 1999 Gölcük depreminde bu durumu çok iyi organize etti. Sunduğu bilgiler çok saygın bilim dergilerinde yayınlandı. Burada acil yapılması gereken şeyin böbreği çalıştırmak olduğunu ortaya koydu. Peki bu nasıl sağlanacak? 1- Depremzedeye anında serum verilecek. 2- Depremzedeye o an idrar yaptırılacak. Burada utanılacak bir durum yok. Hastaların idrarlarını yapmaları sağlanarak vücuttaki toksinler atılacak. Böylece binlerce kişi diyalize girmekten kurtulmuş olacak" diye konuştu.
ENKAZ ALTINDA BEKLENEN SÜRE ARTTIKÇA...
Bu bilgilerle 2003'teki şiddetli Bingöl depreminden sonra çok az kişinin diyalize ihtiyacı olduğunu söyleyen Doç. Dr. Yılmaz, "Kişinin enkazdan çıkması 3 saat sürecekse, 3 saat boyunca serum verilmelidir. Böylece o kişinin hasar görmemesi sağlanmış olur. Yalnız enkaz altında kalınan süre uzadıkça bu depremzedelerin diyaliz sürecine girmesi kaçınılmaz oluyor. Bazen bu hastaları 24 saat boyunca diyalize bağlamak gerekebiliyor. Ancak böbrekler akıllı organlardır. Eğer depremzedenin altta yatan bir hastalığı yoksa, enkaz altında çok uzun süre kalmadıysa toparlayabiliyor. Hastaya anında müdahale edilmesi burada devreye giriyor. İzmir depreminde yüzlerce kişiye tedavi verdik, bu sayede yüzlerce kişiden sadece 5 kişiye direkt diyaliz yaptık. Dördü de diyaliz almaktan kurtuldu, sadece bir kişi hayatını kaybetti."
VÜCUTTA EZİLEN ALAN BÜYÜDÜKÇE RİSK DE ARTIYOR
Doç. Dr. Yılmaz, vücutta ezilen alan genişledikçe riskin arttığını belirterek sözlerine şöyle devam etti: "Ayağınızın bir parçası sıkışırsa bir problem olmaz ama iki dizin altından ya da kalçanın altından itibaren ezilme varsa bu büyük bir kas kitlesinin ezildiğini gösterir. Hasta acile gelir, travma hastası olduğu için ilk önce tüm vücudun tomografisi çekilir, ardından vücudunda herhangi bir kırık, iç kanama, vb. var mı diye bakılır. Bu esnada laboratuvar sonuçları alınır. Bu süre zarfında serum almaya devam eder. Ameliyat gerekiyorsa depremzede ameliyata alınır, bir yandan ameliyat yapılırken biz de bir yandan diyaliz yapıyoruz. Ardından o hastaya muhakkak olağanüstü sıvı veriyoruz ve günde Günde 5 ile 10 litre arasında idrara çıkmasını sağlıyoruz."
DEPREME BAĞLI CRUSH SENDROMUNDAN KORUNMAK MÜMKÜN MÜ?
Doç. Dr. Yılmaz, "Crush sendromu ezilmelere, travmalara bağlı olduğu için deprem anında bedeni olabildiğince küçültmek (cenin pozisyonu), bulunduğumuz alanı daraltmak ezilecek bölgenin de azalmasını sağlar. Bunun dışında önceden hazırlanan çanta ve su, enkaz altında su tüketmek de yardımcı olacaktır" dedi.
