Çatışmanın eşiğinde: ABD-İran geriliminin son iki yılı

İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin Irak'ın başkenti Bağdat'ta ABD'ye ait bir insansız hava aracı tarafından vurularak öldürülmesi ABD-İran ilişkileri açısından yeni bir kırılma noktası olmaya aday gibi gözüküyor.

Süleymani suikastı, Obama döneminde görece düşük tansiyonda ilerleyen ancak Donald Trump'ın başkanlık koltuğuna oturmasıyla birlikte yeniden gerilimin tırmandığı ilişkilerin sıcak çatışma öncesi son duraklarından birisi olarak da değerlendiriliyor.

Peki 1979'daki İslam Devrimi'nin ardından, önce aynı yıl Tahran Büyükelçiliği'ne yönelik gerçekleştirilen ve yaklaşık bir buçuk yıl devam edecek olan rehine krizinin startını veren baskınla çalkantılı yıllarına başlayan, ABD'nin Saddam Hüseyin'i desteklediği İran-Irak savaşıyla keskinleşen, Irak'ın işgalinde nüfuz savaşı, Suriye ve Yemen'de vekalet savaşı olarak yüzünü gösteren ABD-İran geriliminde Süleymani'nin suikastına kadar uzanan yolun taşları nasıl döşendi?

İşte Trump yönetimindeki ABD'nin Tahran yönetimiyle ilişkisinin son 2 yılı...

8 MAYIS 2018 - Trump yönetimi nükleer anlaşmadan çekiliyor

2015 yılında İran'ın, ABD, Rusya, Fransa, Çin, İngiltere ve Almanya ile imzaladığı nükleer anlaşma Tahran için dönüm noktalarından biri olarak görülüyordu.

Nükleer programını sınırlamayı kabul eden İran, karşılığında Batı ülkelerinin uyguladığı yaptırımlardan kurtulmuş ve ekonomik olarak rahat bir nefes almıştı.

Ancak Donald Trump, bunun İran'ı saldırgan bir güç yaptığını savunarak ülkesini nükleer anlaşmadan çektiğini açıkladı. Dönemin Savunma Bakanı James Mattis ve Avrupalı müttefiklerinin itirazlarına karşın bu kararı alan Trump, aynı zamanda bir seçim vaadini de yerine getirmiş oldu.

21 MAYIS 2018 - Washington'dan 12 talep

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, ABD'nin nükleer anlaşmadan çekilmesinin 13 gün sonra kameralar karşısına geçerek Trump yönetiminin 12 talebini açıkladı.

İran tarafından reddedilen taleplerin içerisinde, İran'ın nükleer programdan tamamen vazgeçmesi ve bölgedeki Şii gruplara yönelik desteğini kesmesi de vardı.

7 AĞUSTOS / 5 KASIM 2018 - ABD yaptırımlarının hedefi İran

Trump yönetimi, daha önce nükleer anlaşmayla birlikte kaldırılan yaptırımların yeniden uygulanmaya başlayacağını 7 Ağustos'ta açıkladı.

'Maksimum baskı' politikasıyla açıklanan ilk tur yaptırımlar İran'ın finans sektörünü hedef alırken, 5 Kasım'da açıklanan ikinci tur yaptırımlar petrol sektörünü hedef alıyordu.

8 NİSAN 2019 - Devrim Muhafızları terör örgütü ilan edildi

Amerika Birleşik Devletleri, Devrim Muhafızları'nın terör örgütü ilan etti. Bu hamleyle birlikte ABD tarihte ilk kez, bir ülkenin silahlı kolunu terör örgütü olarak sınıflamış oldu. Tahran buna ABD ordusunu terör örgütü ilan ederek yanıt verdi.

5 MAYIS 2019 - Basra Körfezi'ne uçak gemisi sevkiyatı

Dönemin Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, ABD'nin Basra Körfezi'ne bir uçak gemisi ve bombardıman uçakları sevk edeceğini açıkladı.

Bolton, ABD'nin İran'la savaş aramadığını ancak gerçekleşecek herhangi bir saldırıya yanıt vereceğini söyledi.

12 MAYIS 2019 - Hürmüz Boğazı'nda tankerlere sabotaj

Petrol ticareti için kritik önemdeki Hürmüz Boğazı'nda dört petrol tankerine yönelik saldırı düzenlendi.

Washington saldırının arkasında İran'ın olduğunu öne sürerken, İran yönetimi suçlamaları reddetti.

20 HAZİRAN 2019 - ABD'ye ait insansız hava aracı düşürüldü

İran güçleri, ABD'ye ait bir askeri İHA'yı düşürdü.

Tahran, İHA'nın İran hava sahasında olduğunu iddia ederken, ABD yönetimi İHA'nın uluslararası suların üzerinde uçtuğunu savundu.

Bir gün sonra Trump, İran'a saldırı emri verdiğini ancak saldırının başlamasından 10 dakika önce bu talimatından vazgeçtiğini söyledi.

4 TEMMUZ 2019 - İran tankerine Cebelitarık'ta el konuldu

İran petrolünü taşıyan bir tanker, Cebelitarık'ta İngiltere tarafından durdurularak alıkonuldu.

1 AĞUSTOS 2019 - ABD'den Zarif'e yaptırım

ABD yönetimi, dini lider Ali Hamaney adına hareket ettiği gerekçesiyle İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif'i yaptırım listesine aldı.

23 AĞUSTOS 2019 - İran'dan yeni füze savunma sistemi

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, yerli üretim yeni hava savunma sisteminin üretildiğini duyurdu.

Ruhani, savunma sisteminin S-300'lerden daha iyi olduğunu ve S-400'lere yakın bir seviyede olduğunu belirtti.

10 EYLÜL 2019 - Beyaz Saray'da Bolton döneminin sonu

ABD'nin şahin İran politikasının mimarlarından biri olarak görülen Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, görevden alındı.

Trump yaptığı açıklamada, Bolton'ın şahin fikirleri nedeniyle anlaşmazlık yaşadığını söyledi.

14 EYLÜL 2019 - Saudi Aramco tesislerine saldırı

Dünyanın en büyük petrol üretim tesisi Saudi Aramco'ya insansız hava araçlarıyla saldırı düzenlendi.

Saldırıyı Yemen'deki savaşın taraflarından İran destekli Husiler üstlenirken, ABD Dışişleri Bakanı İran yönetimini suçladı. İran ise ABD'nin suçlamalarını reddetti.

29 ARALIK 2019 - ABD'den Irak ve Suriye'de hava saldırısı

ABD uçakları, ABD'li bir sözleşmeli personelin Irak'ta öldürülmesinin ardından Suriye ve Irak'ta İran destekli Hizbullah Tugayları isimli örgüte ait 5 hedefe saldırı düzenledi.

Saldırıda 25 militan hayatını kaybetti.

31 ARALIK 2019 - ABD'nin Bağdat Büyükelçiliği'ne baskın

Yüzlerce Iraklı Şii militan ve destekçileri, Bağdat'taki ABD Büyükelçiliği'ne basarak, kampüsün bir kısmını ateşe verdi.

Olayda zarar gören kimse olmazken, ABD Savunma Bakanlığı bölgeye 750 asker gönderme kararı aldı.

3 OCAK 2020 - Kasım Süleymani Bağdat'ta öldürüldü

İran Devrim Güçleri Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin içinde bulunduğu araç, ABD'ye ait bir insansız hava aracı tarafından Bağdat Havalimanı yakınlarında vuruldu.

Süleymani'nin öldürüldüğü araçta Haşdi Şabi komutanlarından Ebu Mehdi el-Mühendis ile altı kişinin daha olduğu duyuruldu.

İran dini lideri Hamaney saldırının ardından intikam sözü verirken, ABD Dışişleri Bağdat Büyükelçiliği'ne kapatarak Amerikan vatandaşlarından acil şekilde ülkeyi terk etmelerini istedi.