Amerika'nın 400 yıl öncede yaşayan sıra dışı topluluğu: Zamanı durduran Amish halkı

1. AMİSH KÜLTÜRÜ NEDİR?

Amishler modern teknolojiyi ve kolaylıkları kullanmaya inanmıyor, bunun yerine basit bir yaşam sürmeye odaklanıyor. Tanrısal disipline dayalı bir yaşama inanıyorlar ve katı kilise ahlakını uygularlar. Şiddet içermeyen, affedici disipline inanırlar. Hıristiyanlığın ve kilisenin otoritesine boyun eğmek, yaşam tarzlarının en önemli yönüdür.

Amishler genellikle gizemli ve modern dünyadan korunaklı olarak görülüyor. Bunun nedeni modern teknolojiyi reddetmeleri olabileceği gibi insanların inanç sistemlerini bilmemelerinden de kaynaklanıyor olabilir. Halk, basit bir manevi hayata olan büyük bir inançla bağlı.

2. HANGİ DİLİ KONUŞUYORLAR?

Pensilvanya Hollandalıları olan Amishler hiçbir şekilde Hollandalı değildir. Hollandaca kelimesi, eski bir lehçeyi konuştukları "Deutsch" veya Almancanın bozulmasıdır. Yalıtım nedeniyle dil, mevcut Almanca'dan çok farklı bir telaffuza sahiptir ve çevredeki halkların İngilizcesinden etkilenmiştir. Bazı Amişler, özellikle de Indiana'da, İsviçre Almancasına daha yakın bir versiyon konuşuyorlar.

3. NEREDE YAŞIYORLAR?

Çiftçiliğin hayatlarının merkezinde yer aldığı ve kalabalık ailelerden dolayı nüfuslarının hızla arttığı Amishler, modern yöntemlerden etkilenmemek için sürekli olarak kentsel alanlardan uzakta yeni topraklar arıyorlar. Başlangıçta Ohio'ya yerleştikten sonra şu anda Kanada'nın yanı sıra 30 eyalette de bulunuyorlar.

4. NÜFUS BÜYÜKLÜĞÜ

Amishler Amerika'da en hızlı büyüyen nüfus gruplarından biridir. Lancaster, Pennsylvania'daki Elizabethtown College'daki Genç Anabaptist ve Pietist Araştırmalar Merkezi'ne göre, nüfusları 1920'de yaklaşık 5.000'den bugün neredeyse 300.000'e çıktı.

Ve bu büyümenin büyük kısmı son otuz yılda gerçekleşti. Merkez, 1984'te sadece 84.000 Amish'in yaşadığını tahmin ediyor, bu da o dönemde nüfusun üç kattan fazla arttığı anlamına geliyor. Nüfus patlaması, geniş aile inancından da kaynaklanmaktadır. Çok sayıda çocuk aynı zamanda çiftçilik işletmelerine de yardımcı olacak güç sağlıyor.

5. ÇALIŞMA, VERGİLER VE ASKERLİK

Geleneksel olarak çiftçiliğin her türü Amish çalışma yaşamının merkezinde yer almıştır. Bununla birlikte geçtiğimiz yüzyılda, özellikle marangozluk ve çiftlik ürünlerinin satışı olmak üzere, ticari girişimlere katılanların sayısı giderek artıyor.

Ayrıca Amish olmayanlar için evler ve diğer binalar inşa eden inşaat ekipleri de oluşturuyorlar ve bazen Indiana'da eğlence araçları üretenler gibi "İngilizlerin" sahip olduğu fabrika ve atölyelerde çalışıyorlar. Kazançları üzerinden vergilendiriliyorlar. Diğer insanların ödediği tüm vergileri (gelir, mülk, satış, emlak, şirket, okul) ödüyorlar. Aslında birçoğu, hem devlet hem de özel Amish okulları için okul vergilerini iki kez ödüyor.

Ancak, Amişlerin bunu bir tür ticari sigorta olarak görmesi nedeniyle 1965'te Kongre tarafından muaf tutulan Sosyal Güvenlik'i ödemiyor ya da tahsil etmiyorlar. Bunun yerine kilise üyelerinin birbirlerinin fiziksel ve maddi ihtiyaçlarını karşılaması gerektiğine inanıyorlar.

Young Center'a göre bazı eyaletlerde Amişler de aynı nedenle işçi tazminatından muaf tutuldu. Amişler ayrıca pasifizme tercih ettikleri direniş etmeme kavramına olan inançları nedeniyle askerlik hizmetinden de muaf tutuluyor. Bu sadece savaş için değil aynı zamanda kolluk kuvvetleri, politika ve hukuki işlemler için de geçerlidir. Amish halkı Amerika seçimlerinde oy dahi kullanmaz.

6. TEKNOLOJİ

Amişlerin yaşamı Almanca'da düzen anlamına gelen "Ordnung" kelimesiyle yönetilir. Kurallar toplumdan topluma değişir. Amişh gruplarının çoğu otomobil sahibi olmayı, kamu hizmet hatlarından elektrik almayı, kundağı motorlu tarım makineleri kullanmayı, televizyon, radyo ve bilgisayar sahibi olmayı, lise ve üniversiteye gitmeyi, orduya katılmayı ve boşanmayı başlatmayı yasaklar. Fotoğraf çekmek, kilisenin gurur, kibir ve/veya mağrurluk anlamına gelen bir kelime olan "hochmut" yasağına aykırı olan kişisel kibri besleyebileceği için yasaklanmıştır.

Amişhler teknolojiyi kendi içinde kötü olarak görmüyor, ancak çevredeki topluma asimilasyon yaratma potansiyeline sahip olduğuna inanıyor. Özellikle kitle iletişim teknolojisinin kültürlerine yabancı değerleri katmasından korkuyorlar. Arabalar daha fazla hareketlilik sağlayarak toplumu birbirinden ayıracağını ve yerel bağları aşındıracağına inanıyorlar. At arabasıyla ulaşım, toplumu yerel coğrafi tabanına bağlı tutuyor görüşüne bağlılar.

7. EĞİTİM

Amişh çocukları genellikle yalnızca sekizinci sınıfa kadar okula gidiyor; çoğunlukla özel okullarda, ancak Young Center'a göre yaklaşık %10'u devlet okullarında. 14 yaşında okulu bitirme hakları, Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesinin 1972 tarihli bir kararıyla doğrulandı. Eğitimleri ise hem İngilizce hem de Almanca lehçesinde verilmektedir.

8. DÖRT FARKLI AMİSH GRUBU

Amishler tek bir birim değildir. Dört ana grup vardır: Eski Düzen, Yeni Düzen, Kumsal Amish ve Amish Mennonites ve bu kategoriler içinde birçok alt grup ve farklı kurallar vardır. Örneğin, Beachy Amish ve Amish Mennonites genellikle araba kullanıyor ve elektrik kullanıyor, diğerleri ise at arabalarını kullanıyor.

9. GİYİM

"Plainness" Amish kıyafetleri temsil eden kelimedir. Bazı gruplar siyah beyazla sınırlıdır, bazıları ise yumuşak renklere izin verir. Gösteriş potansiyeli nedeniyle düğmeler hoş karşılanmaz ve fermuar gibi şeyler yasaktır. Bunun yerine giysiler iğneler veya kancalarla sabitlenir. Dini törenlerde pelerin gibi biraz daha şık kıyafetler kullanılır.

10. İLİŞKİLER

Amish sosyal yaşamının belki de en ünlü yönü, Pensilvanya Almanca lehçesinde "koşuşturmak" anlamına gelen "Rumspringa"dır bu dönem, yaklaşık 16 yaşından itibaren gençlerin hafta sonları arkadaşlarıyla sosyalleşmeye başladıkları dönemdir. "Rumspringa" evlilikle biter.

Bu dönem, genç erkek ve kadınları birbirleriyle tanıştırmanın yanı sıra, Amihş gençlerinin vaftiz edilip kiliseye mi katılacaklarına (genellikle 18-21 yaşları arasında gerçekleşir) veya Amish topluluğundan ayrılıp ayrılmayacaklarına karar vermeleri gereken önemli bir dönemdir.

Kaynak: USA Today, Amish Basket