Tuyuğ nedir? Nazım biçimi olan tuyuğ ne demek, özellikleri ve örnekleri neler?

13. yüzyılda başlayıp 19. yüzyıla kadar devam eden Divan edebiyatında birçok farklı nazım biçimi kullanılmıştır. Bu nazım biçimleri, dizelerin yapıları, aruz ölçüleri, kafiye düzenleri ve şiirde işlenen konulara göre ayrılırlar. Peki bu nazım biçimlerinden biri olan tuyuğ nedir? Tuyuğ nazım biçiminin özellikleri nelerdir? Bu soruların cevaplarını ve tuyuğ örneklerini sizler için hazırladık.

Giriş: 23.11.2023 - 17:35 Güncelleme: 23.11.2023 - 17:35

facebook
twitter-x
linkedin
whatsapp
mail

Sözlük anlamı olarak “kapalı, imalı, cinaslı söz söyleme, şarkı söyleme” anlamına gelen tuyuğ dörtlüklerle yazılan divan edebiyatı nazım biçimidir. Divan edebiyatına Türkler tarafından kazandırılmış bir nazım biçimidir. Birçok yönden divan edebiyatındaki rubai nazım biçimine benzer. Aruzun yalnızca tek kalıbıyla yazılır ve divan edebiyatındaki rubai nazım biçiminden bu yönüyle ayrılır.

Tuyuğ Nedir?

Divan edebiyatına Türkler tarafından kazandırılan tuyuğ, dörtlüklerle yazılan bir nazım biçimidir. Aruz ölçüsüyle kaleme alınır. Türk şiirindeki 11’li hece ölçüsüyle yazılan ve mahlas bulunmayan mâni ile benzerlik gösterir. Tuyuğ nazım biçimi, daha çok Azeri ve Çağatay sahasında kullanılır. Rubai nazım biçimindeki konular tuyuğ nazım biçiminde de işlenir. Bu konular tasavvuf, felsefe, aşk, ölüm gibi konulardır. Tuyuğlarda, Halk edebiyatındaki manilerdeki gibi genelde birinci, ikinci ve dördüncü dizeler kendi içlerinde kafiyelidir. Üçüncü dize ise serbesttir.

Tuyuğ Özellikleri nelerdir?

Dört dizeden oluşur.
Birinci, ikinci ve dördüncü dizeler kendi içlerinde kafiyelidir. Üçüncü dize serbesttir.
Kafiye düzenleri genelde aaxa şeklindedir.
Tuyuğlar sıklıkla olmamakla birlikte aaaa kafiye düzeninde de yazılabilir. Aaaa kafiye düzenindeki tuyuğlara "musarra tuyuğ " adı verilir.
Tuyuğ nazım biçiminde daha çok cinaslı kafiye kullanılır.
Cinaslı kafiye kullanılmayan tuyuğlarda bulunmaktadır. Cinaslı kafiye tuyuğ için ayırt edici bir özellik değildir.
Tasavvuf, felsefe, ölüm gibi konular işlenir.
Tuyuğ nazım biçiminde tek bir aruz ölçüsü kullanılır, bu yönüyle divan edebiyatındaki rubai nazım biçiminden ayrılır.
Aruzun fâilâtün fâilâtün fâilün babıyla kaleme alınır.
Sayısı çok olmamakla beraber fâilâtün fâilâtün fâilün babıyla yazılmayan tuyuğlar da bulunur.
Tuyuğ nazım biçiminde ilk iki dize, asıl verilmek istenen fikre okuyucuyu hazırlar.
Asıl verilmek istenen fikir ve tema üçüncü veya dördüncü dizede verilir.
Dört dize, tek bentten oluştuğu için mahlas barındırmazlar.
Tuyuğlar dört mısradan oluştukları için şairin söylemek istedikleri, sanat ve üslubun gölgesinde kalmaz.
Türk şiirindeki mâni ile benzerlik gösterir.
Divan edebiyatında gazel veya kaside kadar sık kullanılan bir nazım biçimi değildir.
Tuyuğ bazım biçiminin örneklerini sıklıkla Azeri ve Çağatay sahalarında görülür.
Divan edebiyatındaki ilk tuyuğ örnekleri 14. yüzyılda verilmeye başlanır.
Tuyuğ nazım biçiminin divan edebiyatındaki en önemli temsilcisi Kadı Burhaneddin’dir.
Nesimi ve Ali Şir Nevai de tuyuğ nazım biçiminde birçok eser kaleme almışlardır.