ALS, hafızayı ve zihni etkilemiyor
Sigara ve zayıflık risk faktörü
Tüm dünyanın gözü geçtiğimiz yaz ALS hastalığına çevrilmişti. Hastalığa karşı farkındalık yaratmak amacıyla, eline bir kova buzlu suyu alan önce başından aşağı dökmüş, sonra da bunu videoya çekip sosyal medyada paylaşmıştı. “Ice Bucket Challenge” adı verilen eylemle farkındalık yaratma çabası kamuoyunda oldukça büyük ses getirmişti. ALS hastalığı her yıl olduğu gibi bu yıl da 21 Haziran Dünya ALS Günü kapsamında gündemde. Doç. Dr. Geysu Karlıkaya, günümüzde tedavisine yönelik çalışmaların devam ettiği ALS hastalığı ile ilgili önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.
Halk arasında ALS olarak bilinen ve geçen yıl bir kova buzlu su ‘Ice Bucket Challenge’ eylemiyle tüm dünyada gözlerin üzerine çevrildiği motor nöron hastalığı, beyin ve omurilikte bulunan kasların hareket etmesini sağlayan hücrelerin hasar görmesi sonucu ortaya çıkıyor. İlerleyici bir sinir sistemi hastalığı olan Amyotrofik Lateral Skleroz (ALS) önce genellikle kol ve bacakları etkiliyor, ardından bütün vücudu. Doç. Dr. Geysu Karlıkaya, kalem tutmada problemden yürürken ayakta takılmaya dek birçok belirti ile kendini gösteren ancak hafızayı ve zihni etkilemeyen ALS’de amacın hastanın yaşam kalitesini yükseltmek olduğunu belirtiyor. Sigaranın önemli bir risk faktörü olduğu ve özellikle zayıf yapılı kişilerde daha sık görülen hastalığın çoğunlukla askerler ve profesyonel futbol oynayan kişileri tehdit ettiğine dair araştırmalar da bulunuyor.
Çoğunlukla kol ve bacaklarda başlıyor
Doç. Dr. Geysu Karlıkaya, bulaşıcı olmayan, beyin ve omurilikte bulunan kasların hareket etmesini sağlayan hücrelerin hasar görmesi sonucu ortaya çıkan ALS’nin erken dönemde kaslarda sertlik, kramp ve seyirmelerle başlarken, temel bulguların kaslarda güçsüzlük ve erime olduğunu söylüyor. Etkilenen kaslara göre erken dönem bulguları da değişiklik gösterirken, elden başladığı durumda kalem tutmada, anahtar çevirmede veya çay bardağını kaldırmada güçlük meydana geliyor. ALS hastalığı bacaklardan başladığında ise yürüme güçlüğü ve yürürken ayakta takılmaya yol açıyor. Doç. Dr. Geysu Karlıkaya, hastalığın ağırlıklı olarak kol ve/veya bacaklarda başlasa da ilerleyen dönemlerde gövde kasları, konuşma ve solunum kaslarını da etkisine aldığını belirterek “Hastaların yaklaşık yüzde 10’unda konuşma, yutma ve solunum kaslarının ön planda etkilenmesi ile seyreder” diyor.
Yatağa bağımlı kılıyor
Hastalığın son evrelerine kadar kişinin günlük hayatındaki ihtiyaçlarını kendi başına karşılayabildiğini, kaslarda çok yoğun erimeler baş gösterdiğinde ise yürüyemez, konuşamaz ve kollarını kullanamaz hale geldiğini, buna karşın hafızanın ve zihnin etkilenmediğini belirten Doç. Dr. Geysu Karlıkaya, hasta yakınlarının sabırlı, şefkatli ve özenli davranmaları gerektiğini vurguluyor. ALS hastalığının tanısını koymak için çeşitli incelemeler yapıldığını belirten Doç. Dr. Geysu Karlıkaya “Kaslarda güçsüzlük, konuşma bozukluğu, seyirme gibi şikayetlerle başvuran hastalarda yapılacak ayrıntılı bir nörolojik muayene çok önemlidir. Refleks değişikliği, patolojik bulgular açısından değerlendirme yapılır, ardından EMG testi yapılarak tanı konulur. ALS hastalığını taklit eden hastalıkların ayırımı açısından kan tahlilleri de yapılır” diyor.
Amaç yaşam kalitesini artırmak
ALS’de hastaların yüzde 5’inin 20 yıldan fazla yaşayabildiğini belirten Doç. Dr. Geysu Karlıkaya, ALS hastalığının etkin bir tedavisi bulunmamakla birlikte tedavi konusunda yoğun çalışmaların devam ettiğini vurguluyor. Günümüzde temel amacın yaşam kalitesini artırmak olduğunu söyleyen Doç. Dr. Geysu Karlıkaya, hastanın sağlıklı ve dengeli beslenmesi, sık ama hafif yiyecekler yemesi, sıvı tüketimini artırması ve ideal kilosunu korumasının önemine dikkat çekiyor.
