Gebelikte şeker yükleme testi faydalı mı zararlı mı?
Canan Karatay "Şeker yükleme gereksizdir" dedikten sonra bu konuda tıp dünyası ikiye bölündü. İşte bu yazı gebelikte yapılan şeker testi nedir, kim, neden "Olmalı!" diyor; kim neden karşı çıkıyor hakkında...
Damla ÇELİKTABAN / HT MAGAZİN
Kimi doktorlar gebelik şekerinin tespitinin elzem, testin de zararsız olduğunu söylerken kimileri de gebe bünyeye gereksiz yere yük olacağını, bu testleri yapmak yerine doğru beslenmenin yeterli olduğunu belirtiyor…
Gebelik şekeri nedir ve nasıl tespit edilir?
Hayatı boyunca diyabet belirtisi göstermemiş bir kadında bile hamilelik süresince oluşabilecek ensülin dengesizlikleri yüzünden diyabete rastlanabiliyor. ‘Gestasyonel diyabet de denilen bu durum, hamileliklerin %3 ile %10’unda görülebiliyor. Hamile kalmadan önce de şeker hastalığı bulunan kadınlarda ise, gebelikte kan şekerini kontrol altında tutmak daha da zorlaşabiliyor. Bu sebeple diyabet hastası hamilelerin düzenli kontrol edilmesi ve uygun tedavi yöntemlerine dikkat ederek hamileliğini geçirmesi gerekiyor.
Hamileliğin başında, açlık şekerine bakılıyor ve herhangi bir risk durumu tespit edilmezse, gebeliğin 24. ve 28. haftaları arasında şeker yükleme testi yapılıyor. Bu testin sonucunda kandaki şeker seviyelerine bakılarak diyabet riski olup olmadığı öğrenilmiş oluyor.
Şeker yükleme testi nedir?
Şeker yükleme testi olarak bilinen oral glikoz tolerans testi, anne adayının ensülin dengesini ölçmek ve diyabet riski taşıyıp taşımadığını öğrenmek için yapılan bir test. Diyabet gelişme riskinin en yüksek olduğu haftalar olan 24. ve 28. haftalar arasında uygulanıyor.
İlk etapta 50 gr glikozlu su içirildikten sonra kan testi yapılıyor; eğer bunun sonuçları yüksek ya da sınırda çıkarsa aynı 100 gr oral glikoz testine gerek duyuluyor. Annenin belirli bir miktarda şeker almasını ve bir müddet aç kalmasını gerektirebilen bu uygulamalar, son zamanlarda epeyce tartışılıyor. Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Canan Karatay, doğal beslenen annelerin şeker hastalığına yakalanmayacağını belirterek rutin uygulanan şeker tarama testlerinin sakıncalı olabileceğini söylemişti.
DOĞAL BESLENEN GEBELERDE GEBELİK ŞEKERİ OLMAZ!
Canan Karatay’a göre, hiç yoktan, acaba ensülin direnci var mı diye zaten ensülin direnci gelişmiş olan bir anneye şeker yüklemesi yapılması hamileliğe de, bebeğe de zararlı. Karatay, diyabet riski olsun olmasın, tüm hamilelerin iyi beslenme ile gebelik şekerinden korunabileceğini iddia ediyor. Karatay Doğal, işlenmemiş yiyeceklerle beslenen annelerde gebelik şekeri gelişmeyeceğini, her gün düzenli olarak 20-30 dakika yürüyen gebelerde aynı zamanda doğal, işlenmemiş yiyeceklerle beslendikleri takdirde gebelik şekeri gelişmiş olsa dahi, gerileyip geçeceğini iddia ediyor.
Türkiye Jinekoloji ve Obstetri Derneği (TJOD) yaptığı açıklamada, şeker yükleme testinin herhangi bir zararının olmadığını, aksine hamileliğin başında tespit edilen diyabete müdahale edebilmek açısından oldukça önem arz ettiğini belirtiyor. TJOD’un açıklaması şeker yükleme testinin uzun yıllardan bu yana güvenle yapıldığını ve hem anne adayı hem de bebek için hayati önem taşıdığının altını çiziyor. TJOD yetkilileri “Hamile bir kadın bir dilim pasta ya da tatlı yediği takdirde bile neredeyse şeker yükleme testindeki ile aynı miktarda şeker vücuduna girmektedir” diyor.
Gebelikte tespit edilen diyabet fark edilemediğinde çok daha ağır sonuçları olabiliyor. Kadın doğum uzmanı Op. Dr. Semra Özer, bu testin yaptırılmasını önermenin her kadın doğum uzmanının görevi olduğunu belirtiyor: “Doğru beslenme her gebe için gereklidir. Bazı gebeler şeker hastasıdır ve bunu bilmiyordur, bu bilgisi olmadığı için doğru beslense bile bebeği zarar görebilir. Bunun sizin başınıza gelme ihtimali, düşük olsa bile vardır ve test ile bunu öğrenmek hedeflenir. Sadece iddia seviyesindeki zararı nedeniyle bu testi yaptırmayarak aldığınız riskin bilincinde iseniz, kimse sizi testi yaptırmaya zorlamamaktadır.”
Dr. Semra Özer’e göre şeker testi yaptırmamayı tercih eden anne adaylarının, bu tercihlerinin bilincinde olarak en azından kendilerinde şeker hastalığı varmış gibi diyet ve egzersiz yapmaları gerekiyor. Bunun yanı sıra açlık ve tokluk şekerlerinin de sık sık ölçtürülmesi gerekiyor.
Bu konuda henüz yasal bir zorunluluk olmadığı için, karar vermek yine anne adaylarına düşüyor. Herhangi bir diyabet riski taşımıyor olsanız bile, şeker yüklemesi testi yaptırıp yaptırmayacağınıza bir uzmana danışarak karar vermenizde yarar var.
Tespit edilmemiş gebelik şekeri nelere yol açar?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu’nun belirttiği üzere şeker yükleme testi uygulanmamış olan anne adaylarında, olası şeker hastalığı durumunda kan şekeri seviyesi kontrol altına alınmaz. Bu durumda gebeler böbrek enfeksiyonu, dirençli vajinal mantarı gibi rahatsızlıklar açısından korunmasız kalabilirler.
Bebeklerde anomali gelişme riski, normal gebeliklerde olan oranlar gibidir. Fakat kandaki şekerin ani olarak yükselmesi nedeniyle, bebeğin anne karnında ani olarak kaybedilmesi olasılığı yükselir. Özellikle tedaviyi aksatan ve kan şekeri seviyesi olması gerekenden farklı olan kadınlarda bu risk çok yüksektir. Kan şekerindeki yükseklik bebeğin fazla kilolu doğmasına, amniyon sıvısında artışa neden olabilir. Doğum sırasında bebekte bazı sorunlar gelişebilir. Bunların arasında en fazla yaşanan sorun bebekte oksijensizlik belirtisi olmasıdır. Bunun dışında bebekte kan şekerinin düşmesi, kanında kalsiyum seviyesinin düşmesi, akciğerin tam olarak gelişmemesi nedeniyle solunum zorluğu olması ve sarılık gibi ciddi sorunlar yaşanabilir. Daha ileri dönemlerde bebekte şeker hastalığı ve kalp hastalığı gelişimi gözlenebilir.
DİĞER GÖRÜŞLER
Türkiye'de Karatay’ı destekleyen profesyonellerin sayısı yüksek olmasa da yabancı doğum profesyonelleri arasında hamilikte yapılan gebelik şekeri testinin gereksiz olduğunu ifade edenler var. Tanınmış ebe İna May Gaskin bunlardan biri. İna May Gaskin Doğuma Hazırlık Rehberi’nde gebelik şekeri tarama testi konusunda düşüncelerini şöyle ifade ediyor: “Gebelik şekeri gerçekte bir hastalık değildir. Şeker hastalığından farkı bebek doğduktan sonra bitmesidir. Glikoz Toleransı Testi pek güvenilir değildir. Kadınlara test farklı zamanlarda yeniden yapıldığında sonuçlar yüzde 50 ile 70 arasında farklı çıkabilir. Elimizdeki en iyi kanıt gebelik şekerinin ister diyetle ister ensülinle olsun anneler ve bebekler için sonucu iyileştirecek bir tedavisi olmadığını söylüyor. Kısacası bu test yüzünden oluşacak gerginliğe ondan edinilecek bilgi için değmez.”
