Mesnevi nedir? Nazım biçimi olan mesnevi ne demek, özellikleri ve örnekleri neler?

13. yüzyılda başlayıp 19. yüzyıla kadar devam eden Divan edebiyatında birçok farklı nazım biçimi kullanılmıştır. Bu nazım biçimleri, dizelerin yapıları, aruz ölçüleri, kafiye düzenleri ve şiirde işlenen konulara göre ayrılırlar. Peki bu nazım biçimlerinden biri olan mesnevi nedir? Mesnevi nazım biçiminin özellikleri nelerdir? Bu soruların cevaplarını ve mesnevi örneklerini sizler için hazırladık.

Giriş: 23.11.2023 - 17:36 Güncelleme: 23.11.2023 - 17:36

facebook
twitter-x
linkedin
whatsapp
mail

Sözlük anlamı “ikişer ikişer” anlamındaki mesnâ kelimesinden gelen mesnevi beyitlerle yazılan ve edebiyatımızda sıklıkla kullanılan bir nazım biçimidir. Mesnevi nazım biçimi olarak ilk defa Fars edebiyatında kullanılmıştır. Dini, tasavvufi, tarihi, ilmi, destani konuların işlendiği mesnevi nazım biçimi uzun hikayelerin anlatımında da kullanılan bir biçimdir.

Mesnevi Nedir?

Beyitlerle yazılan mesnevide her beyit kendi içinde kafiyelidir. Bu sebeple divan şairleri uzun hikayeleri yazmak için bu nazım biçimi kullanmışlardır. Mesneviler Divan edebiyatının hikaye ve roman türü olarak kabul edilir. Mesnevilerde beyit sınırlaması yoktur. Mesnevinin bizim edebiyatımızdaki ilk örneklerine 13. yüzyılda rastlarız. Anadolu coğrafyasında telif edilen ilk Türkçe mesnevi Yunus Emre’nin Risâletü'n-nushiyye isimli eseridir.

Mesnevi Özellikleri nelerdir?

Beyitlerle yazılır.
Her beyit kendi içinde kafiyelidir.
Kafiye düzeni aa, bb, cc, dd.. şeklindedir.
Aruz ölçüsüyle, aruzun kısa kalıplarıyla yazılır.
Beyit sayısı sınırsızdır. Örneğin Mevlana’nın Mesnevi’si 25.700 beyittir.
Beyitler arasında anlam bütünlüğü vardır.
Bir şairin beş mesneviden oluşan eserler bütününe “hamse” denir.
Aşk, tasavvuf, kahramanlık, savaş gibi konular işlenir.
Uzun mesnevilerde anlatımdaki tekdüzeliği kırmak için kahramanın ağzından söylenen gazellere de yer verilir.
Mesneviler okuyucuya bilgi vermek, onu eğitmek amacıyla yazılmış mesneviler; kahramanlık duygusunu öne çıkaran mesneviler; okuyucunun edebî zevkine hitap eden, ana çizgisi aşk ve macera olan mesneviler; şairlerin başından geçen, gördükleri olayları anlatan ya da toplum hayatından kesitler veren eserler şeklinde gruplandırılabilir.
Türk edebiyatındaki ilk mesnevi Yusuf Has Hacib’in ait Kutadgu Bilig adlı eseridir.
Anadolu coğrafyasındaki ilk mesnevi Yunus Emre’nin Risâletü'n-nushiyye isimli eseridir.
Mesneviler de kasideler gibi belli başlı bölümlerden oluşur.
Mesneviyi oluşturan bölümler temelde giriş, konunun işlendiği bölüm ve sonuç bölümüdür,Mesnevinin Giriş Bölümü: Mesneviye giriş yapılan bölümdür. Kendi içinde ayrı bölümleri bulunur.
Besmele
Tevhid: Allah’ın birliği ve bütünlüğü anlatılır.
Münacaat: Allah’a yalvarış ve yakarışlarda bulunulur.
Naat: Muhammed övülür.
Mirac: Miraç olayı anlatılır.
Medh-i Çihar Yar: Genellikle dört halife övülür. Dört halife dışında devrin büyükleri de övülebilir.
Medhiyye: Mesnevinin sunulacağı kişiye övgüler bulunur.
Sebeb-i telif: Mesnevinin yazılış nedeni belirtilir.
Mesnevinin Konusunun İşlendiği Bölüm: Ağâz-ı dâstan denilir. Bu bölümde mesnevi işlenilecek olan konu anlatılır. Bu konu anlatılırken arada ana konuyla ilgili diğer konular da kısaca anlatılabilir.
Mesnevinin Sonuç Bölümü: Hatime denilir. Mesnevinin sonuca bağlandığı, hikâyenin tamamlandığı bölümdür.