Türkiye bunu tartışıyor: Başkanlık ama nasıl?

Yeni anayasa çalışmaları için hazırlıklar tüm hızıyla devam ediyor. Başbakan Ahmet Davutoğlu başkanlığındaki AK Parti heyeti, CHP ve MHP ile yaptığı temaslarda yeni anayasa için destek bulurken, yeni anayasa içinde olması planlanan başkanlık sistemine vetoyla karşılaştı.

Başbakan Davutoğlu ve beraberindeki heyet önce Kemal Kılıçdaroğlu başkanlığındaki CHP heyeti ile bir araya geldi. Yaklaşık 2 saat 15 dakika süren toplantıda CHP heyeti adına konuşan CHP Genel Başkan Yardımcısı Haluk Koç yeni anayasa, Meclis içtüzüğü, AB ile uyum yasaları konularında destek vereceklerini ancak, başkanlık sistemine karşı tutumlarının değişmediğini açıkladı.

Daha sonra Devlet Bahçeli liderliğinde MHP heyeti ile bir araya gelen Davutoğlu, CHP heyetiyle benzer bir tutumla karşılaştı. 1 saat 40 dakika süren görüşmenin ardından MHP heyetinin görüşlerini ve toplantıda ele alınan konuları aktaran, MHP Genel Başkan Yardımcısı Oktay Öztürk'ün, başkanlık sistemi için "zinhar" demesi dikkat çekti. Bununla birlikte Öztürk, yeni anayasa, Meclis içtüzüğü, AB ile uyum yasaları konusunda desteklerini açıkladı.

AK Parti ile HDP arasında yaşanan gerilim nedeniyle yeni anayasa konusunda bir görüşme gerçekleşmedi.

4 BAŞLIKTA UZLAŞILAN KONULAR

Yeni anayasa: AK Parti heyetinin hem CHP, hem de MHP ile yaptığı görüşmelerden çıkan ortak sonuç, Türkiye'nin 12 Eylül Anayasası'ndan arındırılarak, halk desteğinin de alındığı sivil bir anayasa üzerinde anlaşılması oldu. CHP ve MHP heyetleri, daha önce Meclis çatısı altında kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu'nun görevini sürdürmesi gerektiğini görüş bildirirken, daha önce uzlaşılan 60 maddenin kabul edilerek, "61'inci madde" ile yola devam edilmesi yönünde anlaşma sağlandı. Meclis'te grubu bulunan 4 partinin eşit sayıda üye vermesi ile kurulan komisyonun yeni aynı şekilde işlemesi, AK Parti heyetinin HDP ile görüşmemesi bağlamında dikkat çeken başka bir nokta oldu.

Meclis içtüzüğü: TBMM internet sitesinde "Meclis'in el kitabı" da denilen Meclis içtüzüğü ile; genel kuruldan komisyonlara, Başkanlık Divanı'ndan danışma kurulu ve siyasi parti gruplarına kadar Meclis içindeki kurumlar yapı ve işleyişleri İçtüzük'le düzenlenir. Milletvekillerinin teklif ve önerge verme, konuşma imkan ve süreleri gibi kanun yapımı ve denetim faaliyetleri, yine İçtüzük’ün düzenlediği konular arasındadır. 1973 yılında yazılan Meclis İçtüzüğü'nde çeşitli değişikliler yapılarak bugüne kadar gelmiştir. AK Parti heyetinin CHP ve MHP ile yaptığı görüşmelerde bu içtüzüğün de değişmesi konusunda mutabakata varıldı. Üzerinde görüşülen başlıca konu ise, birçok ülkedeki işleyiş göz önüne alındığında yasa tasarılarının ve tekliflerin önce komisyonlarda uzlaşılarak daha sonra Meclis'te oylamaya sunulması yönünde, Meclis çalışmasını daha hızlandırılacak şekilde düzenlenmesi gerektiği düşüncesinde birleşildi.

AB ile uyum yasaları: CHP ve MHP heyetleri Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne (AB) üyeliği yolunda çıkarması gereken uyum yasalarında AK Parti'ye destek vereceklerini açıkladı. CHP'li Koç bu konuda "CHP AB ile getirilen tüm paketlere olumlu oy kullanmıştır" derken, MHP'li Öztürk de daha önce olduğu gibi destek sağlayacaklarını açıkladı.

ANLAŞILAMAYAN TEK BAŞLIK: BAŞKANLIK SİSTEMİ

AK Parti heyeti başkanlık sistemi konusunda hem CHP'den, hem de MHP'den olumsuz yanıt aldı. MHP heyetinden "zinhar" yanıtı alan Başbakan Davutoğlu, görüşmelerin ardından partisinin ilk grup toplantısında "Tabuları yıkmalıyız" mesajını gönderdi.

2011 yılında Anayasa Uzlaşma Komisyonu'nda başkanlık sistemi teklifini ileten AK Parti'nin önerisinde şu maddeler yer almıştı:

* Başkanlık süresi 5 yıldır, bir kişi en fazla 2 defa seçilebilir.

* Başkanlık seçimi için en az yüzde 5 oy almış partiler ve 100 bin seçmen aday gösterebilir.

* Başkan milletvekilliği yapamaz.

* Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan başkan seçilir. (Yüzde 50+1 oy)

* Başkan, devletin başıdır. Yürütme yetkisi başkandadır. Başkanın görev ve yetkileri; ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclis'e yıllık mesaj vermek. Kanunları onamak ve kanunların anayasaya aykırı olması durumunda Anayasa Mahkemesi'ne iptal davası açmak. Bakanları atamak. Kararname çıkarmak. TSK'ya başkomutanlık.

* Başkan seçilenin oy pusulasında başkan yardımcısı adayı olarak yer alan kişi, başkan seçildiği anda başkan yardımcılığına seçilmiş olur.

* Başkanlık makamının herhangi bir nedenle boşalması durumunda başkan yardımcısı geçer ve yetkilerini kullanır. Başkan yardımcılığının herhangi bir nedenle boşalması durumunda ise yerine vekalet edecek kişiyi başkanın göstereceği üç aday arasında Meclis seçer.

1 Kasım AK Parti seçim beyannamesinden: "AK Parti olarak, demokratik bir perspektifle yapılandırıldığında, parlamenter sistemle başkanlık sistemi arasında demokrasiye uyum açısından bir fark bulunmadığı kanaatindeyiz. Nitekim her iki sistemin de olumlu örneklerine rastlanabileceği gibi olumsuz örneklerine de rastlanabilir. Ancak bir yandan vesayetçi bir şekilde kurgulanarak demokratik doğasından koparılmış parlamenter sistemin yol açtığı siyasal istikrarsızlıklar, öte yandan Yeni Türkiye vizyonumuzun ihtiyaç duyduğu etkin ve dinamik yönetim dolayısıyla, başkanlık sisteminin daha uygun bir yönetim modeli olduğuna inanıyoruz. Yeni sistemde meşru siyasi otoriteye hesap vermeyen paralel yapılara kesinlikle izin vermeyeceğiz. Milletimizin teveccühüyle hazırlayacağımız özgürlükçü ve insan odaklı yeni Anayasa ile seçimlerin istikrar üretebildiği, yasama ve yürütmenin müstakil olarak etkin olduğu, demokratik denge ve kontrol mekanizmalarının öngörüldüğü, toplumsal farklılıkların siyasal temsilinin sağlandığı, ademi merkeziyetçi bir idare sisteminin güçlendirildiği, karar alma süreçlerinin hızlandığı, her türlü vesayetin engellendiği yeni bir siyasal sisteme geçebiliriz. Bu çerçevede öngördüğümüz başkanlık sistemi, Türkiye'nin AK Parti iktidarında geçirdiği demokratik dönüşümü nihai sonucuna erdirerek, 2023 ve sonrasına yönelik kalkınma hedeflerine ulaşmasını kolaylaştıracak bir çerçeveye sahip olacaktır."

CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN'IN BAŞKANLIĞA BAKIŞI

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da başkanlık sisteminden yana olduğu, mevcut sistemin sorunlar barındırdığı yönünde görüşlerini ortaya koydu. "Türkiye'ye özgü başkanlık sistemi" de diyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, başkanlık sistemi, yarı başkanlık sistemi ve partili başkanlık sistemlerini de gündeme taşımıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Başkanlık sistemi Türkiye'ye sıçrama kazandırır. Ama olmazsa, partili cumhurbaşkanlığı da mevcut tıkanıklığın aşılmasını sağlar" demişti.

Başkanlık sistemi: Tartışılan ve muhalefet partileri tarafından reddedilen başkanlık sisteminde AK Parti kulislerinde en çok ABD'dekine benzer bir sistem konuşuluyor. Ancak, Meclis'i feshetme yetkisi ve kararname çıkarma yetkileri muhalefet partilerinin temel itiraz noktası olarak bulunuyor.

Yarı başkanlık sistemi: Bu sistemde ise Fransa'daki başkanlık sisteminin bir benzeri konuşuluyor. Anayasa görüşmeleri sırasında bu sistemin ayrıntılarının da görüşülebileceği ileri sürülüyor.

Partili cumhurbaşkanlığı: AKP, partili cumhurbaşkanlığı sistemiyle cumhurbaşkanı ile başbakanın aynı partiden olmasına karşın yetkilerin cumhurbaşkanında toplanacak olması nedeniyle taraflar arasında bir yetki çatışması yaşanmayacağını düşünüyor.