Etken fiil nedir, ne demek? Etken fiil örnek cümleleri, ekleri ve konu anlatımı
Bir varlığını yaptığı işi ya da eylemi aldığı çeşitli ekler ile bir zamana ve bir kişiye bağlayan kelimelere fiil adı verilmektedir. Almış olduğu şahıs ekleri ile kişileri; kipler ile ise zamanı belirten fiiller iş, oluş ve kılış fiilleri olmak üzere kendi içinde ise üçe ayrılırlar. Türkçede yüklemi bir fiilden meydana gelen cümleler ise fiil cümleleri adı verilmektedir. Fiil cümlelerinde yer alan fiillerin özneye ya da nesneye göre bir anlam kazanması ise fillerde çatı başlığı altında incelenmektedir. Peki, özne yüklem ilişkisi ile alakalı konulardan bir tanesi olan etken fiil nedir? Etken fiil örnekleri nelerdir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında...
Özne yüklem ilişkisine dayanması sebebiyle öznelerine göre fiil çatıları adı altında yer alan etken fiiller, en genel ifadeyle gerçek özneye sahip fiiller olarak tarif edilirler. Kendi içinde geçişli ve geçişsiz olarak da iki türe ayrılan etken çatılı fiil nedir? İşte, tüm detaylar...
Etken Fiil
Etken çatılı fiil nedir sorusunu yanıtlamadan önce, bir fiil cümlesi içinde özne-yüklem ilişkisinden kısaca bahsetmek gerekmektedir. Öznelerine göre fiil çatıları ya da bir diğer ifadeyle özne yüklem ilişkisi, bir cümle içindeki yüklem ile öznenin ilişkisini incelemekte ve bu incelemeye bağlı olarak da etken fiiller, edilgen, fiiller, dönüşlü fiiller ve işteş fiiller olmak üzere 4 ayrı gruba ayrılmaktadır.
Peki, bugünkü yazımızın konusu olan etken çatılı fiiller nedir? Bir cümle içinde yüklemde belirtilen eylem ya da işi yapan kişinin gerçek biz özne ise, bu fillere etken çatılı fiil ya da etken fiil adı verilmektedir. Bu cümlelerde etken fiilin belirtmekte olduğu iş ya da eylem öznenin bizzat kendisi tarafından yapılmaktadır.
Etken fiillerin bir diğer önemli özelliği ise bu fiillerin hem geçişli hem de geçişsiz olabilmesidir. Bir cümle içinde yer alan etken fiile “ne, neyi, kimi” soruları yöneltildiğinde cevap alıyorsa geçişli etken fiil; eğer bu sorulara bir cevap gelmiyorsa da geçişsiz etken fiil adı verilmektedir.
Etken Fiil Örnekleri
Yukarıda tüm detayları ile tanımı yaptığımız ve kendine has özelliklerinden bahsettiğimiz etken fiillerin örneklerini yazımızın devamında bulabilirsiniz:
Örnek:
Yukarıda vermiş olduğumuz örneklerden de görüleceği üzere altı çizili olan almak, fırçalamak, unutmak ve gitmek eylemlerini gerçekleştiren bir gerçek özne (Ahmet, ben, Cemal ve babam) yer almaktadır. Bu dört cümlede iş ya da eylem gerçek bir kişi tarafından yapıldığı için bu yüklemler etken çatılı fiildir.
Etken fiiller konusunda dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise, öznesi gizli olan yüklemlerin de etken çatılı fiil olabileceğidir. Etken fiiller de önemli olan o cümle içindeki öznenin gizli ya da açık olması değil; o öznenin fiilde belirtilen iş, eylem ya da hareketi yapıp yapmadığıdır. Eğer gizli öznesi olan bir cümlede, fiilde belirtilen işi o özne yapıyorsa bu fiil de etken yapılı bir fiildir.
Örnek:
Görüleceği üzere yukarıdaki üç örneğimizde de gizli özne yer almaktadır. Ancak bu gizli özneler (O, ben) fiilde bahsedilen iş ve eylemi gerçekleştirdiği için bu cümlelerin yüklemleri etken fiildir.
