Emekliler arasında EYT farkı var mıdır?
Emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesi bir yıl önce hayata geçti ancak EYT'lilerin diğer emeklilerden farkı olup olmadığına yönelik sorular gelmeye devam ediyor. EYT'lilerin bir kısmı düşük aylıkla emekli oldu. Yeni bir düzenleme yapılmazsa emeklilik dilekçesini bu yıl vermeyenler açısından emekli aylığında düşüş riski ortaya çıktı. Peki EYT'liler ile diğer emekliler arasında fark var mıdır? Düşük emekli aylığı sonradan artırılabilir mi? Çalışmaya devam edilse bile 2025'teki düşüşten korunmak mümkün mü? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, emeklilik ile ilgili merak edilenleri yazdı...
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi geçen yıl mart ayında yayımlandı. O tarihten bu yana 2,3 milyon dolayında kişi emekli oldu. EYT’den emekli olan kişi sayısının beş yıl içinde yaklaşık 5 milyona ulaşması bekleniyor.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Hem emekli olan, hem de emekliliğe hak kazanmış veya hak kazanmaya yakın EYT’lilerden çeşitli sorular geliyor. Emeklilik dilekçesini bu yıl verenler ile gelecek yıl ve daha sonra verenler arasında ortaya çıkacak emekli aylığı farkı dolayısıyla da kafalarda çok sayıda soru işareti oluştu. Emekli olmuş veya olmayı planlayanların kafasındaki soruları sizler için derleyip cevaplamaya çalıştım.
EYT’LİLER İLE NORMAL EMEKLİLER ARASINDA FARK VAR MIDIR?
Değerli bir meslektaşım EYT’den emeklilik hakkını kazanmış ama EYT düzenlemesi olmasaydı bile bir yıl sonra emekli olabiliyor. Yakın çevresinden bazı arkadaşları EYT’den emekli olursa ileride sorunla karşılaşabileceğini, bir yıl daha sabredip normal emekli olmasının daha iyi olacağını söylemiş.
EYT düzenlemesinden yararlanarak emekli olanlar ile normal emekliler arasında hiçbir fark bulunmuyor. Tüm emeklilerin aylıkları aynı kurala göre hesaplanıyor. Altı ayda bir yapılan emekli aylığı zamları da yine aynı kurala göre gerçekleştiriliyor.
EYT’liler ile diğer emekliler arasında tek fark, prim günlerinin daha az olmasından kaynaklı emekli aylıklarının düşük bağlanmasıdır. Yaş koşulu kaldırıldığı için asgari prim gününü dolduran EYT’liler hemen emekli oldular. EYT çıkmadan önce erkekler ortalama 52 – 53 yaşında emekli olduklarından prim günleri daha fazla idi. Emekli aylıkları da prim günlerine bağlı olarak daha yüksekti. EYT’lilerin birçoğu 5000 – 5975 prim günü ile emekli olduklarından emekli aylıkları düşük bağlandı.
EMEKLİ AYLIĞI SONRADAN ARTIRILABİLİR Mİ?
Emekli aylığının sonradan artırılması mümkündür. Bunun için emekli aylığının kestirilip çalışmaya devam edilmesi gerekir. Bu noktada hesaplama iyi yapılmalıdır. “Emekli aylığında sağlanacak artış emekli aylığının kestirilmesine değer mi?” sorusuna cevap aranmalıdır.
Örneğin, emekli aylığı 12.500 lira, yaşı da henüz 45 olan bir kişi brüt asgari ücretin 3-4 katından (60.000 – 80.000 TL’den) fazla ücretle çalışma imkânı buldu diyelim, bu kişi emekli aylığını kestirmeden devam ederse eline ayda 12.500 TL, yılda 150.000 TL para geçer ama hayatı boyunca düşük emekli aylığı alır. Yatırılan sosyal güvenlik destek priminin (SGDP) emekli aylığına hiçbir katkısı olmaz.
Aynı kişi emekli aylığını kestirip çalışmaya devam ettiğinde her yıla karşılık emekli aylığında 1.500 TL artış yapabiliyorsa 5 yılın sonunda emekli aylığı 7.500 TL artar. Emekli aylığını kestirdiği için 5 yıl boyunca mahrum kalacağı 750.000 TL’yi, aylığındaki 7.500 TL artışla 100 ayda (yaklaşık 8 yılda) telafi eder ve ömrünün sonuna kadar 12.500 TL yerine 20.000 TL aylık alır.
Örneğimizdeki kişi emekli aylığını kestirdikten sonra her yıla karşılık 2.500 TL artış yapabiliyorsa bu durumda emekli aylığı 5 yıl çalışma sonucu 12.500 TL artar. Beş yılda uğradığı kaybı ise yeniden emekli olduğunda 5 yılda telafi edip emeklilik hayatının geri kalan kısmında daha rahat edebilir.
Çalışırken aldığı ücret düşük olan kişiler için ise emekli aylığını kestirmek avantajlı olmayabilir. Aylıkta artış sağlansa bile aylığını kestirdiği için uğrayacağı kaybı çok uzun sürede telafi edecekse emekli aylığını kestirmek doğru olmaz.
ÇALIŞMAYA DEVAM EDEREK 2025’TEKİ DÜŞÜŞTEN KORUNMAK MÜMKÜN MÜ?
Emeklilik dilekçesini 2024 yılında verenlere 2025 yılında verenlere göre yüzde 30 – 35 oranında daha yüksek aylık bağlanacak. 2025 yılında verenler ise daha düşük aylıkla emekli olabilecekler.
Ayrıntılarını daha önce yazdığım emekli aylığındaki düşüş sadece 2025 yılında emekli olanlar için değil henüz emekli olmamış herkes için geçerlidir. E-Devlet’te görünen emekli aylıkları 2025 yılında yeni güncelleme katsayısı ile hesaplanacak ve yeni tutar şu an görünen tutarın altında olacak.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı dilekçe tarihine göre ortaya çıkacak farkın giderilmesi için bir çalışma başlattı. Bu çalışmanın nasıl sonuçlanacağını ekim veya kasım ayında göreceğiz.
Yeni bir düzenleme yapılmadığını varsayalım. Çalışmaya devam etmek isteyen ama aylığının da düşmesini istemeyen bir kişiyi ele alalım. Bu durumda emekli aylığındaki düşüşten etkilenmemek için şöyle bir yol izlemek mümkündür. 2024 yılı içinde dilekçe vererek önce emekli aylığı bağlatılır. Aylık bağlandıktan hemen sonra tekrar bir dilekçe verilerek emekli aylığı kestirilir ve yeniden çalışmaya devam edilir.
Bunu yapan kişinin 2024 yılı itibarıyla hak kazanmış olduğu emekli aylığı korunur. 2025’te ortaya çıkacak düşüşten etkilenmez. Sonraki yıllardaki çalışmasına karşılık da kısmi aylık bağlanır.
