Şemdinli'de aslında ne oldu? (1)

Şemdinli... Türkiye’nin, 1984’teki PKK baskınıyla tanıdığı ilçe, 28 yıl sonra yeniden PKK saldırısıyla gündemde...

Her şey 23 Temmuz’da örgütün yol kesip üç saat kimlik kontrolü yapmasıyla başladı. İddiaya göre bu sefer hedef kenti ele geçirmekti. Eşine az rastlanır şekilde, geniş alanda tam 20 gün süren çatışmalar yaşandı. 6 köy ve mezrada yaşayan yaklaşık 1050 kişi önce köylerini terk etmek istemedi. Ancak yoğun bombardımanla PKK’nın köylerin etrafına yerleştiği ortaya çıkınca, dünyanın ünlü balları arasında sayılan Şemdinli Balı’nı da üreten köylüler göç etmek zorunda kaldı. Geride üzüm, ceviz ve elma bahçeleri ile küçük ve büyükbaş hayvanlarını bırakarak ilçe merkezi ile çevresindeki yakınlarına sığındılar. Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay “Şemdinli’de cüretkâr saldırı” dedi ama resmi açıklama yapılmayınca yaşananlar bir sır olarak kaldı. HABERTÜRK muhabiri Zülfikar Aydın bu esrar perdesini aralamak için Şemdinli’ye gitti.

İŞTE PKK’NIN ŞEMDİNLİ’Yİ DÜŞÜRME PLANI

Her şey PKK’­nın 23 Tem­mu­z’­da yol ke­sip 3 sa­at kim­lik kon­tro­lü yap­ma­sıy­la baş­la­dı. Olay du­yul­du­ğun­da gü­ven­lik güç­le­ri, ön­ce PKK’­lı­la­rın ka­çış böl­ge­si­ne ya­ni Go­man Da­ğı­’nın ar­dın­da Irak sı­nı­rı­na uza­nan böl­ge­yi bom­ba­la­dı. Ar­dından hem helikopter hem de karadan asker sevkıyatı ile operasyon yaptı. PKK’nın yeni saldırı taktiği de ilk anda yapılan bu sevkıyatta 4 askerin şehit edilmesiyle fark edildi.

TEPELERE UÇAKSAVAR TAŞIDILAR

Güvenlik güçleri ve Hakkâri’deki üst düzey bir yetkilinin verdiği bilgilere göre, PKK İran-Irak sınırının birleştiği noktadan Şemdinli’yi çevreleyen 20-30 kilometrelik bir yay içinde önceden aylar süren büyük bir hazırlık yaptı. Güvenlik güçlerinin son dönemde araziye daha az çıkmasından yararlanan PKK sadece Şemdinli ilçe merkezini gören 6 ayrı tepeye doçka uçaksavar yerleştirdi. PKK’lıların uçaksavarları yerleştirdiği bu tepeleri önceden tespit edip 2 ay boyunca kazı yaptıkları anlaşıldı.

F-16 VE KOBRA’YI HEDEF ALDILAR

23 Temmuz’da yol kesip kimlik kontrolü yapan PKK’lı grup ağırlıklı olarak Irak sınırına doğru çekilirken sadece ilçe merkezini gören tepelere değil Irak sınırına uzanan Cami Dağı ve Derecik bölgesi çevresine hâkim tepelere de uçaksavar yerleştirdi. PKK’nın aylarca sürdüğü anlaşılan bu yeni taktiğinin şifresi de askerin havadan F-16 ve Kobra helikopterle alanı bombaladığı ilk günlerde ortaya çıktı. Yaklaşık 30 kilometrelik Tekeli ve Goman Dağı, Derecik ve Çukurca yönünde derin vadilerin bulunduğu tepelerden uçaksavarlarla havadan müdahale eden F-16 ve Kobra tipi helikopterlere yoğun ateş açıldı.

PKK’NIN HAVA SAVUNMA SİSTEMİ

Bu yolla askeri önce kırsal alana çekip burada kayıp verdirerek araziye çıkamaz hale getirmek isteyen PKK, daha sonra Şemdinli ilçe merkezine sızmak niyetindeydi. Çatışmanın başladığı ilk günlerde Şemdinli Goman Dağı’nın ardında uza­nan Yi­ğit­ler mez­ra­sı ya­kın­la­rı­na ko­man­do gru­bu in­dir­mek is­te­yen bir he­li­kop­ter, PKK uçak­sa­var­la­rı­nın aç­tı­ğı ateş­ten ma­nev­ra­lar ya­parak kurtuldu. F-16 desteğiyle tespit edilebilen bazı noktalar vuruldu ancak Şemdinli kırsalında Irak sınırına uzanan yaklaşık 15 ayrı noktada PKK’nın uçaksavar kurduğu da anlaşıldı.

KÖYE BOMBARDIMAN TUZAĞI

PKK’nın kurduğu bu hava savunma sistemi, hafif silahlarla hareket eden PKK’lı grupların güvenliğini artırınca, bu gruplar ilçenin çevresinde daha rahat hareket etme şansına erişti. Hakkâri’de görevli üst düzey bir yetkili, PKK’nın saldırısı ve Şemdinli’yi ele geçirme planıyla ilgili şunları anlattı: “Bir doçka’yı Cem Köyü mezrası içine kurmuşlardı. Bunu fark ettik ve yetkililer o bölgeye yönelik bombardımanda hassas davrandı. O köyün bombardımanda hedef alınmasını istiyorlardı. Telsiz kestirmelerinden Şemdinli ilçe çevresindeki tepe ve dağlarda yaklaşık 200 kişi olduklarını değerlendirdik.”

İRAN’DAN 400 KİŞİLİK GRUP

Aynı yetkili örgütün asıl planını hayata geçiremediğini belirterek şöyle konuştu: “Operasyon sürerken ilk saldırıyı yapan Irak’tan gelen grubun telsiz kestirmelerinden Şemdinli’yi ele geçirmek ya da bir noktaya bayrak dikmek istediklerini anladık. Planlarının ilk aşamasında başarısız oldular. Asıl amaçları İran tarafından Şehidan ve Jermi bölgesinden gelerek ilçe etrafında bir yay çizerek girecek olan 400 kişilik grupla birlikte ilçe merkezine bayrak dikmekti. Bu saldırı öncesi örgütün yöneticisi olan bir kişinin de İran tarafına geçtiğini tespit ettik.”

EN BÜYÜK ZARARI KÖYLÜLER GÖRÜYOR

‘Bıktım artık, bitiyor sonra yine başlıyor’‘

Şemdinli’de 11 Ağustos’ta sona erdiği açıklanan operasyonlar sırasında boşaltılan köylere geri dönüş köylünün tercihine bırakıldı. Ancak “15 Ağustos sendromu” nedeniyle köylüler evlerine dönmek yerine ilçe merkezine göç etmeyi tercih etti. Sarp dağlık alandaki üç bölgeye yayılmış üç mezradan oluşan Yiğitler Orta Mahalle mezrasına ulaştığımızda Zübeyir Yaşar, “kaçakçı kamyonu” denilen araçla çıktığı köyünde evini taşıyordu. Evini ve ekilmiş bahçesini geride bırakan Zübeyir Yaşar köyü neden terk ettiğini şöyle anlattı: “Çünkü bıktım. Çocuklarım var... Bugün operasyon bitiyor ama yarın operasyon yine olacak. Sonra yine olacak. PKK hep bu dağlarda... Hep aynı şey oluyor. Bitiyor yine başlıyor.”

‘Top seslerinden hayvanlar bile kaçtı’

Ra­him Kap­lan, ça­tış­ma böl­ge­si Go­man Dağı’ndaki Koç­yi­ğit­ler mez­ra­sın­da ya­şı­yor. Bah­çe­le­rin­de el­ma, üzüm ve ce­viz ağaç­la­rı ye­tiş­ti­ri­yor, arı­cı­lık ya­pı­yor­du. Kö­yün çev­re­sin­de yer­le­şen PKK’­lı­la­rı he­def­le­yen top­çu atış­la­rın­da bah­çe­le­ri­nin za­rar gör­dü­ğü­nü an­la­tan Kap­lan şöy­le ko­nuş­tu: “Ça­tış­ma­lar bit­ti ama köy­de­ki bü­tün ağaç­la­rım yan­dı ya da ku­ru­du. Yıl­lar­dır bak­tı­ğım yüz­ler­ce kök ağa­cım yok ol­du. Köy­de­ki hay­van­la­rı­mı­zı ahır­la­rın­da bı­ra­kıp kaç­mış­tık. Dön­dü­ğümüz­de hay­van­larımızı bile bulamadık. Top sesleri bırakın insanı, hayvanları bile o kadar rahatsız ediyor ki; hepsi ahırlarından kaçtı. Bazılarının hayvanları yem verilmediği için ahırlarında telef oldu. Bütün gelirim köydeki meyve bahçesinden ve yetiştirdiğim arılardan geliyordu. Şimdi ne yapacağım bilmiyorum? Bildiğim bir tek şey var. Şehirde adam alıp hapse atmakla, dağda silahla gezeni öldürmekle bu iş çözülmüyor.”

‘ÇO­CUK­TUM, AY­NI­SI­NI YA­ŞA­DI­M’

32 ya­şın­da­ki Mu­har­rem Te­kin 22 ya­şın­da se­çil­di­ği Es­naf ve Sa­nat­kâr­lar Oda­sı­’nın üç dö­nem­dir baş­kan­lı­ğını ya­pı­yor. 620 ak­tif üye­si var. “Da­ha kü­çük bir ço­cuk­ken de ay­nı olay­la­rı ya­şa­dı­m” di­yor.

Yolun bittiği yer: Şemdinli

Şem­din­li... İçin­de ya­şa­yan­la­rın de­yi­miy­le ‘yo­lun bit­ti­ği ye­r’. Bir va­di içi­ne adı “Cum­hu­ri­ye­t” olan tek cad­de­si üze­ri­ne bir­kaç ka­mu bi­na­sı ve et­ra­fı­na ya­yıl­mış çar­pık ya­pı­lar­dan olu­şan bir ka­sa­ba. Bir yü­zü İra­n’­a, di­ğe­ri Irak sı­nı­rı­na uza­nan dağ­la­ra ba­kı­yor.

KA­SA­BA­NIN SIR­RI

Şem­din­li­’de sa­na­yi te­si­si ya da or­ta öl­çek­te bir iş­let­me sa­hi­bi yok... Es­naf ve Sa­nat­kâr­lar Oda­sı­’nın üye­le­rin ço­ğu, bak­kal, ter­zi, lo­kan­ta­cı, kah­ve­ha­ne sa­hi­bi... An­cak de­yim ye­rin­dey­se ‘ka­sa­ba­nın sır­rı­’ sa­yı­lan, hal­kın de­yi­miy­le ‘giz­li ve bü­yü­k’ bir ge­lir kay­na­ğı var... Her­ke­sin gün­lük ko­nuş­ma­la­rın­da “sı­nır ti­ca­re­ti­” di­ye ra­hat­ça bah­set­ti­ği bu kay­na­ğın adı, ka­çak­çı­lık...

KÖY NÜ­FU­SU DA­HA ÇOK

İl­çe­nin ta­be­la­sın­da nü­fus 19 bin 600 ya­zı­yor. Köy­le­rin­de ya­şa­yan­lar­la bir­lik­te 62 bin. 42 bin 400 ki­şi­nin sı­nı­ra ya­kın köy­ler­de ya­şa­ma­sı­nın tek se­be­bi ola­rak sı­nır ti­ca­re­ti gös­te­ri­li­yor. Du­ba­i’­den Ira­k’­a ge­len her tür elek­tro­nik eş­ya, ma­zot ve hat­ta in­şa­at, te­si­sat mal­ze­me­si ile tü­tün, ka­çak si­ga­ra, ma­ni­fa­tu­ra mal­ze­me­si, ku­maş, şe­ker tü­rü muh­te­lif ürün­ler sı­nır­dan ge­çi­yor, Cum­hu­ri­yet Cad­de­si­’ni ku­şa­tan dük­kân­lar­da sa­tı­lı­yor.

ULU­DE­RE­’DE NEY­SE O

Ulu­de­re­’de 34 köy­lü­nün PKK’­lı sa­nı­la­rak öl­dü­rül­me­si­ne ne­den olan ‘i­şi­’, Şem­din­li­li­ler de ha­len yap­ma­ya de­vam edi­yor. Es­naf ve Sa­nat­kar­lar Oda­sı Baş­ka­nı Mu­har­rem Te­kin “Bu il­çe­nin bir de ek iş ko­lu var. Şem­din­li­ler ola­rak biz bu iş ko­lu­na ka­çak­çı­lık ye­ri­ne sı­nır ti­ca­re­ti de­me­yi ter­cih edi­yo­ru­z” di­ye an­la­tı­yor ve ek­li­yor: “Türkiye’ye dü­şen iki sı­nır ka­pı­sı aç­mak ama aç­mı­yor. Ira­k’­a açı­la­cak De­re­cik ka­pı­sı bi­zim için ha­ya­ti. Şem­din­li­li de o ka­pı­yı fii­len bu yol­la açı­yor za­ten. Yet­ki­li­ler, po­lis, as­ker her­kes bi­li­yor.”

YARIN:

Saldırının şifresini veren PKK’lılar ne anlattı?

Şemdinli’deki fısıltı gazetesi nasıl çalıştı?

Köylülerin fotoğraflarını kim çekti?

17 PKK’lı vurulurken Heronlar kayıttaydı