Ekonomist Mahfi Eğilmez: Maliye ve para politikası uyuşmazlığı enflasyonun dizginlenmesini zorlaştırıyor
Enflasyon Ekim ayında hız kesse de yükselişine devam etti ve 15 yıl aradan sonra ilk kez yüzde 25 seviyesini aştı. Ekonomist Mahfi Eğilmez'e göre, Merkez Bankası'nın sıkı para politikasına karşılık maliye politikasının genişlemeci kalmaya devam etmesi enflasyonla mücadeleyi zorlaştırıyor.
#resim#538180#- Getty Images
Bugün açıklanan veriler, üretici fiyatları enflasyonunun (Yİ-ÜFE) hafif bir gerileme içinde olduğunu buna karşılık tüketici fiyatları enflasyonunda yükselişin devam ettiğini gösteriyor.
Önce bu yıla ilişkin aylık ve 12 aylık (birikimli) enflasyon verilerine bir bakalım:
|
Yİ-ÜFE (Aylık) |
|---|
TÜFE (Aylık)
Yİ-ÜFE (Yıllık)
TÜFE (Yıllık)
C Endeksi (Yıllık)
Bu tablodaki 12 aylık verileri bir grafiğe dönüştürelim.
#resim#538183#- BBC
Tablo bize aylık olarak alındığında Yİ-ÜFE ve TÜFE'nin yıl içinde inişli çıkışlı bir patika izlediğini, Eylül ayında rekor düzeye ulaştıktan sonra Ekim ayında hız kestiğini gösteriyor.
Buna karşılık her iki göstergenin ve çekirdek enflasyon göstergesi olarak kabul edilen C endeksinin 12 aylık olarak ele alındığında Mart ayından itibaren sürekli bir yükseliş içinde olduğu görülüyor.
Bir önceki yılın Ekim ayı verilerine bakarsak Yİ-ÜFE'nin aylık 1,71'lik artıştan 0,91'lik artışa gerilediğini görüyoruz.
Bu, büyük ölçüde kurda Ekim ayında yaşanan gerilemeden kaynaklanıyor.
Eylül ayında Dolar/TL kuru ortalaması 6,37 iken Ekim ayında 5,85'e geriledi.
Kurdaki yükselme ve gerilemenin ilk etkisi Yİ-ÜFE'de görülüyor.
Üretimde kullanılan girdilerin önemli bir bölümünün ithal mallardan oluşması nedeniyle kurdaki iniş çıkışlar üretim maliyetlerini ve dolayısıyla Yİ - ÜFE'yi kısa sürede etkiliyor.
Bütün bunlara karşın Yİ-ÜFE'nin geçen yılın Ekim ayında yüzde 17,28, bu yıl Ekim ayında yüzde 45,01 olduğunu düşünürsek ortaya çıkan enflasyonun büyüklüğünü daha iyi kavrayabiliriz.
Kurda yaşanan düşüşün etkisinin TÜFE'ye aktarılması zaman alıyor.
O nedenle Ekim ayında Yİ - ÜFE'de artış hızı kesilirken TÜFE'de beklenen hız kesilme başlamadı.
Geçen yıl Ekim ayında TÜFE yüzde 2,08 gibi oldukça yüksek bir artış sergilediği için bu yıl bunun altında kalacak aylık artış sonucu 12 aylık bazda gerilemesi bekleniyordu.
Ne var ki bu beklenti gerçekleşmedi ve Ekim ayında TÜFE aylık bazda yüzde 2,67 gibi yüksek bir artış gösterince 12 aylık bazda yüzde 25,24 ile geçen ayın üzerine çıkarak yükselişine devam etti.
TÜFE'de aylık en büyük artış yüzde 12,74 ile giyim ve ayakkabı grubunda oldu.
Maliyetlere gelen artışlar gecikmeli olarak fiyatlara yansıyor. Gıda ve alkolsüz içecekler ise yıllık bazda yüzde 29,26 yükseliş ile yıllık artış rekorunu elinde tutmaya devam ediyor.
Yİ-ÜFE'de aylık artış rekoru da (yüzde 5,37) yıllık artış rekoru da (yüzde 81,61) enerji grubunda bulunuyor.
Son dönemde dünyada petrol (ve dolaylı olarak doğalgaz) fiyatlarında yaşanan düşüşün fiyatlara yansıması gecikmeli olarak geleceği için ileride olumlu etkisi görülebilir.
Çekirdek enflasyonda kesintisiz yükseliş sürüyor
Enflasyon gelişmeleri konusunda dikkat edilmesi gereken son ve belki de en önemli nokta C endeksi.
Özel kapsamlı TÜFE göstergeleri içinde çekirdek enflasyonu en iyi temsil eden gösterge olarak kabul edilen C endeksi; enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altın hariç TÜFE'yi gösteriyor.
Hariç bırakılan bu kalemler Merkez Bankası'nın para politikasının etki alanı dışında kaldığı kabul edilen kalemler olduğu için geriye kalan kalemler para politikasının etkileyebileceği kalemler olarak kabul ediliyor.
C endeksinin yüzde 24,34 oranına yükselmesi ve daha endişe verici olarak yükseliş eğiliminin kesintisiz olarak 7 aydır sürüyor olması para politikasının etkisiz kaldığının göstergesi olarak karşımızda duruyor.
Para politikasının sıkı olmasına karşılık maliye politikasının gevşek olmasının bu sonucu yaratması şaşırtıcı değil.
