Beyin iltihaplanmasını önlemek bunamayı ve Alzheimer’ı da önleyebilir
Beyinde meydana gelen iltihaplanma azaltılarak ilk kez 'demans' yani bunama hastalığı geriletildi. İlk denemeleri fareler üzerinde yapılan ve beyindeki iltihaplanmayı azaltan tedavi yöntemi beynin yaşlanmasını anlamlı oranda yavaşlattı. Bugüne kadar bilim dünyası bunamayı tedavi etmek için Alzheimer hastalığında beyinde plak oluşumunu hedef alıyordu. Ancak bu araştırma ile asıl problemin "beyinde iltihaplanma" olabileceği ortaya çıktı. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı'ndan Prof. Dr. Derya Uludüz yazdı
Vücutta enflamasyon dediğimiz iltihaplanmanın diyabet gibi birçok kronik hastalıkla ilişkili olduğunu biliyoruz. Ancak yeni bir araştırma çok önemli bir bilgiyi daha bize sundu. Beyinde meydana gelen iltihaplanma azaltılarak ilk kez 'demans' yani bunama hastalığı geriletildi. İlk denemeleri fareler üzerinde yapılan ve beyindeki iltihaplanmayı azaltan tedavi yöntemi beynin yaşlanmasını anlamlı oranda yavaşlattı. Bugüne kadar bilim dünyası bunamayı tedavi etmek için Alzheimer hastalığında beyinde plak oluşumunu hedef alıyordu. Ancak bu araştırma ile asıl problemin "beyinde iltihaplanma" olabileceği ortaya çıktı. Bu da en korkulan hastalıklardan biri olan Alzheimer hastalığı için çok önemli bir umut ışığı. Öyle ise bizim yapmamız ve dikkat etmemiz gereken çok önemli bir şey var. Beslenmemize dikkat ederek beyindeki iltihaplanmayı yok etmek. Peki, Alzheimer hastalığında iltihaplanma oluşumu nasıl oluyor ve beyindeki iltihaplanmayı doğal yollarla nasıl önleyebiliriz?
BEYİNDE İLTİHAPLANMA NASIL OLUŞUYOR?
Beynimizde bulunan hipokampüs dediğimiz bölge hafıza ile ilişkili ve araştırmalara göre bu bölgedeki iltihaplanma bunama ve Alzheimer hastalığının bir nedeni. Kan beyin bariyeri dediğimiz beyni olası yabancı maddelerden koruyan bir bariyer var. Yaşlandıkça bu bariyer zayıflıyor ve bozuluyor. 70 yaşına gelindiğinde insanların yaklaşık yüzde 60'ında kan beyin bariyerinden sızmaların yaşandığını biliyoruz.
Bu sızıntılar ise sinir hücrelerine hasar veren kimyasallara cevaben beyinde iltihaplanmanın başlamasına neden oluyor. Aslında bu iltihabın nedeni beynin kendini koruma çabası. Ancak bu iltihaplanma beyne zarar veriyor. Bu nedenle tüm vücutta olduğu gibi beyinde de iltihaplanmayı önlemek gerekiyor.
BUGÜNE KADAR PLAK BİRİKİMİNE ODAKLANILDI
Bugüne kadar Alzheimer tedavisinde amiloid plak denilen beyinde plakların birikmesini ortadan kaldıracak yollar araştırılıyordu. Çoğu ilaç da bu amiloid proteinlerine yönelikti. Ancak Kaliforniya Üniversitesi'nin yaptığı bu son araştırma beyindeki iltihaplanmanın Alzheimer ve bunama tedavisinde daha etkili olduğunu bize gösterdi.
BEYİN İLTİHABINI AZALTAN İLAÇLAR BUNAMAYI NASIL TERSİNE ÇEVİRDİ?
Nörodejenerasyon yani beyinde görülen bozulma yaş ilerledikçe karşımıza çıkıyor. Fonksiyonlarda bozulma, hücre ölümlerinin artması ile normal gibi görünse de veriler yaşlı beynin neden iyi çalışmadığına dair farklı bir hikaye anlatıyor. Nörodejenerasyonda iltihabi yük nedeniyle bilinç etkileniyor ve demans türü hastalıklara neden olabiliyor. Bahsettiğimiz araştırma farelere iltihap giderici dediğimiz antienflamatuvar ilaç uygulandığında yaşlı farelerin zihinsel fonksiyonlarında gelişme olduğunu tespit etti. Örneğin yaşlı fareler beyindeki iltihap azalınca görevleri daha iyi öğreniyor ve yaşlarının yarısı kadar iyi işlev gösterebiliyorlar.
KAN BEYİN BARİYERİNİN SIZINTILI OLDUĞUNU NASIL ANLARIZ?
Demansta etkili olan kan beyin bariyerinde sızıntı olup olmadığını anlamak için ise baktığımız 2 belirteç var. Bunlar sayesinde hastaların antienflamatuvar ilaç kullanmasına gerek olup olmadığı tespit ediliyor. Bu araştırmaya göre kan beyin bariyerinde oluşan sızıntı azaldığında antienflamatuvar ilaçlar da bırakılabilir.
Kanda görülen bir protein olan albümin ve TGF-y reseptörü, kan beyin bariyerinden sızmaya başladığında, sinir hücre ve ağlarına zarar verir ve bir dizi iltihabi etkiye neden olur. TGF-y ismi verilen bu reseptörü engelleyen ilaç verildiğinde farelerin beyninin gerçek yaşlarının yarısına kadar gençleştiği görüldü. Genç farelerin beynine ise albümin denilen protein sızdırıldığında yaşlandığı görüldü.
BEYİN İLTİHAPLANMASINI DOĞAL YOLLARLA NASIL AZALTABİLİRİM?
Peki, “Süper besin dediğimiz besinler ya da doğal beslenme ile beyin iltihaplanmasını azaltabilir miyiz?” Bunun cevabı sevindirici. Birçok konuda olduğu gibi beyin iltihabı da beslenme ile önlenebilir veya azaltılabilir.
- İltihabı azaltmada, Akdeniz diyetinin etkinliği şüphesiz tartışılmaz. Akdeniz diyeti, bir antioksidan ürün olan flavonoller ve antienflamatuvar bileşikler bakımından zengin olduğu için oldukça sağlıklı. Ayrıca somon gibi balıklar, keten tohumu ve chia tohumu da içerdiği omega-3 yağ asitleri ile iltihaplanmayı baskılayan önemli besinlerdendir. Kakao da iltihaplanmayı azaltan beyin koruyucu antioksidanlar ve flavanoller ile doludur. Karadeniz bölgesinde yetişen Karalahana içerdiği iltihapla mücadele için gerekli olan K vitamini bakımından çok yüksektir. Brokoli sadece yüksek K vitamini seviyesine sahip olmakla kalmaz, aynı zamanda hafıza süreçlerinde yer alan nörotransmitter denilen beynimizden sinyal göndermeye yardımcı olan kimyasallar için gerekli kolin maddesi ile doludur. Özellikle, fındık ve ceviz, yüksek seviyede beyin koruyucu, iltihabı azaltan E vitamini ve antioksidanlar nedeniyle değerlidir.
- Uzakdoğu’nun en faydalı armağanlarından olan ginkgo biloba ve ginseng bitkileri hem hafıza hem de beyin sağlığı ile ilişkilidir. Genellikle takviye olarak tüketilen ginkgo biloba beyne giden kan dolaşımı destekler ve böylece hafızaya yardımcı olur. Ginseng ise beyin aktivitesini uyaran maddeler içerir. Zerdeçal de iltihapla mücadelede oldukça etkin olan beyin dostu bitkisel takviyeler arasındadır.
- Beslenme ve gıda takviyeleri önemli faydalar içerse de diğer alışkanlıklarımız da beyin sağlığı ve iltihaplanmayı azaltıcı etki gösterebilir. Uyku bunlardan biridir. Yeterli ve kaliteli bir uyku beyinde iltihaplanmayı kontrol edebilir. Akşamları yapay ışığa maruz kalmamak vücudun melatonin üretimini arttırır ve daha iyi bir uyku sağlar. Vücudun doğal uyku hormonu olarak bilinen melatonin, özellikle beynini koruyan güçlü bir antienflamatuvardır. Ayrıca, günde 20-30 dakika fiziksel egzersiz yapmak iltihabı azaltır. Ağır egzersizler iltihabı artırabileceğinden, açık havada yürüyüş gibi ılımlı egzersiz tercih edilmelidir. İltihaplanmanın diğer bir önemli kaynağı ise strestir. Stres seviyelerinizi azaltacak bir yaşam tarzı tercih etmeniz çok önemli. Birçok çalışma, yoga ve meditasyon gibi stresi azaltan uygulamaların ömrü uzattığı ve nörodejeneratif hastalıklardan koruduğunu da gösteriyor.
