Son Uyanış: Salgında çekilen ilk salgın filmi

Tüm dünyayı sarmış olan bir virüs salgını sonrasında dünyadaki insanların % 99'u hastalığa yakalanmıştır. Hastalığa yakalanan insanlar birer duygusuz, kontrolsüz ve saldırgan yaratık haline dönüşür. Hastalığa yakalanmamış %1 insan ise hayatta kalabilmek için mücadele etmeye başlar. Türkiye'de hastalığa yakalanmamış, 'Dünya yıkılsa bir araya gelmezler' diyebileceğimiz siyasi, dini, kültürel, mezhepsel ve etnik açıdan birbirlerine çok zıt olan bir grup insan 'Dünya yıkıldıktan sonra' bir araya gelir. Aralarındaki tüm zıtlıklara rağmen hayatta kalabilmek için birlik olmaları ve kardeşçe yaşamaları gerektiğini fark ederler.

Sami Dündar yapımcısı olarak İzzet Başlak ise senarist ve yönetmeni olarak uzun zamandır bir virüs salgınında Türkiye'de yaşananları fantastik - drama türünde film haline getirmek için çalışıyordu.

'Son Uyanış'ın çekimlerinin başlanmasına az bir zaman kala koronavirüs pandemisi patlak verdi.

Bunun üzerine çekimleri bir süre erteleyen Sami Dündar - İzzet Başlak, sokağa çıkma yasağını fırsat bilip 15 Temmuz Şehitler Köprüsü'ndeki sahneler için sete çıktı.

'Son Uyanış',Türk sinemasında salgın döneminde çekilen salgın temalı ilk film oldu.

Peki;

* Salgın döneminde film çekmenin zorlukları nelerdir?

* Bulaşa karşı sette hangi önlemler alındı?

* Önlem çalışmalarının maliyeti ne kadar?

Aynı zamanda TESİYAPDER (Televizyon ve Sinema Filmi Yapımcıları Derneği) Başkanı olan Sami Dündar Habertürk'e özel olarak açıkladı.

'Son Uyanış' için izin alma sürecinden söz eder misin?

İzin alma süreci, düzenlenen kanunlar gereği önce valiliklere bağlı İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü'ne yapılan başvuruyla başlıyor. Buradan elde edilen genel izinle çekim yapılacak olan bölgenin özelliğine bağlı olarak yerel ve resmi makamlara başvurular yapılıyor. Bazen de ilgili kurumun yönetmeliğinde belirlenen ücretleri de ödeyerek izin süreci tamamlanıyor. 'Son Uyanış'ın bir sahnesi 15 Temmuz Şehitler Köprüsü'nde çekileceği için birçok makama başvurular yapıldı. İstanbul Valiliği tarafından verilen genel iznin ardından Ulaştırma Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü ve Sivil Havacılık Kurumu'ndan izinler alındı. Köprünün özel durumu nedeniyle Kara Yolları Köprü Baş Mühendisliği personeli veBölge Trafik Şube Denetleme personeli tüm çekim boyunca denetim yaptı. Sivil Havacılık Kurumu ise çekim için havalanan drone'larımızın güvenli uçuşları için rotalarımızı GPS teknolojileri aracılığıyla takip etti. Tüm izin süreci devlet kurumları arasındaki iletişim sayesinde çok hızlı gerçekleşti. Doğrudan ilgili ve dolaylı etkilenen diğer devlet kurumlarına da bilgilendirme yapıldığından, sokağa çıkma yasağına rağmen ekiplerimiz gecikmeden setlere ulaşabildi.

Bulaşa karşı ne gibi önlemler aldın?

Sinema sektörü çalışanları yüksek bilince sahip, disiplinli insanlardır. Ne kendi sağlıklarını ne çalışma arkadaşlarının sağlıklarını ne de olası bulaş yüzünden ailelerinin sağlıklarını hiçe sayacak düşüncesizlikler yapmaları beklenmez. Ancak kolektif üretim sırasında yüksek derecede işe odaklı olduklarından dolayı salgına yönelik ek tedbirlerde aksama, dikkatsizlik riski ihtimali olabilir. Bu riski ortadan kaldırmak için sağlık, güvenlik ve hijyene odaklanacak, işinde uzman profesyonel ekiplerin, denetleyici ve yönlendirici rol oynaması gerekir. Bu nedenle setlerimizde uzman sağlıkçılar, dezenfekte ekipleri, iş güvenliği ekiplerinin yeterli sayıda bulundurulması riski ortadan kaldıracaktır. Her setin senaryo gereği kendine has ihtiyaçları olacaktır. Bu nedenle önlemler o sete özel olarak önceden tasarlanmalı, eylem planları somut duruma göre yapılmalıdır.

Daha önce çekimleri ertelemiştin. Sete çıkmaya nasıl karar verdin?

Pandemi nedeniyle filmi durdurma kararı almıştık. Sonrasında gitgide bilinçlenmeye başladıkça, uzmanlarla görüşerek, sivil toplum kuruluşlarından görüş alarak ve de başka ülkelerdeki sinemacı arkadaşlarımızla da görüşerek doğru önlemler alındığında setlerin kurulabileceğine karar verdik ve ilk örnek uygulamayı yaptık. Böylelikle bizden sonra sete çıkacak arkadaşlarımıza bir anlamda kılavuz olabileceğimizi düşünüyoruz.

Sete çıkmadan önceki aşamada neler yapıldı?

İş güvenliği uzmanlarıyla yapılan toplantıda iki aşamalı eylem planı tasarlandı. İlk aşamada ofis ve mobil hazırlık ekiplerinin güvenli iş yapmaları için yerinde sağlık kontrolleri, hareket eden araçlar için dezenfeksiyon uygulaması, kişilerin daimi surette maske ve dezenfektan kullanmaları, düzenli viral ölçümlerin yapılması, ofislerin hijyen ölçümü ve dezenfekte edilmesi, kağıt kullanımının en aza indirgenmesi, bardak, kaşık, tabak gibi tekrar kullanım gerektiren ürünlerin tek kullanımlık ürünlere tercih edilmesi gerçekleştirildi. Tabii ki sosyal mesafe kuralları belirlendi. Ekiplerimizin bunlardan herhangi birine dahi uymaması halinde vakit geçirmeksizin iş akitlerinin iptal edileceği kendilerine bildirildi.

Sette nasıl bir tedbir organizasyonu vardı?

Ekip ve ekipmanlar sete gelmeden önce ülkemizin önde gelen temizlik firmalarından biri tüm satıhlarda ölçüm yaparak temel dezenfeksiyonu gerçekleştirdi. Sonrasında sete önceden konuşlanan tam teşekküllü ambulansta bulunan ve salgın vakaları yönünden eğitimli acil tıp teknisyenleri tarafından viral kontrol ve ateş ölçümü yapılan kişiler, eldiven, maske ve dezenfektan verildikten sonra set alanına alındı. Aynı anda araç ve ekipmanlar da dezenfekte edilerek alana girişleri sağlandı. Alana giriş yapan tüm araç ve ekipmanlar hijyen görevlileri tarafından detaylı şekilde dezenfekte edildi. Mobil tuvalet içinde tüm hijyen ürünleri stoklandı. Tuvaletin her kullanımından sonra derhal hijyen yenilemesi yapıldı. Ayrıca set için bir pandemi komitesi oluşturduk.

Kurul kimlerden oluştu?

Burhan Türk (Yapım Tasarım Yönetmeni), Hakan Şumnulu (Yapım Koordinatörü), Seda Aksoy (Yardımcı Yönetmen), Derya Ergün (MakeUp Artist), Yusuf Aslanyürek (Görüntü Yönetmeni), Rauf Ayar (Işık Şefi), Mustafa Boduroğlu (Set-Grip), Şengül Nançın (Kostüm Sorumlusu), Göksel Şimdi (İş Güvenliği Uzmanı), Kemal Yılmaz Karagül (Acil Tıp Teknisyeni) ve Alper Batur (Dezenfekte Uzmanı)

Komitenin görevi nedir?

Set durdurma yetkisine sahip. Kurallara uymayan kişiyi setten uzaklaştırma ya da risk büyükse seti durdurma hakkına sahip. Bir yapımcı için her ne kadar kendi yetkisinden vazgeçip bir komiteye teslim olmak ticari bakımdan ters görünüyorsa da insan sağlığı farkındalığının had safhada olduğu bu dönemde alınabilecek en akıllı karar olduğu inancındayız. Set ekiplerinin sete girişi tamamlandığında tüm ekiple bir toplantı yapıldı. Çekim alanlarında uygulanan hijyen çalışmaları anlatıldıktan sonra uyulması gerek kurallar, kişisel sorumluluklar, yetkili uzmanların görev, yetki ve sorumlulukları anlatıldı. Her set için ayrı ayrı kurulan pandemi komitesi tanıtıldı. Pandemi komitesi üyeleri, kollarına kırmızı şerit takarak göz teması ile bulunabilir olduklarını gösterdi.

Sette kaç kişi bulunuyor?

Sahnelere göre değişiyor. Köprü çekimlerindeki kişi sayımız 56 idi. Sistemi bu sayıya göre planladık. Devam edecek olan setlerimiz 100 - 150 kişi aralığında ekipler görev yapacak. Her defasında uzmanlarımız artan / eksilen sayıya göre planlama yapacaklar. Kanuna göre film setlerinin 12 saat çalışabilme hakkı bulunmakta. Ancak biz bu kuralı da 8 saat ile sınırladık.

Pandemi öncesi setle sonrasındaki set arasındaki farklar nelerdir?

Film setlerinin en önemli alışkanlıklarından biri de çay - kahve servisidir. Aynı şekilde set yemekleri de en çok tartışılan konulardan biridir. Ara verildiğinde yemek kuyruğunda tartışılan tek konu 'ben bunu yemem, ben şunu yemem' durumu çoğu zaman mizah konusu olmuştur. Oysa ki film setlerinde değme restoranlara taş çıkartacak kadar güzel ve bol çeşitli yemekler servis edilir. İşte bu iki konu salgın döneminin maalesef en riskli alanlarıdır. Önlemlerin bir gereği olarak çay - kahve servisi 'Son Uyanış'ın ilk setinde tamamen yasaklandı. Muhtemelen devam eden setlerde uzmanların önerileri doğrultusunda temassız bir şekilde termoslar aracılığıyla herkese önceden dağıtılan tek kullanımlı ambalajlı kâğıt bardaklara çay - kahve servis edilecektir. Toplu yemek ise uzun bir süre hayatımızdan çıkacaktır. Tabldot usulü sistem oldukça büyük bir risk içerdiğinden 'Son Uyanış' filmi setinde ambalajlı yiyecekler ve içeceklerle yemek arası verdik. Ambalaj atıkları için hijyenik çöp torbaları kullanıldı. Bununla da yetinmeyip dezenfektan ekibi tarafından bu atıklara ilaç sıkıldı.

Bulaşa karşı alınan önlemlerin maliyeti kaç lira?

Bir filmin bütçesindeki payı devede kulak. Hiçbir yapımcının bundan kaçınması düşünülemez / düşünülmemeli. Film bütçesi yapılırken hiçbir detay atlanmaz. Ama film bütçelerinde hijyen kalemi bulunmamaktadır. Tüm yapımcı arkadaşlarımızın bundan böyle bütçe yaparken muhakkak hijyen başlığıyla bütçe kalemi açmalarını tavsiye ediyoruz. Hatta TESİYAPDER olarak yakın zamanda diğer meslek örgütlerine bir sirküler yayınlayacağız. Sektörümüzün değerli sivil toplum kuruluşlarının setlerdeki temsilcileri aracılığıyla denetim yapmalarını önereceğiz. Sağlığa, iş güvenliğine, pandemi önlemlerine dikkat edilmeyen setlerde çalışmamalarını önereceğiz. Belki biraz daha ileri giderek ilgili bakanlıkların ve kurumların genelge, yönetmelik, KHK ile bu durumu desteklemesini önereceğiz. TESİYAPDER aynı zamanda YEKON (Yaratıcı Endüstriler Konseyi) üyesidir. YEKON yaptığımız çalışmalarda bizlere destek olmaktadır. Gelecekte de setlerimizin güvenliği için YEKON kurullarının erk üzerinde sağlayacağı baskı ile setlerimizin sağlıklı kurulabilmesi için gereken zorunluluğu oluşturacağı inancındayız.