Irak seçim kanunu: Yeni düzenleme çabası siyasi ittifakları ve Sudani’nin geleceğini şekillendirebilir
Irak siyasetinde seçim yasasının yeniden değiştirilmesi yönündeki tartışmalar, 2025 yılında yapılacak parlamento seçimlerine gölge düşürebilecek kritik bir gündem haline geldi. Bu değişiklik girişiminin başını eski Başbakan Nuri el-Maliki liderliğindeki "Kanun Devleti Koalisyonu" çekiyor. Ancak, önerilen düzenlemelerin siyasi ve anayasal sonuçları, özellikle Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin gelecekteki siyasi pozisyonunu etkileyebilecek tehlikeli bir oyun olarak değerlendiriliyor.
Önerilen yeni sistem, seçim bölgelerinde karma bir model getirmeyi amaçlıyor. Bu modele göre, koltukların yüzde 20’si çoğunluk sistemiyle, yüzde 80’i ise mevcut Sainte-Laguë yöntemi ile dağıtılacak.
Bu yöntem, Sudani gibi popüler liderlerin bireysel oy gücünü sınırlıyor ve partilerine yansıyan avantajı azaltıyor. Siyasi analistler, bu sistemin Sudani’nin etkisini zayıflatmayı hedeflediğini belirtiyor.
Aynı zamanda önerilen değişiklikler, seçimlere katılacak hükümet yetkililerinin görevlerinden en az altı ay önce istifa etmelerini zorunlu kılmayı öngörüyor. Bu madde, özellikle yürütme gücünü elinde bulunduran ve popülaritesi artan Sudani’yi doğrudan hedef alıyor. Muhalefet partileri ve anayasal uzmanlar, bu düzenlemenin anayasaya aykırı olduğunu ve uygulanabilirliğinin düşük olduğunu savunuyor.
Sudani ve siyasi ittifaklara etkisi
Sudani son dönemde popülaritesini artırmış bir lider olarak, 2025 seçimlerinde önemli bir rol oynamaya hazırlanıyor. Ancak önerilen düzenlemeler, Sudani’nin hem bireysel olarak hem de partisi aracılığıyla kazandığı oyların etkisini sınırlayabilir.
Örneğin, mevcut sistemde Sudani’nin 500 bin oy alması, bu oyların büyük kısmının partisinin diğer adaylarına aktarılmasını sağlıyordu. Ancak, önerilen düzenlemeyle, Sudani sadece kendi kazanmasını sağlayacak kadar oydan yararlanacak ve geri kalanı boşa gidecek.
Bu durum, güçlü liderlerin olduğu seçim bölgelerinde daha küçük çaplı adayların yarıştan tamamen kopmasına yol açabilir. Örneğin Basra ve Vasit gibi bölgelerde, sadece güçlü liderlerin etkili olacağı ve daha küçük adayların tamamen dışlanacağı bir senaryo ortaya çıkabilir.
Kanun Devleti Koalisyonu’nun stratejisi
Nuri el-Maliki liderliğindeki Kanun Devleti Koalisyonu, bu düzenlemeyi Sudani’nin gücünü dengelemek için bir fırsat olarak görüyor. Ancak, koalisyonun içindeki bazı grupların bile bu değişikliklere sıcak bakmadığı belirtiliyor.
Kanun Devleti Koalisyonu Sözcüsü Akil el-Fetlavi, yaptığı açıklamada, değişikliğin “daha adil bir seçim sistemi yaratacağını ve seçmenlere daha geniş bir temsil hakkı tanıyacağını” savunuyor.
Ancak muhalifler, bunun siyasi bir manevra olduğu ve yalnızca büyük partilere avantaj sağladığını dile getiriyor.
Siyasi ve anayasal sorunlar
Muhalefetteki birçok milletvekili, seçim yasası değişikliklerinin asıl amacının Sudani’yi hedef almak olduğunu öne sürüyor.
Milletvekili Muhammed el-Halidi, “Bu düzenleme, başbakan gibi güçlü figürlerin seçim kazanma şansını doğrudan sınırlamayı amaçlıyor. Ancak, anayasal olarak hükümet yetkililerinin istifa etmesini zorunlu kılmak mümkün değil. Bunun yerine, devlet kaynaklarının suistimal edilmesini engelleyen yasaların geçirilmesi gerekiyor.” diyerek eleştirilerini dile getirdi.
Seçim kanununda tarihsel perspektif
Irak seçim sistemi, 2003’teki ABD işgalinden bu yana sürekli değişikliklere maruz kaldı. 2005’te yapılan ilk parlamento seçimlerinden itibaren, yasa genellikle büyük siyasi blokların çıkarlarını koruyacak şekilde düzenlendi.
Özellikle 2021 seçimlerinde getirilen çoklu seçim bölgesi sistemi, bağımsız adayların ve küçük partilerin şansını artırmıştı. Ancak, 2023’te yapılan düzenlemelerle, eski sisteme dönülerek büyük partilerin ağırlığını artıran “Sainte-Laguë” yöntemi geri getirildi.
Yeni öneri, bu yöntemi daha da güçlendirmeyi ve büyük siyasi bloklara seçimlerde daha fazla avantaj sağlamayı amaçlıyor. Ancak, bu tür düzenlemeler, ülkedeki siyasi istikrarsızlığı artırabilecek ve seçimlere olan güveni sarsabilecek bir adım olarak değerlendiriliyor.
Analiz ve gelecek senaryoları
Seçim yasasında yapılması planlanan bu değişiklikler, Irak’ta siyasi dengeleri yeniden şekillendirebilir.
Eğer bu düzenlemeler kabul edilirse:
1. Sudani’nin şansı azalabilir: Popülaritesi artan Sudani, bireysel oy gücünden partisi için yararlanamayacak ve bu durum, seçim sonuçlarını doğrudan etkileyebilir.
2. Küçük partiler ve bağımsızlar dışlanabilir: Büyük siyasi blokların ağırlığı daha da artacak ve küçük partilerin temsil edilme şansı azalacak.
3. Siyasi tansiyon yükselebilir: Değişikliklerin özellikle Sudani’yi hedef aldığı algısı, siyasi kamplaşmayı artırabilir ve hükümet karşıtı protestoları tetikleyebilir.
Irak siyasetinde, seçim yasasının yeniden düzenlenmesi tartışması, sadece teknik bir değişiklik olarak değil, aynı zamanda siyasi güç dengelerini değiştirebilecek bir hamle olarak görülüyor.
Bu süreçte, muhalefetin ve halkın tepkisi, bu düzenlemelerin kaderini belirleyecek en önemli etkenlerden biri olacak.
