Ay'daki kraterlere hangi Türklerin adları verildi?

Türkiye'nin Milli Uzay Programı'nın tanıtımı, dün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın katılımıyla Cumhurbaşkanlığı Millet Kongre ve Kültür Merkezi'nde yapıldı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Milli Uzay Programı Tanıtım Toplantısı'nda açıklamalarda bulunarak Cumhuriyet'in 100'üncü yılı için hedeflenen uzay programı hakkında "2023 sonunda yakın dünya yörüngesinde ateşleyeceğimiz kendi milli ve özgün hibrit roketimizle Ay'a ulaşarak sert iniş gerçekleştireceğiz" dedi.

Ay, insanoğlu için neden önemli?

Dünya'ya en yakın gök cismi olan Ay'a gitmek, insanoğlunun ufkunun açılmasıyla evrenin oluşumu hakkında bilgiler edinilebileceği uzay araştırmaları için bir sıçrama tahtası niteliğine sahip.

Uzay araştırmaları elbette sadece evrenin oluşumu hakkında bilgi edinmeye yönelik değil.

Başka gezegenlerde hayatın ve yeni enerji kaynaklarının olup olmadığı da araştırılıyor.

Ayrıca Ay'a ulaşabilen ülkelerin yaşadığı gururu ve edindiği özgüveni de es geçmemek gerekiyor.

Ay'a ulaşıldığı takdirde yaşayacağı gurur, edineceği özgüvenin Türkiye'nin diğer bütün bilim çalışmalarına şevk vereceği âşikar.

Bugüne kadar insanlı veya insansız hiç araç gönderememiş olsak da Ay'da Türk izleri yer alıyor.

ÖNCE BAYRAĞIMIZ GİTTİ

26 Temmuz 1971'de fırlatılan Apollo 15, görevini 7 Ağustos'ta tamamlayıp Dünya'ya döndü.

NASA, Apollo 15'in yolculuğunu insanlı olarak gerçekleştirilen en önemli uzay görevi olarak tanımladı.

Apollo 15 görevinde bir Türk Bayrağı da Ay'a gitti.

Apollo 15'in astronotlarından Alfred M. Worden, yaptığı açıklamada yanlarında götürdükleri Türk Bayrağı'nın uzay aracının modülünde yolculuk ettiğini ve kendileriyle birlikte 1,4 milyon millik yolu 295.2 saatte katettiğini, Ay'da ise 3 gün kaldığını açıkladı.

AY'DAKİ TÜRK ADLARI

İngiltere'de International Lunar Society'nin kurucusu, British Astronomical Association Lunar Section'ın başkanı, Royal Astronomical Society'nin öğretim üyesi Dr. Hugh Percy Wilkins, 20 yıllık çalışmaları sonucunda Ay'ın o zamana kadar olan en iyi haritasını çıkardı. Wilkins, Ay'daki bazı kraterlere ve bir sıradağa Türk adları verdi.

Atatürk Krateri: Danimarkalı astronom Römer'in adıyla anılan ana kraterin etrafındaki kraterler 'A', 'B' ve 'C' olarak adlandırıldı. Dr. Hugh Percy Wilkins tarafından 1956'da Römer'den sonraki en büyük kratere Atatürk adı verildi. Atatürk krateri, Wilkins'in 'The Moon' adlı Ay atlasının 86'ncı sayfasında yer alıyor.

Fatih Sultan Mehmet Krateri: 60 km'lik çapa sahip.

Ali Kuşçu Krateri: Tam bir daire gibi çizilmiş olan bu kraterin de çapı 60 km.

Uluğ Bey Krateri: Ay'ın kuzeybatı kenarında yer alan kraterin çapı 48 km.

Toros Sıradağları: Ay'ın kuzey yarım küresinde yer alan 3 bin metre yüksekliğe sahip sıradağlardır.

'Ay'a Yolculuk'...

1865'te yayımlanarak edebiyatta bilim - kurgu türünü başlatan Fransız Jules Verne'in romanı.

'Silah Kulübü' üyelerinin, silah çalışmalarını canlı tutma çabaları sonucu ortaya çıkan 'Ay'a mermi gönderme' projesiyle başlayan olaylar anlatılıyor. Kulübün başkanı Barbicane'nin dünya bilim çevrelerinde yankı bulan projesi, macera ruhlu Fransız bilim insanı Michael Ardan'ın çılgın önerisiyle Ay'a yapılacak bir yolculuğa dönüşüyor.

'Ay'a Yolculuk', yazıldığı yıllarda edebiyatta bilim - kurgu türünü başlatmış olsa da asıl misyonu, içinde yaşadığı mavi küreden çıkabileceğine yönelik insanoğluna ilham ve şevk vermesiydi.

20 Temmuz 1969'da 70 bin yıllık modern insanlık tarihinin en büyük keşfine imza atıldı.

'Ay'a Seyahat'...

Sinemada bilim - kurgu türünü başlatan 1902 Fransa yapımı film.

16 dakikalık filmi başrolünde de yer alan Georges Méliès yönetti.

Filmde bir grup astronot, önderleri olan profesörün talimatları ve bilgisiyle Ay'a doğru yolculuğa çıkar. Vardıktan sonra Ay'da yaşayan adamlar tarafından tutsak edilirler. Film, onların Ay'dan kaçıp dünyaya geri dönme maceralarını konu almaktadır.

'Ay'a 12 Adam'...

Başrolünde Muzaffer Tema'nın da olduğu, 1960 yapımı Hollywood filmi.

David Bradley'in yönettiği film, farklı ülkelerden 12 bilim adamının araştırma yapmak için Ay'a yaptıkları seyahatı hikâye ediniyor.

Neil Armstrong, 'Ay'a Yolculuk'tan 104, 'Ay'a Seyahat'ten 67 ve 'Ay'a 12 Adam'dan 9 yıl sonra dedi ki;

'Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım'...

FİLMLE GERÇEK ARASINDAKİ İLGİNÇ BENZERLİK

1960'da David Bradley'in yönetmenliğinde çekilen 'Ay'a 12 Adam', beyazperdeye Ay'a giden 12 astronotun yaşadıklarını yansıtmıştı.

1969 -1972 arasındaki 3 yıl içinde Apollo görevleriyle Ay'a 12 insan ayak bastı.

Filmde Ay'a giden 12 insan, gerçekte Ay'a giden 12 insan..

İlginç değil mi?

1972'DEN SONRA AY'A BİR DAHA NEDEN GİDİLMEDİ?

Artık hedefe ulaşılmış, Ay'a ayak basılmıştı.

Bilim adına toplanabilecek tüm materyaller toplandı.

Ay'da çok geniş kapsamlı olmasa da yapılan araştırmalarda başta enerji kaynakları olmak üzere insanoğlunun işine yarayacak materyaller bulunamadı.

Ay'a gitmektense Dünya yörüngesinde bir uzay istasyonu kurmak daha işlevsel ve ucuzdu.

* Bugüne kadar Ay'a hiçbir kadın ayak basmadı.

İnsanoğlu, 2013'te insansız araçlar aracılığıyla Ay ile olan bağlantısını yeniden kurdu.

2013... Çin, Chang'e 3 adlı bir uzay aracını Ay'a gönderdi.

2019... Chang'e 4 robotik aracını Ay'ın karanlık yüzüne indiren Çin, bunu başarabilen ilk ülke olmuştu.

2020... Çin'in yüzeyinden örnek toplamak için gönderdiği Chang'e 5 adlı araç Ay'a iniş yaptı.

NASA, 'Artemis' programıyla 2024'te yeni bir Ay'a iniş planlıyor.

Programın hedefi, Ay'ın yörüngesine bir uzay istasyonu kurarak, bu istasyondan Ay'ı bilimsel olarak incelemek.

Burası, daha sonra Mars'a yapılacak uçuşlar için muhtemelen bir ara istasyon olarak hizmet verecek.

NASA bu konuda Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından destekleniyor. ESA, bundan sonraki astronotları Ay'a götürmesi planlanan Orion Uzay Gemisi için Avrupa servis modülünü yönetiyor.

Dünyanın tek uydusu olan Ay'ın yaşı, nasıl oluştuğu gibi bilgiler neredeyse her gün güncelleniyor.

Teknolojik gelişmeler, her gün gerek Ay hakkında gerekse uzay hakkında yeni bilgiler edinmemizi sağlıyor.

Ay hakkında sahip olduğumuz bilgiler, belki de bir kaç ay sonra yanlış veya eksik çıkacak.

Ne var ki hiç yanlış ve eksik olmayan şu; Ay'a ayak basmak, insanoğluna uzayın keşfi için sonsuz bir ufuk açtı.

Jules Verne'in 'Ay'a Yolculuk romanı, Ay'a gidilmesi yönünde insanoğluna ilham ve şevk verirken itici güç, Sovyetler Birliği ile ABD arasında 1947'de başlayan soğuk savaş oldu.

O dönem dünyanın iki süper gücü, uzaya çıkarak dünya üzerindeki hakimiyetlerini artırmak için kıyasıya bir rekabete başladı.

Bilim insanları da bu durumu fırsat bildi.

İki ülke de uzay programlarına ödenek ve olanak yağdırdı.

UZAY UĞRUNA MAYMUNLARIN ÇEKTİĞİ...

Bilim insanları, uzayın keşfinde ilk olabilmek için harıl harıl çalışırken olan maymunlara oldu.

ABD, 1948'de Albert I adı verilen Rhesus cinsi bir maymunu uzaya göndermek istedi.

Ancak Albert I, daha uzaya çıkamadan 63 km yükseklikte boğularak öldü.

ABD, maymunları uzaya çıkarma denemelerinden vazgeçmedi.

1949'da Albert II, uzaya çıkmayı başardı.

Ne var ki dönüşte paraşüt açılmadığı için yere çakıldı.

Aynı yıl, görev sırası Albert III'teydi.

Ne var ki füze, 10 km yükseklikte patladı.

1950'de ise Albert IV, 1951'de Albert V, paraşüt kazasına kurban giden diğer maymunlar oldu.

1951'de Albert VI, uzaya gidip dönebilen ilk canlı oldu.

Ne var ki inişten 2 saat sonra öldü.

Sonraki denemelerde bir kaç maymun daha paraşüt arızasının kurbanı oldu.

Sovyetler Birliği, 1957'de 'Siz gönderirsiniz de biz gönderemez miyiz? Ayrıca siz beceremiyorsunuz, kenara çekilin de izleyin' edasıyla hayvanlı uzay yarışına katıldı.

Laika adlı 3 yaşındaki köpek, uzaya gönderildi.

Laika, daha önce maymunların gönderildiği noktadan daha yükseğe ulaşmakla kalmayıp uzayda 4 gün geçirdi.

Ne var ki Sovyetler Birliği, geri dönüş için bir çalışma yapmamıştı.

Laika sonsuza kadar uzay boşluğunda kaldı.

Laika'nın adı Mars'ta bir bölgeye verildi. Ve 2008'de Moskova yakınındaki bir askeri araştırma merkezine anıtı dikildi.

* Jules Verne'nin 'Ay'a Yolculuk' kitabındaki köpeğin, uzaya gönderecekleri canlının bir köpek olması gerektiği konusunda Ruslar'a esin kaynağı olduğu söylenir.

Rusların kendilerinden daha başarılı olmasından oldukça hırslanan ABD'nin 1959'da uzaya gönderdiği Able ve Miss Baker adlı maymunlar, döndükten sonra uzun bir süre hayatta kalmayı başardı.

ABD de Sovyetler Birliği de uzay yolculuğunu hayvanlar aracılığıyla hatalarını eleye eleye güvenli hale getirme yolunda oldukça yol aldıktan sonra insanlı uçuşları hedefledi.

Uzaya insan gönderen ilk ülke olmak için kıyasıya girdikleri yarışta kazanan Sovyetler Birliği oldu.

Yuri Alexeyevich Gagarin, 12 Nisan 1961'de dünya yörüngesinde tur atarak uzay çağını resmen başlattı.

1 saat 48 dakika boyunca uzayda kalan Yuri Alexeyevich Gagarin, dünyaya sağ salim dönüp insanoğlunun kahramanı oldu.

Uzaydan sağ salim dönmeyi başaran o kahraman, 1968'de kullandığı Mig-15 eğitim uçağının düşmesi sonucu hayatını kaybetti.

İnsanoğlunun uzay macerasındaki en büyük sıçrama tahtası olan Yuri Alexeyevich Gagarin, kendisinin ön ayak olduğu Ay'a ayak basılmasına şahit olamadı.

ABD, uzay yarışında kendilerine karşı büyük üstünlük kuran Sovyetler Birliği'nden geri kalacak değildi.

Ne de olsa uzaya hakim olmak dünyaya hakim olmaktı.

Hedef; Ay...

1961'de ABD başkanı olan John F. Kennedy, seçim kampanyası boyunca 'We Chose To Go To The Moon' (Ay'a gitmeyi tercih ediyoruz) konuşmasıyla uzay çalışmalarına önem vereceğini açıkladı.

Çoğu kişiye göre seçimi kazanmasının nedeni John F. Kennedy'nin uzayı fethetmeye yönelik vaatleriydi.

John F. Kennedy, 'Bence milletimiz, bu on yıl bitmeden Ay'a bir insan indirme ve onu sağ salim Dünya'ya geri getirme hedefine kendini adamalıdır' demesiyle başlatılan Apollo projesinde önce Ay'ın çevresinde tur atıldı.

Ay'ın etrafında atılan turlardan sonra ABD, insanlı iniş için düğmeye bastı.

16 Temmuz 1969'da Florida'nın Merritt Island kasabasında bulunan Kennedy Uzay Merkezi'nden Satürn V tarafından fırlatılan Apollo 11 ile Neil Armstrong, Edwin Aldrin ve Michael Collins Ay'a doğru yola çıktı.

20 Temmuz 1969'da saat 20:18'de Kartal modülü dünyaya bakan tarafındaki 'Sessizlik Denizi'nde Ay yüzeyine iniş yaptı.

Neil Armstrong: Komutan.

Michael Collins: Komuta Modülü Pilotu.

Edwin Aldrin: Ay Modülü Pilotu.

21 Temmuz saat 01:56'da da Kartal modülünden çıkan Neil Armstrong, 'Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım' diyerek Ay'a ayak bastı.

Ardından da Edwin Aldrin...

Michael Collins ise dönüşte Kartal modülüyle bir araya gelme işlemleri için Ay yörüngesinde bekledi.

Neil Armstrong ile Edwin Aldrin, 2,5 saati yüzeyinde olmak üzere Ay'da 21,5 saat kaldı.

İnsanoğlu, Ay'a ayak basmıştı basmasına ama 3 astronot dönüşü gerçekleştirip yeniden Dünya'ya ayak basabilecek miydi?

Apollo 11'in fırlatılışından 8 gün sonra 3 astronot Dünya'ya sağ salim dönmeyi başardı.

Ve o anları 1963'te Dallas'ta uğradığı suikast sonucu hayatını kaybeden John F. Kennedy göremedi.

Tıpkı kendisi gibi uzayın keşfedilmesinde önemli rol oynayan Rus kozmonot Yuri Alexeyevich Gagarin gibi...

* Gün boyu elinizden düşürmediğiniz telefonlarınızın işlem gücü, 3 astronotu Ay'a götüren Apollo 11'inkinden daha fazla.

* Neil Armstrong, Yuri Alexeyevich Gagarin adına Ay yüzeyine madalya bıraktı.

* 3 astronot, Dünya'ya mikroorganizmalar taşımış olabileceklerinden dolayı dönüşlerinde 21 gün boyunca karantinada kaldı.

AY NASIL OLUŞTU?

1. Teori: Güneş sistemi 4,5 milyar yıl önce oluşurken dev kayalardan biri olan Theia, Dünya'ya çarptı. Bu çarpma sonucu Dünya'nın bir kenarı koparak uzaklaştı ve dönerek küre şeklini aldı.

2. Teori: Güneş Sistemi'nin oluşumu sırasında gaz ve toz bulutundan bugün bulunduğu yerinde oluştu.

3. Teori: Ay başıboş gezen bir gök cismiyken Dünya'nın kütle çekim alanına girerek bugünkü yörüngesine oturdu.

Ay, Dünya'dan her yıl 3,8 cm kadar uzaklaşıyor.

Nedeni; Dünya'nın dönmesinden kaynaklanan enerjinin bir kısmının gelgitsel kabarmaya aktarılmasıdır. Gelgitsel kabarma, bir miktar enerji gönderdiği Ay'ı daha üst bir yörüngenin içine itiyor.

AY OLMASAYDI NELER OLURDU, NELER OLAMAZDI?

* Günler 24 saat değil, 18 saat olurdu.

* Fırtınalar ve kasırgalar artardı.

* Tam bir küre şeklinde olmayan Dünya'nın konumunun dengelemesinde bir stabilizatör olmazdı.

* Dünya, gök taşları tarafından yok olabilirdi.

Sonuç; bildiğimiz yaşam formu olmazdı.

Biz olmazdık.

AY'IN EVRELERİ

Yeni Ay: Bayrağımızın şeklinin oluşturulmasına ilham olan hilal şeklindeki görünümü.

İlk Dördün: D şeklindeki görünümü.

Dolunay: Tam bir daire halindeki görünümü.

Son Dördün: İlk dördündeki D'nin diğer taraftaki görünümü.

AY'A GERÇEKTEN GİDİLDİ Mİ?

Zaman zaman Ay'a gidilmediği yönünde söylentiler çıktı.

İddialara göre, ABD'li astronotlar Ay'a hiç ayak basmadı. Uzay yarışında Sovyetler Birliği'nden geri kaldığı için morali bozulan ABD, bir stüdyoda Ay'a iniş filmi çekerek tüm dünyayı kandırdı.

Kimine göre, NASA'nın gösterdiği Ay taşları ise Dünya'ya düşen gök taşlarıydı.

O taşları birçok bilim insanı inceledi.

Biri de çıkıp 'Kardeşim, ortada bir sahtekarlık var' demedi.

Sözüm ona CIA, o bilim adamlarını tehdit etmişti.

Anlayacağınız komplo teorisi üzerine komplo teorisi.

ABD'li astronotların Ay'a ayak bastığını 2013'te Çin kanıtladı.

Çin, Chang'e -3 adlı bir uzay aracını Ay'a gönderdi. Çekilen fotoğraflarda Ay'a giden astronotların bıraktığı izlere rastlandı.

Çin, Ay'a insansız da olsa araç gönderen ikinci ülke olurken ABD'nin Ay'a gidip gitmediği konusundaki söylentilere son verdi.

AY'A GİTMEK İÇİN NE KADAR PARA GEREKİR?

12 astronotun Ay'a ayak bastığı 6 adet uçuşun da olduğu 17 Apollo görevi için 400 bin kişi çalıştı.

O dönem ABD'nin nüfusu 200 milyondu. Her 500 ABD'liden biri Apollo görevi çerçevesinde Ay yolculuğu için çalıştı.

O dönem harcanan toplam para 25 milyar $.

Günümüzde NASA'nın Ay'a insan göndermesinin maliyeti ise 120 milyar $.

ABD Ordusu'nun Yıllık Bütçesi: 600 milyar $

ABD'nin Nükleer Silahlara Yaptığı Yatırım: 1,7 trilyon $

ABD'nin silahlara ayırdığı para göz önünde bulundurulacak olursa 120 milyar $, oldukça cüzi bir rakam.