Aşırı hava olaylarının iklim kriziyle nasıl bir bağlantısı var?
İklim krizi dünyanın karşı karşıya kaldığı en ciddi küresel tehditlerden biri. Son yıllarda yaşadığımız "aşırı" hava olayları; seller, yangınlar ve sıcaklıklar da bunun bir göstergesi. Peki "aşırı" hava olaylarının iklim kriziyle bağlantısı nedir? Habertürk'ten Merve Elmacı'nın haberi...
İklim değişikliği nedeniyle dünya ciddi bir krizle karşı karşıya. "İklim krizi" dosyasının bir önceki bölümünde karşı karşıya olduğumuz tehdidin kanıtlarından ve etkilerinden bahsetmiştik. Dünya yüzeyinin sıcaklığı 1850'den beri yaklaşık 1,1 derece arttı, bilim insanları Dünya'nın yaklaşık 125 bin yıldır bu kadar sıcak olmadığına inanıyor.
Ve tüm bunların sonucu olarak dünyanın dört bir yanında insanlar iklim değişikliği sebebiyle dramatik sıcak hava dalgaları, ölümcül seller ve orman yangınlarıyla mücadele ediyor. Peki, iklim değişikliği "aşırı" hava koşullarını nasıl tetikliyor?
Küçük değişikliklerin ortalama sıcaklıklardaki etkisini anlamak için bunları her iki uçta aşırı soğuk ve sıcaklıkların bulunduğu bir çan eğrisi olarak düşünebiliriz. Merkezdeki küçük bir kayma, eğrinin daha fazla uç noktalara kaydığı anlamına geliyor ve bu sebeple sıcak hava dalgaları daha sık ve aşırı yaşanıyor.
Birleşik Krallık'taki meteoroloji kurumu Met Office, sıcaklıkların son 50 yılda iki katından fazla arttığını söylüyor. Sıcak hava dalgası, başka bir hava olayı olan "ısı kubbesi" tarafından daha uzun ve daha yoğun hale gelebilir. Yüksek basınçlı bir alanda, sıcak hava aşağı doğru itilir ve burada kalır, bu da tüm kıtada sıcaklıkların yükselmesine neden olabilir.
Bu tip 'sıkışmış' hava durumu, Hindistan ve Pakistan'da Mayıs ayında yaşanan rekor sıcaklıkların ve Hindistan'da son 122 yılın en sıcak Mart ayının yaşanmasına sebep oldu.
SON GELİŞMELER
Sıcak hava dalgaları daha yoğun ve uzun hale geldikçe kuraklık yaşanma ihtimali de kaçınılmaz. Sıcak hava dalgası boyunca daha az yağmur yağıyor, bu nedenle toprak ve su kaynakları daha çabuk kuruyor. Bu, yerin daha hızlı ısınması, yukarıdaki havayı ısıtması ve daha yoğun sıcakların yaşanması anlamına geliyor.
SON GELİŞME
Bunun son zamanlarda en belirgin yaşandığı yer ise İtalya. İtalya'da bu yıl düşük seyreden yağış oranı ve son dönemde etkili olan yüksek sıcaklıklar sebebiyle kuraklık alarmı verildi. Hükümet, kuraklıktan en çok etkilenen 5 bölgede olağanüstü hal (OHAL) kararı aldı.
Kuraklık nedeniyle ülkenin kuzey bölgelerinde 170 kadar yerleşim yerinde, suyun sadece içme ve yemek hazırlama gibi temel amaçlar için kullanılması talimatı verildi.
Orman yangınları, doğrudan insan kaynaklı olabilir ancak doğal faktörler de orman yangınlarında büyük rol oynuyor. İklim değişikliğinin neden olduğu aşırı ve uzun süreli sıcak hava dalgası, toprağın nemini her geçen gün çekiyor. Bu kuru koşullar da inanılmaz hızla yayılabilen yangınların meydana gelmesine neden oluyor.
Kuzey Yarımküre'de orman yangını sezonu bu sene, yağış eksikliği ve mevsimsel olmayan sıcaklık nedeniyle bazı bölgelerde erken başladı. Mayıs ayında yangınlar Sibirya ve Alaska'nın bazı kısımlarını çoktan sarmıştı. Aynı şekilde Batı Norveç ve Birleşik Krallık gibi yerlerde alışılmadık şekilde erken yangınlar bildirildi.
Geçen yaz Kanada'da, sıcak hava dalgası o kadar hızlı şekilde gelişen yangınlara yol açtı ki; 'pirokumulonimbus' bulutları oluştu. Bu devasa bulutlar şimşek üreterek yangının büyümesine neden oldu.
Büyük orman yangınlarının sıklığı da son yıllarda önemli ölçüde arttı. Bağımsız gazetecilerden ve bilim insanlarından oluşan Climate Central'a göre, 1970'lerle karşılaştırıldığında Batı Amerika'da 10 bin dönümden fazla alanı etkileyen yangınlar yedi kat arttı.
SON GELİŞMELER
Normal hava döngüsünde, sıcak hava nem ve su buharı oluşturur; bu da yağmuru oluşturan damlacıkları yaratır. Bununla birlikte hava ne kadar ısınırsa, atmosferde o kadar fazla buhar bulunur ve bu da kısa sürede küçük bir alanda yoğun yağışların oluşmasına neden olur.
Bu yıl, sel bekleneninin öncesinde İspanya'yı ve doğu Avustralya'nın bazı bölgelerini vurdu. Sadece altı günlük bir süre içinde Brisbane'de yıllık yağışının neredeyse yüzde 80'ini görüldü, Sidney üç aydan biraz fazla bir sürede ortalama yıllık yağışının fazlasına ulaştı.
ABD Ulusal Bilimler Akademisi'nde uzman olan Peter Gleick'e göre, bu yağış olayları başka yerlerdeki iklim değişikliğinin etkileriyle bağlantılı.
SON GELİŞMELER
Bilim insanları, dünya genelinde hava durumunun her zaman oldukça değişken olacağını, ancak iklim değişikliğinin bunu daha da aşırı hale getirdiğini söylüyor. Ve asıl zorluğun karşı karşıya olduğunuz aşırılıklara uyum sağlamak ve bunlarla mücadele etmek olduğunu dile getiriyor.
